Tại sao mặt trăng lại khuyết? Hình 1. Trăng khuyết. (ICLC) Hiện tượng "mặt trăng khuyết" thực chất là kết quả của sự thay đổi vị trí tương đối giữa mặt trời, trái đất và mặt trăng trong suốt quá trình mặt trăng quay quanh trái đất. Mặt trăng không tự phát sáng mà chỉ phản chiếu ánh sáng từ mặt trời. Tùy vào góc nhìn của chúng ta trên trái đất, phần được chiếu sáng của mặt trăng sẽ thay đổi theo từng giai đoạn, tạo nên các pha của mặt trăng như trăng non, trăng lưỡi liềm, trăng bán nguyệt, trăng tròn và trăng khuyết. Chu kỳ mặt trăng kéo dài khoảng 29, 5 ngày, gọi là một tháng âm lịch. Bắt đầu từ trăng non khi mặt trăng nằm giữa mặt trời và trái đất, phần được chiếu sáng quay ngược lại trái đất nên chúng ta gần như không thấy gì. Sau đó, mặt trăng dần dịch chuyển, khiến phần sáng hiện ra nhiều hơn, từ lưỡi liềm đến bán nguyệt, rồi trăng tròn khi trái đất nằm giữa mặt trời và mặt trăng. Tiếp theo, phần sáng lại giảm dần và trở lại bán nguyệt, lưỡi liềm, rồi biến mất. Đây là chu kỳ lặp lại hàng tháng, và chính hiện tượng này tạo nên hình ảnh "trăng khuyết" mà chúng ta thường thấy vào ban đêm. Thời điểm xuất hiện Trăng khuyết thường xuất hiện vào đầu và cuối chu kỳ mặt trăng, tức là vào khoảng ngày mùng 3 đến mùng 6 (âm lịch) và ngày 23 đến 27 (âm lịch). - Đầu tháng (mùng 3 đến mùng 6) : Đây là giai đoạn sau trăng non. Mặt trăng bắt đầu ló dạng với hình lưỡi liềm mỏng ở phía bên phải (nếu nhìn từ Bắc bán cầu). Người ta gọi đây là trăng lưỡi liềm đầu tháng. - Cuối tháng (23 đến 27 âm lịch) : Sau khi trăng tròn qua đi (rằm), ánh sáng dần giảm. Cuối tháng, mặt trăng lại trở về hình lưỡi liềm, nhưng lần này phần sáng nằm ở phía bên trái. Đây là trăng lưỡi liềm cuối tháng. Nếu trời quang mây, bạn sẽ dễ dàng quan sát trăng khuyết vào các đêm trong khoảng thời gian này. Phân biệt Hình 2. Các pha của mặt trăng. (Siêu doanh nghiệp) Cách phân biệt trăng khuyết đầu tháng và cuối tháng rất đơn giản nếu bạn nhớ một mẹo nhỏ: "Đầu tháng cong như chữ C, cuối tháng cong như chữ D" nhưng ngược lại theo cách nhìn từ Bắc bán cầu (như ở Việt Nam). - Trăng đầu tháng (trăng lưỡi liềm đầu tháng) : Phần sáng nằm bên phải, phần tối bên trái. Hình dáng giống chữ D ngược. Lúc này, mặt trăng mọc vào buổi chiều tối, lặn trước nửa đêm. - Trăng cuối tháng (trăng lưỡi liềm cuối tháng) : Xuất hiện từ 23 đến 27 âm lịch. Phần sáng nằm bên trái, phần tối bên phải. Hình dáng giống chữ D thường. Mặt trăng sẽ mọc vào lúc rạng sáng và thường thấy trước bình minh. => Nhờ vào vị trí phần sáng và thời điểm xuất hiện, có thể đoán được đây là trăng đầu hay cuối tháng, kể cả khi không biết rõ ngày âm. Vậy Mặt Trăng có thực sự thay đổi hình dạng hay không? Câu trả lời: Không hề nha. Những gì chúng ta quan sát được là sự thay đổi trong mức độ ánh sáng chiếu lên bề mặt Mặt Trăng khi nó quay quanh Trái Đất. Vậy tại sao ta lại thấy Mặt Trăng lúc tròn, lúc khuyết? Đó là do sự vị trí tương đối giữa Mặt Trăng, Trái Đất và Mặt Trời thay đổi theo thời gian. (1) Mặt Trăng không tự phát sáng mà chỉ phản chiếu ánh sáng từ Mặt Trời. Khi Mặt Trăng quay quanh Trái Đất, mỗi phần của nó nhận được ánh sáng Mặt Trời ở các góc độ khác nhau. Vị trí của Trái Đất, Mặt Trăng và Mặt Trời thay đổi liên tục trong suốt chu kỳ 29, 5 ngày. Vì vậy, phần Mặt Trăng được chiếu sáng mà chúng ta nhìn thấy từ Trái Đất thay đổi theo các pha. (2) Khi Mặt Trăng ở vị trí giữa Trái Đất và Mặt Trời (trăng non), chúng ta không thể nhìn thấy phần sáng của Mặt Trăng, vì mặt sáng đang quay về phía Mặt Trời và bị che khuất hoàn toàn. (3) Khi Mặt Trăng di chuyển ra xa, ta bắt đầu thấy một phần sáng nhỏ, đó là trăng lưỡi liềm, rồi tiếp tục thấy phần sáng tăng dần cho đến khi đạt trạng thái trăng tròn (khi Mặt Trăng ở phía đối diện với Mặt Trời, và toàn bộ mặt sáng hướng về Trái Đất). (4) Khi Mặt Trăng tiếp tục di chuyển, phần sáng giảm dần, ta lại thấy trăng khuyết cho đến khi quay lại trăng non. => Hiện tượng Mặt Trăng "tròn" hay "khuyết" chỉ là hiệu ứng quan sát dựa trên cách ánh sáng từ Mặt Trời chiếu vào Mặt Trăng và góc nhìn từ Trái Đất. Mặt Trăng vẫn giữ nguyên hình dạng tròn đều trong suốt chu kỳ, nhưng các pha trăng thể hiện mức độ chiếu sáng của nó mà ta thấy được. Tóm lại, Sự khuyết của mặt trăng không phải do bóng của trái đất che khuất, trừ khi xảy ra hiện tượng nguyệt thực. Trong các ngày bình thường, việc trăng tròn hay khuyết chỉ là do phần chúng ta nhìn thấy bị giới hạn bởi góc chiếu sáng từ mặt trời. Mỗi pha trăng mang một hình dạng đặc trưng và đã gắn bó sâu sắc với đời sống văn hóa của con người, từ tín ngưỡng, lịch canh tác, đến thơ ca nhạc họa. Cảm ơn các bạn đã ghé xem bài viết, chúc mọi người một ngày tốt lành.
