Soạn bài: Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài - Vũ Như Tô - Nguyễn Huy Tưởng

I. Tìm hiểu chung.

1. Vài nét về tác giả



- Nguyễn Huy Tưởng (1912 – 1960) xuất thân trong gia đình nhà nho quê ở tỉnh Bắc Ninh.

- Ông sớm tham gia cách mạng, hoạt động trong những tổ chức văn hóa văn nghệ.

- Nguyễn Huy Tưởng có thiên hướng khai thác đề tài lịch sử và có đóng góp ở thể loại tiểu thuyết và kịch.

- Văn phong của ông giản dị, trong sáng, đôn hậu mà thâm trầm, sâu sắc.

- Tác phẩm tiêu biểu:

+ Kịch: Vũ Như Tô, Bắc Sơn..

+ Tiểu thuyết: Đêm hội Long Trì, Sống mãi với thủ đô..

+Kí: Kí sự Cao – Lạng..

2. Tác phẩm.

a. Hoàn cảnh sáng tác:

"Vũ Như Tô" được sáng tạo từ sự kiện lịch sử có thật xảy ra ở Thăng Long các năm 1516 -1517 dưới triều Lê Tương Dực. Vở kịch viết xong vào hè năm 1941, ban đầu có 3 hồi, tác giả viết thành 5 hồi.

b. Tóm tắt tác phẩm (SGK)

3. Đoạn trích:

a. Xuất xứ: Thuộc hồi 5 của vở bi kịch "Vũ Như Tô"

b. Đại ý:

Đoạn trích đặt ra vấn đề sâu sắc có ý nghĩa muôn thuở về cái đẹp, về mối quan hệ giữa người nghệ sĩ và nhân dân, đồng thời tác giả cũng bày tỏ niềm cảm thông, trân trọng đối với người nghệ sĩ tài năng, giàu khát vọng nhưng rơi vào bi kịch.

II. Đọc - hiểu văn bản.

1. Những xung đột cơ bản

A. Xung đột giữa nhân dân lao động đau khổ, lầm than với bọn hôn quân bạo chúa thối nát và phe cánh của chúng – những kẻ sống xa hoa truỵ lạc.

- Mâu thuẫn này vốn có từ trước, đến khi Lê Tương Dực bắt Vũ Như Tô xây Cửu Trùng Đài thì mâu thuẫn càng gay gắt, căng thẳng.

- Mâu thuẫn này được giải quyết theo quan điểm của nhân dân: Lê Tương Dực bị giết, Nguyễn Vũ tự sát..

B. Xung đột giữa quan niệm nghệ thuật cao siêu thuần tuý của muôn đời và lợi ích thiết thực, trực tiếp của nhân dân.

- Mâu thuẫn này không thể giải quyết rạch ròi, dứt khoát. Chân lí vừa thuộc về Vũ Như Tô vừa thuộc về nhân dân.

- > Hai xung đột trên có quan hệ mật thiết và có tác động lẫn nhau.

- Nguồn gốc sâu xa: Người nghệ sĩ thiên tài đầy hoài bão, tâm huyết cũng không thể thi thố tài năng của mình đem lại cái đẹp cho đời, cho đất nước trong một chế độ thối nát, nhân dân đói khổ lầm than.

- Vũ Như Tô nghe theo lời khuyên của cung nữ Đan Thiềm - người bạn tri kỉ - mượn tiền bạc và uy quyền của vua Lê Tương Dực để thực hiện hoài bão lớn lao: Xây dựng cho đất nước và dân tộc một tòa nhà nguy nga vĩ đại. -> Mâu thuẫn giữa mục đích chân chính và con đường thực hiện mục đích.

- Chính khao khát đó đã đẩy Vũ Như Tô vào tình trạng đối nghịch trực tiếp với nhân dân.

- Muốn thực hiện lí tưởng thì sẽ đi ngược lại quyền lợi trực tiếp của nhân dân. Nếu xuất phát từ lợi ích nhân dân thì không thực hiện được lí tưởng

- > Tấn bi kịch không lối thoát của nghệ sĩ thiên tài Vũ Như Tô.

2. Các nhân vật chính

a. Vũ Như Tô:

- Vũ Như Tô, một nghệ sĩ - kiến trúc sư tài ba, "ngàn năm chưa dễ có một", là hiện thân cho niềm khát khao say mê sáng tạo cái đẹp, "kiến trúc sai khiến gạch đá như viên tướng cầm quân."

- Vũ Như Tô là người có nhân cách lớn, hoài bão lớn nhưng lầm lạc trong suy nghĩ và hành động.

- > Qua Vũ Như Tô, nhà văn đặt vấn đề về mối quan hệ giữa nghệ thuật và đời sống, giữa khát vọng nghệ thuật muôn đời với lợi ích của nhân dân.

- Vũ Như Tô vốn là một nghệ sĩ chân chính, gắn bó với nhân dân. Không khuất phục trước uy quyền, kiên quyết không nhận xây đài. Có ước mơ lí tưởng lớn lao nhưng đã thoát li khỏi hoàn cảnh xã hội vì vậy đã không nhận ra Cửu Trùng Đài được xây dựng bằng mồ hôi nước mắt và xương máu của nhân dân.

- Khát vọng của ông là khát vọng chính đáng của người nghệ sĩ. Ông rơi vào bi kịch vì lầm lạc trong nghĩ suy và hành động. Ông không chịu trốn chạy vì vẫn tin vào việc làm sáng ngời chính nghĩa của mình, vẫn cho rằng mình có công hơn có tội.

- Khi bị dẫn ra pháp trường "Ôi mộng lớn.." -> tâm trạng đau xót tuyệt vọng, phẫn uất cùng cực của Vũ Như Tô.

b. Nhân vật Đan Thiềm

- Là người trân trọng, đam mê cái tài – tài sáng tạo ra cái đẹp. Nét tính cách ấy được nhà văn gọi là "Bệnh Đan Thiềm" chính là bệnh mê đắm tài hoa siêu việt của người nghệ sĩ sáng tạo cái đẹp. Trong mắt mọi người thì Đan Thiềm là người đáng coi thường nhưng trong lòng Vũ Như Tô thì nàng là người tri kỉ, tri âm.

- Là người luôn tỉnh táo, sáng suốt, thức thời, biết thích ứng với hoàn cảnh. Khi nguy cấp, Đan Thiềm khẩn khoản khuyên Vũ Như Tô bỏ trốn, sẵn sàng đổi tính mạng để của mình để cứu Vũ Như Tô.

Bi kịch, nỗi đau của Đan Thiềm là không bảo vệ được cái đẹp, không cứu được người tài ngay cả khi sẵn sàng đánh đổi mạng sống.

III. Tổng kết

a. Nghệ thuật:

- Ngôn ngữ kịch điêu luyện, có tính tổng hợp cao, nhịp điệu của lời thoại nhanh.

- Xây dựng nhân vật kịch sắc nét, khắc họa tính cách tâm trạng nhân vật qua ngôn ngữ và hành động.

- Mâu thuẫn kịch tập trung phát triển cao, hành động dồn dập, đầy kịch tính.

- Các lớp kịch được chuyển hóa linh hoạt, tự nhiên liền mạch

b. Nội dung:

Qua tấn bi kịch của Vũ Như Tô, tác giả đã đặt ra những vấn đề sâu sắc, có ý nghĩa muôn thuở về mối quan hệ giữa nghệ thuật với cuộc sống, giữa lý tưởng nghệ thuật cao siêu, thuần tuý của muôn đời với lợi ích thiết thân và trực tiếp của nhân dân. Tác giả cũng thể hiện tư tưởng nhân đạo, xót thương người nghệ sĩ tài hoa có số phận bi kịch.