Soạn bài: Thần Trụ Trời - Chân trời sáng tạo - Ngữ văn 10

1. Không gian, thời gian, nhân vật

- Không gian: Trời đất chỉ là một vùng hỗn độn, tối tăm, lạnh lẽo. Không gian vũ trụ, không thể hiện một địa điểm cụ thể.

- Thời gian: Thuở ấy, chưa có thế gian, cũng như chưa có muôn vật và loài người. Thời gian mang tính chất cổ xưa, không xác định và mang tính vĩnh hằng.

- Nhân vật: Thần Trụ Trời.

+ Hình hài đặc biệt: Một vị thần khổng lồ, chân thần dài không tả xiết, bước một bước là có thể qua từ vùng này đến vùng nọ, hay từ đỉnh núi này sang đỉnh núi khác

+ Sức mạnh phi thường: Trong đám hỗn độn, thần đứng dậy, ngẩng đầu đội trời lên, tự mình đào đất, đắp đá, đắp thành một cái cột cao, vừa to để chống trời.

- Các hình ảnh "đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp, chỗ trời đất giáp nhau gọi là chân trời.." khá quen thuộc trong các thần thoại giải thích về nguồn gốc thế giới. Dù cách miêu tả không gian trời đất như thế trong thần thoại không còn phù hợp với nhận thức thế giới của độc giả ngày nay nhưng nó vẫn có sức hấp dẫn riêng vì nó cho chúng ta hiểu người xưa, trong thế giới hoang sơ thuở ban đầu, đã hình dung về vũ trụ, thế giới như thế nào.

2. Cốt truyện thần thoại và thông điệp

- Tóm tắt quá trình tạo lập nên trời và đất của nhân vật Thần Trụ Trời:

+ Quá trình tạo lập nên trời đất: Thần ở trong đám hỗn độn, mờ mịt, và bỗng có một lúc thần đứng dậy, ngẩng đầu đội trời lên, rồi tự mình đào đất, đập đá, đắp thành một cái cột vừa cao vừa to để chống trời, đẩy vòm trời lên mãi phía mây xanh mù mịt. Từ đó, trời đất mới phân đôi.

+ Đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp. Khi trời đã cao và đã khô, thần lại phá cột đi, lấy đất đá ném tung đi khắp nơi. Mỗi hòn đá văng đi, biến thành một hòn núi hay một hòn đảo; đất tung tóe ra mọi nơi thành gò, thành đống, thành những dải đồi cao. Vì thế cho nên mặt đất ngày nay không bằng phẳng, mà có chỗ lồi, chỗ lõm. Chỗ thần đào đất, đào đá mà đắp cột ngày nay thành biển rộng.

- Nội dung bao quát là kể về việc vị thần Trụ Trời đắp cột chống trời, tạo lập nên trời và đất.

- Cốt truyện: Đơn giản, ngắn gọn, xoay quanh việc vị thần đắp cột chống trời, tạo lập thế giới.

- Thông điệp:

+ Qua truyện Thần Trụ Trời ta thấy người thời cổ nhận thức và lí giải về nguồn gốc của thế giới rất thô sơ.

+ Thế giới là do một vị thần đắp cột chống trời mà tạo ra. Các chi tiết miêu tả trời và đất ban đầu dính vào nhau, sau nhờ vị thần khổng lồ "đội trời", đắp cột chống trời mà trời đất phân chia, và các chi tiết giải thích về nguồn gốc núi, đảo, gò, đồng, biển.. cho thấy nhận thức thô sơ đó của người thời cổ.

- Truyền thuyết liên hệ: Bánh chưng, bánh dà y. Điểm tương đồng giữa 2 truyện: Đều thể hiện nhận thức của người xưa về hình dạng của trời và đất. Truyền thuyết chính là sự kế thừa cách lí giải thế giới của thần thoại.

* Thần Trụ Trời là một truyện thần thoại vì có những đặc điểm sau:

– Không gian: Vũ trụ đang trong quá trình tạo lập.

– Thời gian: Cổ sơ, không xác định và mang tính vĩnh hằng.

– Nhân vật: Là một vị thần có hình dáng khổng lồ, sức mạnh phi thường để thực hiện công việc sáng tạo thế giới.

– Cốt truyện: Xoay quanh việc vị thần đắp cột chống trời, tạo lập thế giới.