Soạn bài: Tập làm một bài thơ lục bát - Ngữ văn 6 Kết nối tri thức với cuộc sống

Tập làm một bài thơ lục bát - Ngữ văn 6 Kết nối tri thức với cuộc sống

​

Tri thức ngữ văn

​

Thơ lục bát là gì? Đặc điểm của thơ lục bát

- Thơ lục bát (6 – 8) là thể thơ mà các dòng thơ được sắp xếp theo từng cặp, một dòng sáu tiếng và một dòng tám tiếng.

- Vần trong thơ lục bát:Tiếng cuối của dòng sáu vần với tiếng thứ sáu của dòng tám; tiếng cuối của dòng tám lại vần với tiếng cuối của dòng sáu tiếp theo.

- Thanh điệu trong thơ lục bát: Trong dòng sáu và dòng tám, các tiếng thứ sáu và thứ tám là thanh bằng còn tiếng thứ tư là thanh trắc. Riêng trong dòng tám, mặc dù tiếng thứ sáu và thứ tám đều là thanh bằng nhưng nếu tiếng thứ sáu là thanh huyền thì tiếng thứ tám là thanh ngang và ngược lại.

- Nhịp trong thơ lục bát: Thơ lục bát thường ngắt nhịp chẵn (2/2/2; 2/4; 4/4...)

Lục bát biến thể là gì?

Lục bát biến thể không hoàn toàn tuân theo luật thơ của lục bát thông thường mà có sự biến đổi số tiếng trong các dòng, biến đổi cách gieo vần, cách phối thanh, cách ngắt nhịp...

(Theo Sách giáo khoa Ngữ văn 6 - Kết nối tri thức với cuộc sống, NXB Giáo dục, 2021)

Cách làm một bài thơ lục bát.

Thơ lục bát là thể thơ của dân tộc ta, chưa xác định được thời điểm lâu đời. Nhưng ca dao sử dụng nhiều thể lục bát, vì vậy có thể thấy lục bát xuất hiện từ thời xa xưa, có thể trước khi có chữ viết.

Một bài thơ lục bát bao gồm từ hai câu trở lên. Trong đó cứ hai câu ghép lại thành một cặp lục bát. Mỗi cặp lục bát gồm có một câu 6 tiếng và một câu 8 tiếng và xen kẽ cứ câu lục là câu bát rồi đến cặp câu khác cho đến hết bài thơ.

Làm thơ lục bát không quá khó, chỉ cần nắm vững luật thơ. Những ai mới làm thơ thường bắt đầu bằng thơ lục bát.

Khi làm thơ lục bát, lưu ý:

- Vần bằng gieo ở cuối câu 6. Tiếng cuối câu 6 vần với tiếng 6 câu 8; tiếng cuối câu 8 vần với tiếng cuối câu 6 kế tiếp.

- Các tiếng 2,6,8 mang thanh bằng (huyền, ngang), tiếng thứ 4 thanh trắc (hỏi ngã, sắc, nặng), các tiếng khác tự do. Trong dòng 8, tiếng thứ 6 và thứ 8 không nên cùng thanh huyền hoặc ngang (nếu tiếng 6 thanh huyền thì tiếng 8 thanh ngang và ngược lại).

Trả lời câu hỏi trang 100 – Văn 6 Kết nối tri thức với cuộc sống

​

1. Khởi động viết

Hãy tập gieo vần bằng cách chọn những tiếng thích hợp để đặt vào chỗ trống trong đoạn thơ dưới đây:

Tiếng chim vách núi nhỏ dần

Rì rầm tiếng suối khi ... khi xa

Ngoài thềm rơi chiếc lá ...

Tiếng rơi rất mỏng như ... rơi nghiêng

Trả lời câu hỏi trang 100 văn 6 - Kết nối tri thức

Những tiếng thích hợp:

- Câu 2: gần

- Câu 3: đa

- Câu 4: là

2. Thực hành viết

- Viết một bài thơ lục bát về mẹ

Mẹ!

Mẹ là biển cả mênh mông,

Con như thuyền nhỏ trong lòng mẹ yêu.

Mẹ là xanh biếc cánh diều,

Con như tiếng sáo trời chiều véo von.

Mẹ là ngọn gió ru con,

Êm đềm say giấc khi còn bé thơ.

Ấp ôm từ thuở dại khờ,

Nhọc nhằn chẳng quản nắng mưa thân cò.

Bể sông sâu rộng người dò,

Bao la tình mẹ đếm đo thế nào?

Sinh thành nghĩa tựa cù lao,

Dưỡng nuôi công đức dạt dào biển đông.


Mẹ ngồi chải tóc

Thu về xào xạc gió may,

Mẹ ngồi chải tóc bàn tay đưa chiều

Tóc xưa đen láy yêu kiều

Mà nay sợi bạc đã nhiều hơn xanh

Tuổi già chiếc lá mong manh

Gió pha, sương giội neo cành cây khô

Thuở còn bé dại ngây ngô

Con tìm sợi bạc reo hò mừng vui

Sợi thì đổi lấy mía lùi

Sợi thì đổi lấy ngọt bùi ngô khoai

Tóc nay bạc quá nửa rồi

Nghe lòng nghèn nghẹn, mẹ ơi! Thương nhiều!

Dáng gầy bóng đổ liêu xiêu

Mẹ ngồi chải tóc bên chiều thu sang.

​

Lời ru của mẹ

Mẹ cho tiếng hát lời ru,

Trưa hè kẽo kẹt võng đu... ơi à.

"Gió đưa cành trúc la đà,

Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương."

Dạy con biết nhớ quê hương,

Biết chung một nước phải thương đồng bào.

Dạy con một giọt máu đào,

Hơn ao nước lã con nào đã quên.

Dạy con "có chí thì nên",

Mong con "chân cứng đá mềm" dặm xa.

Dạy con cùng mẹ cùng cha,

Anh em đoàn kết một nhà yên vui.

Con đi khắp bốn phương trời,

Lời ru của mẹ đời đời khắc ghi.

- Viết một bài thơ lục bát về thiên nhiên

Vào hạ

Sớm còn ấp nụ vòm xanh,

Tan sương phượng đã bung cành trổ bông.

Dội vào khoảng nắng mênh mông,

Ríu ran khúc hạ giục lòng xốn xao.


Thu trên quê hương

Thu ươm mềm vạt nắng vàng,

Gom chiều trong gió dịu dàng heo may.

Ngang trời mây trắng xa bay,

Rập rờn sóng lúa ru say ráng chiều.

Trúc tre đổ bóng xiêu xiêu

Bên dòng sông thẳm yêu kiều dáng soi.

Rặng dừa buông tóc lả lơi

Yêu sao một cõi đất trời thu quê!


Thu sang

Thiên thu một sắc trong ngần

Hơi may xao xác, đầy sân nắng vàng

Lúa đồng trải lụa thênh thang

Một dòng trong vắt nước dềnh dàng trôi.

Gió mây quấn quýt lưng đồi

Mênh mang một cõi đất trời thu sang.



- Viết một bài thơ lục bát về thầy cô

​

Ơn thầy

Ơn thầy con nhớ không quên,

Dạy con nét chữ đầu tiên i tờ.

Dạy con phải biết ước mơ,

Dạy con biết quý thời giờ trôi qua.

Dạy con đi đứng vào ra,

Hỏi chào lễ phép mới là trò ngoan.

Dạy con phải biết kết đoàn,

Yêu thương bè bạn, gian nan đỡ đần.

Dạy con học tập chuyên cần,

Ngày mai đất nước góp phần dựng xây.

Tóc thầy đã điểm màu mây,

Dáng thầy giờ đã hao gầy hơn xưa.

Chuyến đò trăm ngả thầy đưa,

Gieo neo chẳng quản nắng mưa sớm chiều.

Lòng con sau trước kính yêu,

Mong thầy sức khỏe thật nhiều thầy ơi!

Xem tiếp bên dưới: Viết một bài thơ lục bát về gia đình

 

- Viết một bài thơ lục bát về gia đình:

Nơi ấy

Một nơi luôn đón ta về,

Nơi vòng tay rộng chở che suốt đời,

Yêu thương từ thuở nằm nôi,

Lớn khôn vẫn vẹn một trời thương yêu

Nơi mẹ tần tảo sớm chiều

Nơi cha gánh nặng bao nhiêu nhọc nhằn.

Nơi như suối mát trong ngần

Nơi như nắng ấm, mưa xuân dịu dàng.

Đường dài trải bước thênh thang,

Gia đình - nơi ấy vẫn đang đón chờ.


Nhà

Gia đình - nơi gọi là nhà,

Nơi yêu thương của mẹ cha đong đầy,

Anh em đoàn kết sum vầy

Đi xa để nhớ, mong ngày đoàn viên.

Gia đình - bến đỗ bình yên,

Gia đình - mái ấm thiêng liêng cuộc đời,

Nơi không ai bị "bỏ rơi",

Nơi yêu thương tựa biển khơi dạt dào.