Soạn bài Ông lão đánh cá và con cá vàng - Ngữ Văn 6 Sách Cánh Diều

Kiến thức Ngữ Văn​

*Tác giả A. Pu-skin

- Pu-skin là đại thi hào dân tộc Nga. Ông là một trong số những nhà văn viết văn xuôi đầu tiên và có nhiều đóng góp cho nền văn học Nga

* Tác phẩmÔng lão đánh cá và con cá vàng

- Xuất xứ: Truyện được kể lại bằng 205 câu thơ, trên cơ sở truyện dân gian của Nga, Đức

- Thể loại: Truyện cổ tích

*Tóm tắt: Xưa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá nghèo khổ sống ven biển. Một hôm, người chồng ra biển đánh cá, sau hai lần không được gì thì lần thứ ba kéo lưới được một con cá vàng. Con cá kêu van, xin thả ra và hứa đền ơn nhưng ông không đòi hỏi gì. Về nhà, ông lão kể cho vợ nghe thì mụ vợ tham lam bắt ông ra biển đòi cá trả ơn. Lần thứ nhất, đòi cái máng cho lợn ăn. Lần thứ hai, một cái nhà rộng. Lần thứ ba, để mụ vợ làm nhất phẩm phu nhân. Lần thứ tư, mụ đòi làm nữ hoàng. Đến lần thứ năm, mụ muốn làm Long Vương bắt cá vàng hầu hạ. Tham vọng quá cao, cá vàng tức giận, lấy lại tất cả. Ông lão trở về với túp lều nát và mụ vợ bên cái máng sứt mẻ.

* Bố cục:

- Phần 1 (từ đầu đến "vợ ở nhà kéo sợi") : Giới thiệu về nhân vật

- Phần 2 (tiếp đó đến "làm theo ý muốn của mụ") : Sự đền ơn của cá vàng và lòng tham của mụ vợ

- Phần 3 (còn lại) : Sự trừng trị của cá vàng

* Giá trị nội dung: Truyện "Ông lão đánh cá và con cá vàng" là truyện cổ tích dân gian do A. Pu-skin kể lại. Truyện ca ngợi lòng biết ơn đối với những con người nhân hậu và nêu ra bài học đích đáng cho những kẻ tham lam, bội bạc

* Giá trị nghệ thuật

- Sự lặp lại tăng tiến của các tình huống cốt truyện

- Sự đối lập giữa các nhân vật

- Sử dụng các yếu tố tưởng tượng, hoang đường, kì ảo

- Truyện vừa giữ được nét chất phác, dung dị của nghệ thuật dân gian, vừa thể hiện tài năng sáng tạo của Pu-skin

Ông lão đánh cá và con cá vàng (Pu-skin)​

Ngày xưa, trên bờ biển nọ, có hai vợ chồng ông lão đánh cá sống trong một túp lều rách nát. Ông chồng thả lưới, người vợ kéo sợi.

Một hôm, người chồng ra biển đánh cá. Lần thứ nhất, kéo lưới lên chỉ có bùn; lần thứ hai chỉ có một cây rong biển mắc vào lưới; lần thứ ba kéo lưới lên, ông lão bắt được một con cá vàng.

Ông lão vô cùng ngạc nhiên khi nghe con cá vàng kêu van: "Ông lão ơi! Ông sinh phúc thả tôi trở về biển, tôi sẽ xin đền ơn ông, ông muốn gì cũng được".

Ông lão liền thả con cá vàng xuống biển và nói: "Trời phù hộ cho ngươi! Ngươi hãy trở về biển khơi mà vùng vẫy. Ta không đòi gì cả, ta cũng chẳng cần gì".

Về nhà, ông lão kể cho vợ nghe câu chuyện gặp con cá vàng. Mụ vợ nghe xong liền mắng: "Đồ ngốc! Sao không bắt con cá đền ơn cái gì. Đòi một cái máng cho lợn ăn không được à? Cái máng nhà đã gần vỡ rồi".

Ông lão thật thà đi ra biển gọi cá. Biển gợn sóng êm ả. Cá vàng bơi lên. Nghe ông lão nói, cá vàng ân cần cất tiếng: "Ông lão ơi! Tôi sẽ giúp ông cái máng thật mới".

Về đến nhà, ông lão nhìn thấy cái máng mới. Nhưng mụ vợ lại quát to hơn: "Đồ ngu! Sao không đòi con cá đền một cái nhà to đẹp!". Ông lão lại lủi thủi đi ra biển. Biển xanh nổi sóng. Cá vàng bơi lên, cất tiếng chào ông lão. Nghe ông lão nói mụ vợ lão đòi một tòa nhà đẹp, cá vàng trả lời ông: "Ông lão ơi! Tôi sẽ kêu trời phù hộ cho, mụ vợ ông sẽ có một cái nhà rộng và đẹp".

Quay về, từ xa ông lão đã thấy một tòa nhà rõ to rõ đẹp, có lò sưởi, mụ vợ đang ngồi bên cửa sổ. Vừa thấy ông lão, mụ mắng té tát: "Đồ ngu! Ngốc sao ngốc thế! Tao muốn làm nhất phẩm phu nhân, hãy ra biển bảo con cá vàng biết!".

Ông lão khốn khổ lóc cóc ra biển gọi cá. Biển xanh nổi sóng dữ dội. Nghe ông lão nói, cá vàng an ủi ông: "Ông lão ơi! Đừng quá lo lắng! Trời sẽ phù hộ cho ông!.."

Khi ông lão về nhà, mụ vợ đã trở thành nhất phẩm phu nhân. Đội mũ nhiễu hoa, mình khoác áo lông, cổ quân ngọc trai, tay đeo nhẫn vàng, chân đi giày đỏ. Có bao nhiêu kẻ hầu người hạ. Ông lão cất tiếng chào: "Kính chào phu nhân.." thì bị mụ mắng một thôi một hồi và ra lệnh bắt lão đi quét dọn chuồng ngựa!

Ít tuần lễ sau, mụ đòi ông lão đến. Mụ giận dữ nói: 'Tao không thèm làm nhất phẩm phu nhân nữa. Tao muốn làm nữ hoàng kia. Lão hãy đi nhanh ra biển nói với con cá vàng biết thế! ".

Ông lão đáng thương cúi đầu bước đi. Biển nổi sóng mù mịt. Ông lão cất tiếng gọi cá. Lần thứ tư, con cá vàng bơi lại hỏi:" Ông lão ơi! Ông cần gì thế? ".

Nghe ông lão nói mụ vợ đã nổi điên đòi làm nữ hoàng, chuyện mụ vợ nổi trận lôi đình, tát vào mặt ông.. con cá vàng lại an ủi:" Thôi đừng lo lắng. Cứ về đi. Trời sẽ phù hộ lão. Mụ già sẽ là nữ hoàng ".

Ông lão tội nghiệp về đến nhà thì mụ vợ đã biến thành nữ hoàng. Ông lão sửng sốt khi nhìn thấy nữ hoàng đang ngồi ở bàn tiệc trong cung điện nguy nga. Các thị nữ xúm xít vây quanh, người thì dâng rượu quý, kẻ thì dâng bánh ngon lành. Vệ binh gươm giáo tuốt trần chỉnh tề đứng hầu. Ông lão khúm lúm, cúi rạp xuống đất chào mụ và nói:

- Kính chào nữ hoàng. Chắc bây giờ nữ hoàng đã thỏa lòng rồi chứ?

Mụ quắc mắt quát ra lệnh đuổi đi. Bọn vệ binh xô đến tuốt gươm dọa chém, ông lão run lên. Trước cảnh đáng thương ấy, nhiều người đã chế giễu ông lão:" Đáng kiếp! Có thế mới sáng mắt ra, đừng thấy người sang bắt quàng làm họ! "

Được ít tuần, mụ vợ lại nổi cơn thịnh nộ sai bọn vệ binh đi tìm bắt ông lão đến. Mụ bảo:" Mi hãy đi ra biển tìm con cá vàng và nói với nó là tao không thèm làm nữ hoàng nữa. Tao muốn làm Long vương ngự trên biển, để con cá vùng phải hầu hạ tao và làm theo ý muốn của tao ".

Như một kẻ mất hồn, ông lão âm thầm đi ra biển. Lần thứ 5, ông cất tiếng gọi cá. Một cơn dông tố kinh khủng kéo đến, mặt biển nổi sóng ầm ầm. Một lúc sau mới thấy cá vàng nổi lên. Nghe ông lão nói mụ vợ muốn làm Long vương, cá vàng im lặng, quẫy đuôi lặn sâu xuống biển.

Ông lão tần ngần đứng trên bờ biển đợi chờ mãi đành lủi thủi quay về. Tòa lâu đài và cung điện nguy nga đã biến đi đâu mất. Mụ vợ đang âu sầu rầu rĩ ngồi trước cái máng lợn sứt mẻ trong túp lều rách nát ngày nào.

(A. X. Pu-skin)



Hướng dẫn soạn bài Ông lão đánh cá và con cá vàng, Sách Cánh Diều trang 11 sgk Ngữ Văn 6 tập 2

1. Chuẩn bị​

* Nhận biết được các sự việc chính và diễn biến nội dung câu chuyện được kể.

Trả lời:

Các sự việc chính và diễn biến nội dung câu chuyện Ông lão đánh cá và con cá vàng là:

- Hai vợ chồng ông lão nghèo làm nghề đánh cá, sống trong túp lều nát ven biển

- Một hôm, ông lão nghèo ra biển đánh cá.

- Hai lần thả lưới đầu chỉ có bùn và cây rong biển

- Lần thứ ba, lão kéo lướt bắt được một con cá vàng.

- Cá vàng kêu van xin ông thả nó về biển và hứa trả ơn.

- Về đến nhà, ông lão kể chuyện cho vợ nghe, mụ vợ mắng ông lão và 5 lần đòi cá trả ơn. Bốn lần cá vàng đều đáp ứng yêu cầu của mụ.

+Lần thứ nhất, mụ đòi một cái máng lợn ăn mới.

+Lần thứ hai, mụ đòi một cái nhà rộng.

+Lần thứ ba, mụ đòi làm một bà nhất phẩm phu nhân.

+Lần thứ tư, mụ đòi làm nữ hoàng.

+Lần thứ năm, mụ đòi làm Long Vương ngự trên mặt biển.

- Nhưng đến lần đòi hỏi thứ năm, cá vàng tức giận, lặn xuống biển, không nói gì.

- Khi ông lão trở về, trước mắt lão lại thấy túp lều nát ngày xưa và mụ vợ ngồi trên máng lợn sứt mẻ.

* Xác định các nhân vật trong truyện và tìm hiểu đặc điểm tính cách của nhân vật chính (qua ngoại hình, điệu bộ, hành động, lời nói, suy nghĩ)

Trả lời:

- Xác định các nhân vật trong truyện: Ông lão, vợ ông lão, con cá vàng

- Đặc điểm tính cách của các nhân vật chính (qua ngoại hình, điệu bộ, hành động, lời nói, suy nghĩ) :

+ Ông lão: Thật thà, tốt bụng, nhân hậu, hiền lành, không tham lam nhưng nhu nhược, sợ vợ

+ Mụ vợ: Bội bạc, tham lam vô độ, ham quyền lực đến quá quắt, bạc tình, có thái độ" ăn cháo đá bát "với người đã mang ơn cho mình; luôn đặt những thứ vật chất lên trên tình cảm vợ chồng.

* Chỉ ra được các chi tiết ảo và tác dụng của chúng trong truyện

Trả lời:

- Chi tiết tưởng tượng kì ảo:

+Cá thần khi mắc lưới biết cất tiếng nói xin tha và hứa trả ơn

+Mỗi lần ra biển ông lão gọi cá vàng thì con cá sẽ bơi lên

+Cá vàng có phép thuật thực hiện 4 điều ước của ông lão.

+Cá vàng cũng biết giận dữ trước sự tham lam vô lối của vợ ông lão, và lấy lại tất cả.

=> Tác dụng của những chi tiết kì ảo:

+ Làm cho câu chuyện trở lên li kì hấp dẫn hơn

+ Làm nổi bật đức tính tốt đẹp của con người: Biết ai là những đã giúp đỡ mình trong lúc khó khăn, trả ơn khi cần thiết, sống đúng với đạo lí làm người, không vong ân bội nghĩa

+ Thể hiện bài học về cách làm người, lẽ sống, lòng biết ơn và cái giá phải trả cho lòng tham lam.

+ Làm nổi bật giá trị nội dung, ý nghĩa của tác phẩm về cách sống, đạo lí làm người, về công lí, về sự giúp đỡ những người tốt, trừng trị những người sống ích kỉ

* Suy nghĩ về ý nghĩa của truyện, những thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm trong đó

Trả lời:

Thông điệp ý nghĩa:

- Truyện ca ngợi lòng biết ơn đối với những người nhân hậu và nêu ra bài học đích đáng cho những kẻ tham lam, bội bạc

- Đề cao đạo lí làm người, lẽ sống, lòng biết ơn và cái giá phải trả cho lòng tham lam.

- Thể hiện ước mơ của nhân dân ta về một xã hội công bằng: Kể xấu xa, tham lam, bội bạc cuối cùng sẽ bị trừng trị đích đáng.

*Kết nối với hiểu biết, trải nghiệm của bản thân để vận dụng vào việc đọc hiểu truyện và rút ra những bài học, kinh nghiệm cần thiết

Trả lời:

Vận dụng vào việc đọc hiểu truyện, rút ra những bài học, kinh nghiệm cần thiết là:

- Cần sống lương thiện, tốt bụng, nhân hậu

- Cần biết ơn những người đã giúp đỡ mình và đền đáp công ơn.

- Không nên tham lam, bội bạc, cần sống có tình nghĩa

* Đọc trước truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng, tìm hiểu thêm về tác giả: A-lếch-xan-dro Xec-ghe-e-vich Pu-skin (Aleksandr Sergeyevich Pushkin)

Trả lời:

- Tác giả: A-lếch-xan-đrơ Xéc-ghê-ê-vích Pu-skin (Aleksandr Sergeyevich Pushkin)

- Aleksandr Sergeyevich Pushkin (1799-1837) xuất thân trong một gia đình quý tộc yêu thích văn thơ.

- Là một nhà thơ, nhà văn, nhà viết kịch nổi tiếng người Nga.

- Ông đã có những đóng góp to lớn trong việc phát triển ngôn ngữ văn học Nga hiện đại và là biểu tượng của dòng văn học lãng mạn Nga thế kỷ 19 bởi nhiều cống hiến trong sự đa dạng hóa ngôn ngữ văn chương.

- Các nhà phê bình coi nhiều tác phẩm của ông là kiệt tác, tiêu biểu như bài thơ Người kỵ sĩ bằng đồng và bộ phim truyền hình Người khách bằng đá, câu chuyện về sự sa ngã của Don Juan.

- Được tôn vinh là đại thi hào.

2. Đọc hiểu

Câu hỏi giữa bài​

Câu 1 trang 11 Các chi tiết nào cho biết hoàn cảnh sống của ông lão và cách ông lão cư xử với cá vàng?

Gợi ý:

Các chi tiết cho biết hoàn cảnh sống của ông lão và cách ông lão cư xử với cá vàng là:

- Chi tiết kể về hoàn cảnh sống của ông:

+Hai vợ chồng ông lão đánh cá nghèo ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.

+ Ngày ngày chồng đi đánh cá, vợ ở nhà kéo sợi

- > gia cảnh nghèo khó, thiếu thốn

- Chi tiết kể về cách cư xử của ông lão với cá vàng:

+Ngạc nhiên khi thấy cá biết nói

+Không đòi hỏi gì, thả con cá về với biển vẫy vùng

+ Còn cầu mong trời phù hộ cho cá.

+nói chuyện với cá nhẹ nhàng

=> Tính cách: Tốt bụng, nhân hậu, giúp đỡ mà không cần trả ơn.

Câu 2 trang 12 Lần thứ nhất, bà vợ đã yêu cầu ông lão điều gì? Lúc này, cảnh biển thế nào?

Gợi ý:

- Lần thứ nhất, bà vợ đã bắt ông lão quay lại biển xin con cá vàng một cái máng cho lợn ăn, thay thế cái máng sứt mẻ ở nhà

- Lúc đó, cảnh biển: Gợn sóng êm ả

Câu 3 trang 12 Đòi hỏi và thái độ của vợ ông lão ở lần thứ hai có gì khác với lần thứ nhất? Hãy tiếp tục chú ý chi tiết tả cảnh biển trong phần này

Trả lời:

Đoạn 3, cho biết:

- Đòi hỏi và thái độ của vợ ông lão ở lần thứ hai khác với lần thứ nhất là: Đòi hỏi lớn dần: Mụ đòi một tòa nhà đẹp

- Cảnh biển lần thứ hai đã thay đổi: Biển đã gợn sóng

Câu 4 trang 13 Câu nào cho biết đòi hỏi mới và thái độ của vợ ông lão? Cảnh biển có thay đổi gì so với lần trước?

Trả lời:

Các câu văn cho biết đòi hỏi mới và thái độ của vợ ông lão ở lần 3 là:

- Lời nói của mụ vợ ông: Đồ ngu! Ngốc sao ngốc thế! Đòi một cái nhà thôi à? Trời! Đi tìm ngay con cá và bảo nó rằng tao không muốn làm một mụ nông dân quèn, tao muốn làm một bà nhất phẩm phu nhân kia

- Cảnh biển lần thứ ba có thay đổi gì so với lần trước: Biển nổi sóng dữ dội

Câu 5 trang 13 Lần này, người vợ lại có đòi hỏi gì? Cách cư xử của bà ta với ông lão như thế nào?

Trả lời:

*Lần 4, (ở phần 5) người vợ lại đòi hỏi muốn làm nữ hoàng.

- Cách cư xử lúc này của bà ta với chồng:

+ Xưng mày- bà

+ Bắt chồng đi quét dọn chuồng ngựa

+ Tát vào mặt ông khi ông có ý không muốn đi

+ Nếu ông không ra biển sẽ bắt người lôi ông đi

- >Nhân vật mụ vợ ông lão trước hết là người hết sức tham lam. Mặc dù không có công lao gì với cá vàng nhưng mụ đã liên tục đưa ra đòi hỏi, từ những đòi hỏi về vật chất (cái máng lợn, cái nhà) cho đến đòi hỏi về cả của cải và danh vọng (nhất phẩm phu nhân). Không thỏa mãn, mụ còn đòi hỏi có quyền lực tối cao (nữ hoàng). Rồi sau đó còn đòi hỏi quá đáng, vượt quá giới hạn có thể chấp nhận trong đạo lí làm người: Đòi được làm Long Vương, bắt cá vàng hầu hạ bên cạnh.

- >Không chỉ tham lam, mụ vợ ông lão còn hết sức bội bạc, vong ân bội nghĩa. Với cá vàng như thế đã đành, ngay cả với ông lão – người vừa là chồng vừa là ân nhân, mụ cũng đối xử chẳng ra gì.

Câu 6 trang 14 Vợ ông lão muốn cá vàng làm điều gì? Tác giả đã tả cảnh biển trong phần này thế nào?

Trả lời:

Ở phần 6 (lần đòi hỏi thứ 5), vợ ông lão muốn cá vàng biến mụ ta thành Long Vương ngự trị trên mặt biển để bắt cá vàng hầu hạ mụ và phục tùng, làm theo ý mụ

- Tác giả tả cảnh biển lúc này thay đổi: Biển nổi sóng ầm ầm

Câu 7 trang 15 Quan sát bức tranh để hiểu nội dung được nói tới trong đó, nét mặt ông lão và bà vợ thể hiện điều gì?

Trả lời:

Bức tranh thể hiện nội dung sự việc sau lần thứ 5, ông lão ra biển cầu xin cá cho mụ vợ thành Long Vương. Bức tranh là cảnh ông lão trở về với thái độ vô cùng ngạc nhiên trước cảnh nhà cửa của ông lại trở lại rách nát như xưa và mụ vợ ngồi trước nhà buồn rầu, hậm hực, tiếc nuối.

Câu hỏi cuối bài​

Câu 1. Trang 15 Hãy liệt kê ra vở những chi tiết thể hiện sự đòi hỏi, thái độ, hành động của vợ ông lão đánh cá; phản ứng của ông lão đánh cá và trạng thái của biển trong các phần (2), (3), (4), (5), (6) theo gợi ý sau:

Trả lời:

Liệt kê những chi tiết thể hiện sự đòi hỏi, thái độ, hành động của vợ ông lão đánh cá; phản ứng của ông lão đánh cá và trạng thái của biển trong các phần (2), (3), (4), (5), (6) theo gợi ý:

-Phần 2:

+Mụ vợ bắt ông lão quay lại biển xin con cá vàng một cái máng cho lợn ăn.

+ Ông lão không phản ứng lại, nghe lời mụ vợ cứ thế ra biển xin

+Biển gợn sóng êm ả

-Phần 3

+Mụ đòi một tòa nhà đẹp.

+ Ông lão không phản ứng lại, nghe lời mụ vợ cứ thế ra biển xin

+ Biển đã gợn sóng

-Phần 4

+Mụ không muốn làm nông dân mà muốn làm một bà nhất phẩm phu nhân.

+ Ông lão không phản ứng lại, nghe lời mụ vợ cứ thế ra biển xin

+ Biển nổi sóng dữ dội

-Phần 5

+Mụ muốn trở thành nữ hoàng.

+ Ông lão khúm núm với vợ, cãi lại vợ khi biết ước muốn quá thái của bà nhưng rồi vẫn lủi thủi ra biển

+ Biển nổi sóng mù mịt

-Phần 6

+ Mụ muốn làm Long Vương ngự trị trên mặt biển để bắt cá vàng hầu hạ và làm theo ý mụ.

+ Cung kính với vợ, không dám trái lời mụ

+ Biển nổi sóng ầm ầm

Câu 2. Trang 15 Từ bảng thống kê trên, em có nhận xét gì về tính cách của vợ ông lão đánh cá và ông lão đánh cá?

Trả lời:

Nhận xét về tính cách của vợ ông lão đánh cá và ông lão đánh cá:

- Ông lão: Thật thà, nhân hậu, tốt bụng, lương thiện, không tham lam nhưng yếu đuối, nhu nhược.

- Mụ vợ: Tham lam vô độ, bội bạc, tham lam vô độ, ham quyền lực đến quá quắt, bạc tình, có thái độ" ăn cháo đá bát "với người đã mang ơn cho mình; luôn đặt những thứ vật chất lên trên tình cảm vợ chồng.

Câu 3. Trang 15 Cảnh biển trong mỗi lần ông lão ra gọi cá vàng thay đổi theo chiều hướng như thế nào? Theo em, sự thay đổi đó có ý nghĩa gì?

Trả lời:

Cảnh biển trong mỗi lần ông lão ra gọi cá vàng thay đổi theo chiều hướng tăng tiến:

- Lần 1: Biển gợn sóng êm ả

- Lần 2: Biển đã gợn sóng

- Lần 3: Biển nổi sóng dữ dội

- Lần 4: Biển nổi sóng mù mịt

- Lần 5: Biển nổi sóng ầm ầm

- Ý nghĩa của sự thay đổi đó:

+ Biển cũng biết đồng tình với sự trả ơn chính đáng cho ông lão

+ Biển cũng biết tức giận trước lòng tham vô đáy và sự bội bạc của mụ vợ.

+Biển tuy là hình tượng thiên nhiên nhưng đã tham gia vào diễn biến của toàn bộ câu chuyện.

+Thái độ của biển cũng chính là thái độ của nhân dân khi chứng kiến sự thay đổi trong đồi hỏi của mụ vợ. Ban đầu, khi những yêu cầu còn chính đáng thì nhẹ nhàng, đến cuối thì trở nên giận dữ.

- >Biển cả tượng trưng cho công lý

Câu 4. Trang 14 Bài học em rút ra được từ câu chuyện này là gì?

Trả lời

Những bài học em rút ra được từ câu chuyện:

- Bài học về lòng biết ơn đối với những tấm lòng nhân hậu: Những người đã nhân hậu và tốt bụng đã giúp đỡ mình thì cần luôn ghi nhớ công ơn của họ và biết trả ơn họ khi có thể.

Nội dung HOT bị ẩn:

Bạn cần đăng nhập & nhấn Thích để xem

** bài tiếp: Soạn Bài Thực Hành Tiếng Việt - Sách Cánh Diều, Ngữ Văn 6 Trang 16 - Việt Nam Overnight