Tìm hiểu chung Tác giả - Nguyễn Tuân: 1910 - 1987 - Người Hà nội. - Sinh ra trong một gia đình nhà nho. - Ông là một nghệ sĩ tài hoa, uyên bác, phong cách nghệ thuật độc đáo: Luôn tiếp cận cuộc sống từ góc độ tài hoa uyên bác ở phương diện văn hóa, nghệ thuật. - Ngòi bút phóng túng và có ý thức sâu sắc về cái tôi cá nhân. - Sở trường là tuỳ bút. Những tác phẩm chính: SGK Truyện ngắn: Chữ người tử tù Lúc đầu có tên là: Dòng chữ cuối cùng, in 1938 trên tạp chí Tao đàn, sau đó đổi tên thành: Chữ người tử tù và được in trong tập truyện: Vang bóng một thời. Là 'một văn phẩm đạt tới sự toàn thiện, toàn mĩ' (Vũ Ngọc Phan) Đọc hiểu văn bản Giá trị nội dung Tình huống truyện Cuộc gặp gỡ khác thường của hai con người khác thường: + Viên quản ngục- kẻ đại diện cho quyền lực tăm tối nhưng lại khao khát ánh sáng và chữ nghĩa. + Huấn Cao – người tử tù có tài viết chữ đẹp, chống lại triều đình phong kiến. → Cuộc hội ngộ diễn ra giữa chốn ngục tù căng thẳng, kịch tính, có ý nghĩa đối đầu giẵ cái đẹp cái thiên lương>< quyền lực tội ác. → cái đẹp, cái thiên lương đã thắng thế. Nhân vật Quản ngục - Kẻ say mê chơi chữ đến kỳ lạ. - Kiên trì nhẫn nại, công phu, quyết xin chữ cho bằng được. - Suốt đời chỉ có một ao ước: Có được chữ Huấn Cao mà treo trong nhà.. - Có sở thích cao quí đến coi thường cả tính mạng sống của mình: + Muốn chơi chữ Huấn Cao. + Dám nhờ Thơ lại xin chữ. + Đối đãi đặc biệt với tử tù. => Đó là cuộc chạy đua nguy hiểm, nếu lộ chuyện quản ngục chắc chắn không giữ được mạng sống. - Lần đầu: Bí mật sai thầy Thơ dâng rượu thịt đều đều. - Lần hai: Nhẹ nhàng, khiêm tốn nhưng bị Huấn Cao miệt thị, xua đuổi, mà vẫn ôn tồn, nhã nhặn. => Muốn xin chữ của Huấn Cao. - Chọn nhầm nghề. Giữa bọn người tàn nhẫn, lừa lọc, thì hắn lại có tính cách dịu dàng.. biết trọng người ngay. - Một tâm hồn nghệ sỹ tài hoa đã lạc vào chốn nhơ bẩn. Tuy làm nghề thất đức nhưng có một tâm hồn. => Trong xã hội phong kiến suy tàn, chốn quan trường đầy rẫy bất lương vô đạo, Quản ngục đúng là một con người Vang bóng - Một tấm lòng trong thiên hạ.. một âm thanh trong trẻo chen vào giữa một bản đàn mà nhạc luận đều hỗn loạn xô bồ. => Biết phục khí tiết, biết quý trọng người tài và yêu quí cái đẹp - một tấm lòng Biệt nhỡn liên tài. Nhân vật Huấn Cao - Kẻ cầm đầu cuộc đại nghịch chống triều đình bị bắt giam với án tử hình đang chờ ngày ra pháp trường. - Phẩm chất: + Tài hoa, nghệ sĩ: Có tài viết chữ rất nhanh và rất đẹp.. Có được chữ Huấn Cao mà treo là có một vật báu trên đời.. Thế ra y văn võ đều có tài cả. + Nhân cách trong sáng, trọng nghĩa khinh lợi, có tài có tâm, coi khinh tiền bạc và quyền thế. Huấn Cao không chỉ là một nghệ sỹ tài hoa, mà còn là hiện thân của cái tâm kẻ sỹ. Có tấm lòng biệt nhỡn liên tài, một thiên lương cao cả. + Khí phách hiên ngang: Coi thường cái chết, Mặc dù đang chờ ngày ra chặt đầu, vẫn nguyên vẹn tư thế ung dung, đàng hoàng, không biết cúi đầu trước quyền lực và đồng tiền. Ta nhất sinh không vì tiền bạc hay quyền thế mà ép mình viết câu đối.. đời ta mới viết.. cho ba người bạn thân.. => Nhân vật được giới thiệu gián tiếp. Mới Văn kỳ thanh bất kiến kỳ hình mà Quản ngục đã tâm phục Huấn Cao - đó là cách miêu tả lấy xa nói gần, lấy bóng lộ hình. - Hiểu tấm lòng và sở thích cao quí của thầy Quản, ông vô cùng xúc động và ân hận: Thiếu chút nữa ta đã phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ. - Hình tượng Huấn Cao trọn vẹn và hoàn hảo bởi một cảm hứng lãng mạn, một bút pháp lý tưởng hóa của Nguyễn Tuân. Một cốt cách: Nhất sinh đệ thủ bái hoa mai. * Cảnh Huấn Cao cho chữ viên Quản ngục - Tình huống oái oăm, cuộc kỳ ngộ đầy kịch tính giữa tên người viết chữ đẹp và người chơi chữ. Họ gặp nhau trong hoàn cảnh trớ trêu: Nhà ngục. - Xét trên bình diện xã hội: Họ là kẻ thù của nhau. Xét trên bình diện nghệ thuật: Họ là tri âm tri kỷ. - Lúc nửa đêm, trong nhà tù, vài canh giờ cuối cùng trước lúc ra pháp trường. - Trong không gian chật hẹp, ẩm ướt, tối tăm, bẩn thỉu, khói bốc nghi ngút, dưới ánh sáng của ngọn đuốc tẩm dầu là hình ảnh 3 cái đầu chụm lại. Một người tù cổ mang gông chân vướng xiềng đang tô đậm những nét chữ trên vuông lụa trắng tinh, cạnh viên quản ngục khúm núm, thầy thơ lại run run. - Đó là một cảnh tượng xưa nay chưa từng có: + Bởi việc cho chữ diễn ra trong nhà ngục bẩn thỉu, tối tăm, chật hẹp. + Bởi người nghệ sỹ sáng tạo trong lúc cổ mang gông, chân vướng xiềng.. + Bởi người tử tù lại ở trong tư thế bề trên, uy nghi, lồng lộng. Còn kẻ quyền uy lại khúm núm run run, kính cẩn, vái lạy. => Tác giả dựng lên thật đẹp nhóm tượng đài thiên lương với bút pháp tài năng bậc thầy về ngôn ngữ. => Trong chốn ngục tù ấy cái đẹp, cái thiện, cái cao cả đã chiến thắng và tỏa sáng. Đây là việc làm của kẻ tri âm dành cho người tri kỷ, của một tấm lòng đền đáp một tấm lòng. Cái tâm đang điều khiển cái tài, cái tâm cái tài đang hòa vào nhau để sáng tạo cái đẹp. * Tư tưởng tác phẩm Dù thực tại có tối tăm tàn bạo đến đâu cũng không thể tiêu diệt được cái đẹp. Cái đẹp bất khả chiến bại. Niềm tin mãnh liệt thuộc về chủ nghĩa nhân văn sáng giá của nghệ thuật Nguyễn Tuân, đó là một lối sống, một nhân cách, một mẫu người. Nghệ thuật - Tạo tình huống truyện độc đáo, đặc sắc - Sử dụng thành công thủ pháp đối lập tương phản. - Xây dựng thành công nhân vật Huấn Cao – người hội tụ nhiều vẻ đẹp. - Ngôn ngữ góc canh, giàu hình ảnh, có tính tạo hình, vừa cổ kính vừa hiện đại. Ý nghĩa văn bản "Chữ người tử tù" khẳng định và tôn vinh sự chiến thắng của ánh sáng đối với cái đẹp, cái thiện và nhân cách cao cả của con người đồng thời bộc lộ lòng yêu nước thầm kín của nhà văn.
