Sinh học 9 - Bài 1: Men - Den và di truyền học - Lí thuyết và một số câu hỏi bài tập

I. Di truyền và biến dị

1. Di truyền: Là hiện tượng truyền đạt các tính trạng của bố mẹ, tổ tiên cho các thế hệ con cháu.

VD: Ở người, con sinh ra có những điểm giống bố hoặc mẹ hoặc cả bố lẫn mẹ về các tính trạng hình thái, cấu tạo, sinh lý.. như: Về màu mắt, khuôn miệng, màu tóc, màu da..

2. Biến dị: Là hiện tượng con sinh ra khác với bố mẹ và khác nhau về nhiều chi tiết.

VD: Gà cùng một mẹ, cùng một lứa nên khác nhau về các tính trạng hình thái, cấu tạo, sinh lý.. như: Màu lông, sức lớn, sức sinh sản..

- > Di truyền và biến dị là hai hiện tượng song song và gắn liền với quá trình sinh sản.

II. Phương pháp phân tích các thế hệ lai

- Nội dung phương pháp:

+lai các cặp bố mẹ khác nhau về một hoặc nhiều cặp tính trạng thuần chủng tương phản rồi theo dõi sự di truyền riêng lẻ của từng cặp tính trạng đó trên con cháu của từng cặp bố mẹ.

+dùng toán thống kê để phân tích các số liệu thu được. Từ đó rút ra quy luật di truyền các tính trạng.

III. Một số thuật ngữ và ký hiệu thường dùng

1. Thuật ngữ

- tính trạng: Là những đặc điểm về hình thái, cấu tạo, sinh lý.. của một cơ thể.

+ Tính trạng trội là những tính trạng do gen trội quy định, biểu hiện ở kiểu gen đồng hợp trội hay dị hợp trội.

+Tính trạng lặn là những tính trạng do gen lặn quy định, chỉ biểu hiện ở kiểu gen đồng hợp lặn.

- Các cặp tính trạng tương phản: Là hai trạng thái biểu hiện trái ngược nhau của cùng một loại tính trạng.

- Nhân tố di truyền: Quy định các tính trạng của sinh vật (sau này di truyền học hiện đại gọi nhân tố di truyền của Men-den là gen).

- Giống (dòng) thuần chủng: Là giống có đặc tính di truyền đồng nhất, các thế hệ sau giống các thế hệ trước. Giống (dòng) thuần chủng có kiểu gen đồng hợp. Nhưng trên thực tế, khi nói tới giống (dòng) thuần chủng là nói tới sự thuần chủng về một hoặc một vài tính trạng nào đó đang được nghiên cứu.

- Đồng tính: Là hiện tượng các tính trạng trong cùng một thế hệ có biểu hiện giống nhau.

- Phân tính: Là hiện tượng các tính trạng trong cùng một thế hệ có biểu hiện khác nhau.

- Giao tử: Là một loại tế bài sinh dục có bộ NST đơn bội được tạo ra do kết quả của quá trình giảm phân.

- Giao tử thuần khiết: Là giao tử không hòa lẫn bởi các nhân tố khác mà vẫn giữ nguyên bản chất của giao tử được tạo ra từ thế hệ đem lai.

2. Ký hiệu

- P: Cặp bố, mẹ xuất phát ban đầu.

- Pa: Cặp bố, mẹ xuất phát ban đầu trong phép lai phân tính

- G: Giao tử được tạo ra.

- Phép lai được ký hiệu bằng dấu "x"

- F1: Thế hệ con của cặp bố, mẹ xuất phát ban đầu (P)

- Fa: Thế hệ con trong phép lai phân tích

- Fn: Là thế hệ con của Fn-1

Câu 1: Tại sao nói: Di truyền và biến dị là hai hiện tượng song song và gắn liền với quá trình sinh sản?

- Di truyền và biến dị là hai hiện tượng song song và gắn liền với quá trình sinh sản dựa trên cơ sở:

+ Di truyền là hiện tượng truyền đạt các tính trạng của bố mẹ, tổ tiên cho các thế hệ con cháu, thế hệ con sinh ra giống bố mẹ và giống nhau về nhiều chi tiết.

+ Biến dị là hiện tượng con sinh ra khác với bố mẹ và khác nhau về nhiều chi tiết bởi biến dị tổ hợp hay biến đổi vật chất trong quá trình giảm phân và thụ tinh hoặc thường biến trong quá trình sống.

- > Hiện tượng di truyền và biến dị luôn gắn kết với quá trình sinh sản. Phải có sinh sản mới có di truyền, biến dị. Vì vậy, di truyền và biến dị là hai hiệ tượng song song và gắn liền với quá trình sinh sản.

Câu 2: Vì sao Men-den lại chọn đậu hà lan để làm thí nghiệm?

Men-den chọn đậu hà lan để làm thí nghiệm vì nó có một số ưu điểm như:

+ Là cây ngắn ngày, thời gian thí nghiệm nhanh.

+ Khả năng tự thụ phấn nghiêm ngặt.

+ Khả năng sống phù hợp với điều kiện thí nghiệm của men-den.

+ Có nhiều tính trạng tương phản, dễ quan sát.

Câu 3: Vì sao Men-den lại thành công trong công trình nghiên cứu của mình?

Vì: - Chọn được đối tượng nghiên cứu phù hợp: Men-den đã tiến hành nghiên cứu trên nhiều đối tượng khác nhau như chuột bạch, bắp, đậu hà lan.. nhưng thành công là ở đậu hà lan bởi nó có những ưu điểm như là: Cây ngắn ngày, có khả năng tự thụ phấn nghiêm ngặt và đặt biệt có nhiều tính trạng tương phản, dễ quan sát.

- Men-den có phương pháp nghiên cứu phù hợp, công phu. Ông đã làm thí nghiệm nhiều lần và thực nghiệm với số lượng lớn. Vì vậy, ông đã tìm ra các quy luật di truyền.

Câu 4: Nêu tên phương pháp nghiên cứu và kết quả của công trình nghiên cứu di truyền của Men-den?

- Phương pháp nghiên cứu di truyền:

+ Phương Pháp phân tích các thế hệ lai

+ Phương Pháp Lai phân tích

- Kết quả: Men-den đã tìm ra 2 quy luật di truyên:

+ quy luật phân ly (Phân ly đồng đều)

+ Quy luật phân ly độc lập (PLĐL).

Câu 5: Cho vd về một số thuật ngữ sau: Tính trạng, cặp tính trạng tương phản?

- Tính trạng: Tóc xoăn, môi dày..

+ Hình thái: Thân cao, quả tròn, quả bầu dục..

+ Cấu tạo: Hoa đơn, hoa kép; vị trí hoa ở ngọn, ở thân cây..

+ Sinh lý: Lúa chín sớm, chín muộn; sức sinh sản lớn, nhỏ..

- Cặp tính trạng tương phản: Tóc xoăn- tóc thẳng; hạt trơn- hạt nhăn..

Câu 6: Trình bày ý nghĩa, nội dung, ý nghĩa thực tiễn của di truyền học?

- Di truyền học là môn khoa học nghiên cứu cơ sở vật chất, cơ chế, tính quy luật của hiện tượng di truyền và biến dị.

- Nội dung của di truyền học nghiên cứu:

+ Cơ sở vật chất và cơ chế của hiện tượng di truyền.

+ Các quy luật di truyền.

+ Nguyên nhân và quy luật biến dị.

+ Ảnh hưởng của di truyền và biến dị đến đời sống sinh vật.

- Ý nghĩa của di truyền học:

Di truyền học đã trở thành cơ sở lý thuyết của khoa học chọn giống, có vai trò to lớn đối với y học, có tầm quan trọng trong coong nghệ sinh học hiện đại..

Câu 7: Tại sao Men-den lại chọn các cặp tính trạng tương phản khi thực hiện phép lai?

Men-den chọn các cặp tính trạng tương phản khi thực hiện các phép lai để theo dõi những biểu hiện của tính trạng và thuận lợi cho việc quan sát và theo dõi sự di truyền của các cặp tính trạng.