Cuộc đời mỗi người tuy dài nhưng kỳ thực rất hữu hạn, ngắn ngủi vì thế hãy sống sao cho thật ý nghĩa để bất cứ lúc nào khi ngoảnh đầu nhìn lại sẽ không một lần phải hối hận vì quãng thời gian đã sống hoài sống phí. Và một trong những cách sống để khiến cuộc đời trở nên ý nghĩa không thể không kể đến lối sống cống hiến. Cách sống ấy đã trở thành ước nguyện của biết bao nghệ sĩ văn học trong đó có Thanh Hải - một nhà thơ trưởng thành trong thời kì đất nước gồng mình kháng chiến đã viết về nhiệt huyết con người, đất nước thời này qua đó thể hiện nguyện ước hiến dâng cho quê hương, cho cuộc đời trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ: Mọc giữa dòng sông xanh Một bông hoa tím biếc .. Nước non ngàn dặm tình Nhịp phách tiền đất Huế. Sau hòa bình hòa chung với niềm vui đất trời vào xuân và giải phóng, tâm hồn thi sĩ của Thanh Hải rộng mở, tháng 11 năm 1980, ông đã cho ra đời bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ". Sinh ra, lớn lên, tham gia cộng tác văn nghệ từ những năm kháng chiến chống thực dân Pháp cho đến thời kháng chiến chống đế quốc Mĩ, Thanh Hải ở lại quê hương hoạt động và là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn học cách mạng miền Nam từ những ngày đầu. Nhà thơ đã dành cả cuộc đời để cống hiến cho sư nghiệp nước nhà. Và ngay cả khi nằm trên giường bệnh, không bao lâu trước lúc về cõi vĩnh hằng, ông đã viết nên tác phẩm "Mùa xuân nho nhỏ" như là món quà cuối cùng bày tỏ mong ước, khát vọng mạnh mẽ được dâng hiến cho đời sống bất tận, cống hiến mùa xuân nho nhỏ của mình cho màu xuân vĩ đại của nước nhà. Mở đầu bài thơ chính là cảm xúc của người thi sĩ trước màu xuân nơi đất trời thiên nhiên. Thanh Hải đã khác họa bức tranh xuân bằng những hình ảnh màu sắc hài hòa và tràn đầy sức sống: Mọc giữa dòng sông xanh Một bông hoa tím biếc Ở ngay hai câu thơ đầu tiên, ta bắt gặp một cách viết lạ, khi mà tác giả đã sử dụng biện pháp đảo ngữ: Đưa động từ "mọc" lên đầu câu – một dụng ý nghệ thuật của Thanh Hải nhằm thể hiện sự sống đang trỗi dậy và vươn lên của màu xuân. "Bông hoa tím biếc" ở đây có thể là bông hoa lục bình, tưởng chừng đang từ từ vươn lên trên mặt nước xanh biếc của "dòng sông xanh" – một hình ảnh gợi nhắc đến những con sông uốn lượn của dải đất miền Trung quanh co, nó cũng có thể là dòng sông Hương mang vẻ đẹp lắng động của xứ Huế mộng mơ, nên thơ. Trên nền xanh của nước sông lại nổi bật lên màu tím biếc của hoa lục bình – cái màu tím mang đậm bản sắc cố đô Huế và con người xứ sở nơi đây, tất cả hòa hợp lại với nhau đã tạo nên bức tranh xuân chấm phá mà đằm thắm. Bức tranh không chỉ có ảnh, có sắc, có họa mà còn có nhạc, có âm thanh. Bởi khi nhà thơ ngẩng lên nhìn bầu trời, ông đã nghe được chim chiền chiện ngân vang tiếng hát, cất lên muôn ngàn lời ca, khúc hát reo mừng: Ơi con chim chiền chiện Hót chi mà vang trời Tiếng gọi "ơi" của nhà thơ với loài chim chiền chiện hay còn được gọi là chim sơn ca – người bạn thân của nhà nông ấy sao mà tha thiết, trìu mến thế. Lời gọi ấy dường như không chỉ cất lên từ tiếng nói mà cất lên từ sâu thẳm trong niềm tin yêu thiên nhiên. Ca từ "ơi" – thành phần biệt lập trong câu thơ đã biểu lộ niềm vui da diết của tác giả khi nghe được tiếng hót líu lo của loài chim. Lúc này đây, qua câu hỏi tu từ: "Hót chi mà vang trời", cảm xúc của người thi sĩ Thanh hải đã dâng trào thực sự khi nghe chim chiền chiện hót gọi xuân về. Giọng hót vang xa, khuấy động cả bầu trời, làm nên sự thiết tha trong con người với tạo vật. Thanh Hải đã đón nhận màu xuân bằng tất cả các giác quan và sự thăng hoa trong tâm hồn. Nhà thơ còn bôi hồi, sung sướng: Từng giọt long lanh rơi Tôi đưa tay tôi hứng Cụm từ "giọt long lanh" gợi lên những liên tưởng phong phú đầy thú vị, cũng đầy chất thơ. Theo mạch cảm xúc của bài thơ thì có lẽ đây không đơn thuần là giọt sương mai mà giọt âm thanh của tiếng chim chiền chiện hay còn sâu xa hơn nữa là giọt của sự cống hiến nơi loài chim đang ngân nga tiếng hát mới khiến nhà thơ trân quý mà nâng niu, dâng tràn xúc cảm sâu xa trong lòng như vậy – "tôi đưa tay tôi hứng". Phép ẩn dụ chuyển đổi cảm giác này đã thể hiện trí tưởng tượng cùng sự sáng tạo độc đáo của nhà thơ đã tạo nên hình khối thẩm mĩ của âm thanh và sự trân trọng của ông đã vẽ nên trong ông sự mong muốn ôm trọn vào lòng tất cả sức sống mặn mà của đời, của đất trời khi vào xuân. Từ vẻ mỹ miều của mùa xuân thiên nhiên, tác giả liên tưởng đến hình cảnh của đát nước chào xuân – màu xuân sản xuất và chiến đấu của nhân dân: "Mùa xuân người cầm súng Lộc giắt đầy quanh lưng Mùa xuân người ra đồng Lộc trải dài nương mạ" Bốn câu thơ mang cấu trúc song hành đã nói lên rất rõ hai nhiệm vụ chiến lược của dân nước Nam ta: Chiến đấu đề bảo vệ thiêng liêng ở Tổ quốc, sản xuất để làm giàu cho giang sơn Việt Nam. Hai trọng trách ấy đặt lên đôi vai của người chiến sĩ vệ quốc và người nông dân 1 nắng 2 sương trên đồng. Nét đặc sắc của đoạn thơ là sáng tạo ra hình ảnh "lộc". "Lộc" là chồi ra, cành biếc mơn mớn. "Lộc" còn tượng trưng cho sự may mắn, an lành. Đối với người chiến sĩ, "lộc" là cành lá ngụy trang che mắt kẻ địch, quân thù. Còn với người nông dân, "lộc" lại là những mầm mạ trải dài trên cánh đồng ruộng báo hiệu mùa bội thu. Người lính, người chiến sĩ ngụy trang trên lưng vành lá lộc xanh biếc, dẫu có hi sinh mình và máu, "lộc" của trái tim họ chính là niềm vui chiến thắng, sức sống toàn dân. Người nông dân đổ mồ hôi, công sức lao động, cần cù làm nên màu lộc xanh cho ruộng đồng bát ngát, "lộc" nơi họ chính là bát cơm ngon ngọt cho đồng bào cả nước. Ý thơ sâu sắc vô ngần, máu và mồ hôi của nhân dân đã góp phần tô điểm cho mùa xuân ấm no, hạnh phúc và còn để giữ lấy màu xuân đó mãi mãi. Cả dân tộc bước vào khí thế khẩn trương và náo nhiệt. Vì vậy mà nhà thơ đã khái quát: Tất cả như hối hả Tất cả như xôn xao Điệp ngữ "tất cả", biện pháp tu từ so sánh, từ láy "hối hả", "xôn xao" làm choc au thơ vang lên với nhịp điệu nhanh, vui tươi, mạnh mẽ khác thường. "Hối hả" diễn tả sự gấp gáp, khẩn trương của người Việt Nam trong giai đoạn hội nhập với thời đại mới. Còn "xôn xao" lại bộc lộ tâm trạng náo động, rộn ràng của con người trong mù xuân tươi đẹp nơi đất Việt. Tất cả đều chung tâm thế vội vàng, náo nhiệt như vậy để nhanh chóng xây dựng để xây dựng đất nước đầm ấm, tươi vui. Cảm xúc trước vẻ đẹp của nàng uân, sự tưng bừng, tất bật của non sông Việt khi chào đón nàng xuân và bước vào giia đoạn mới, nhà thơ Thanh Hải đã có cái nhìn sâu sắc trong niềm tự hào về lịch sử bốn ngàn năm văn hiến: Đất nước bốn ngàn năm Vất vả và giao lao Đất nước như vì sao Cứ đi lên phía trước Chặng đường lịch sử tiến trình vận động của đất nước với bốn ngàn năm trường tồn, lúc hưng thịnh, lúc suy vong cùng bao thử thách gian truân. Với nghệ thuật nhân hóa, Tổ quốc như người mẹ tần tảo sớm hôm, "vất vả và gian lao", càng làm nổi bật hơn sự trường tồn trong suốt thời gian dài đằng đẵng ấy, giang sơn này đã thấm biết bao máu, mồ hôi và cả nước mắt của bao thế hệ, dẫu quân thù có mạnh đến đâu cũng không khuất phục được lòng yêu nước, tinh thần quả cảm của dân Việt Nam ta. Dân ta tài trí và nhân nghĩa như thế, bốn ngàn năm lập quốc tỏa sáng nền văn hiến Đại Việt đã khẳng định sức mạnh của hai tiếng: "Việt Nam". Đặc biệt phép tu từ so sánh trong câu thơ "Đất nước như vì sao" là một hình ảnh đẹp và đầy ý nghĩa. Sao là vẻ đẹp lấp lánh, lung linh của bầu trời đêm, là nguồn sáng bất diệt của thiên hà, hiện thân cho sự vĩnh hằng trong vũ trụ. Nói đất nước như vì sao nhằm ca ngợi, bộc lộ niềm tự hào về một nước Nam anh hùng, mãi mãi giàu đẹp. Hành trang đi tới tương lai của dân tộc ta không môth thế lực nào có thể cản được: "Cứ đi lên phía trước". Ba tiếng "cứ đi lên" thể hiện chí khí, ý chí quyết tâm và niềm tin sắt đá của dân tộc để xây dựng một đất Việt dân giàu, nước mạnh. Từ "Đất nước" trong bốn câu thơ được lặp lại hai lần thể hiện mãnh liệt ý nghĩa khái quát trải qua gian nan, vất vả khốn khó, đất nước vẫn đi lên không bất cứ thứ gì có thể ngăn trở. Đọc hết bốn câu thơ, ta nhận thấy niềm tin nồng nàn tha thiết của tác giả về một ngày mai tươi sáng của dân tộc Việt Nam. Sau những xúc cảm về mùa xuân thiên nhiên, đất nước, mạch thơ giờ đây đã chuyên một cách tự nhiên sang bày tỏ, ngẫm nghĩ, suy tư về lẽ sống, về ý nghĩa giá trị cuộc đời con người. Trước hết là lời nguyện cầu được hóa thân: Ta làm con chim hót Ta làm một cành hoa Ta nhập vào hòa ca Một nốt trầm xao xuyến Lời thơ như ngân thành lời bài hát với những ca từ hết sức du dương. Điệp từ "ta" thể hiện mong ước thiết tha, chân thành. Ước mong ấy không chỉ của riêng nhà thơ mà còn của chung triệu con người, điều đó được thể hiện khi cái "tôi" riêng ở phần đầu bài thơ đã chuyển hóa thành cái "ta" chung của cộng đồng. Động từ mạnh – "làm", "nhập" ở vai trò vị ngữ bộc lộ sự hóa thân mang ý nghĩa cao đẹp, sống có ích: Nhà thơ muốn được làm "con chim" bay lượn tự do trên bầu trời bình yên để cất cao giọng hót hòa trong muôn vàn tiếng chim hót mà tạo nên nét tươi vui cho đời, muốn trở thành một "cành hoa" để điểm tô thêm hương sắc cho non sông, muốn làm một nốt trầm trong bản hòa ca của dân tộc để ca ngợi quê hương đang ngày càng thay da, đổi thịt. Không cần là một nốt nhạc phải lên cao giọng, phải ồn Ào mà là "một nốt trầm" nhưng phải là "nốt trầm xao xuyến" đủ sức khiến lòng người phải xuyến xao, đủ để góp phần mình vào màu xuân đất nước, đủ để hò vào khúc hát bất tận của đời. Với Thanh Hải hóa thân là để hiến dâng, sống là để phục vụ cho mục đích cao cả: Một mùa xuân nho nhỏ Lặng lẽ dâng cho đời Dù là tuổi hai mươi Dù là khi tóc bạc Lời thơ như lời tâm tình thiết tha. "Mùa xuân" là cách nói ẩn dụ đầy sáng tạo, nó tượng trung cho niềm vui, hạnh phúc, hi vọng. Cặp từ láy "nho nhỏ", "lặng lẽ" thể hiện thái độ cống hiến, khiêm nhường, không phô trương của thi sĩ. Mùa xuân là ý niệm chỉ thời gian còn "Mùa xuân nho nhỏ" của Thanh Hải đã trở thành lẽ sống đẹp khi ông "lặng lẽ dâng" - khát vọng chân thành, tha thiết, khiêm tốn cả cuộc đời cho đi mà không hề đòi hỏi. Ở đây, dù đang đấu tranh với bệnh tật nhưng ta thấy nhà thơ vẫn muốn cống hiến trọn vẹn những điều tốt đẹp nhất cho cuộc đời, "Mùa xuân nho nhỏ" của ông còn khắc sâu ý nghĩa: Mỗi con người dù thế nào hãy đóng góp phần của mình như trở thành "một mùa xuân nho nhỏ" để làm nên mùa xuân bất diệt của nước nhà. Biện pháp điệp ngữ "dù là" thể hiện sự đóng góp, cho đi bất chấp tuổi tác. "Dù là tuổi hai mươi" trai tráng cho đến khi về già "tóc bạc", trẻ thì tác giả hết mình dâng tặng sức trẻ tràn trề cho cách mạng cho đến khi những năm tháng về già nhọc nhằn với bệnh tật, ông vẫn quyết tâm sống có ích cho đời. Có lẽ mong ước hiến dâng mạnh mẽ như thế chính vì từ tình yêu Tổ quốc nồng nàn cũng là để khi hơi thở vẫn còn ấm nóng, trái tim vẫn còn rạo rực từng nhịp đập, ông sẽ không phải một lần hối tiếc vì bản thân sống một cách vô nghĩa. Từ ước nguyện khiêm nhường, nhưng cháy bỏng và mãnh liệt của mình Thanh Hải đã khép lại bài thơ bằng những vần thơ đậm chất nhạc gợi nhớ về xứ Huế mộng mơ: Mùa xuân tôi xin hát Khúc Nam Ai Nam Bằng Nước non ngàn dặm mình Nước non ngàn dặm tình Đất Huế nhịp phách tiền Tâm hồn thi sĩ được cất cao, bay bổng, yêu đời hơn nhờ những điệu Nam Ai, Nam Bình ngọt ngào, thể hiện sự gắn bó tha thiết với mảnh đất quê hương khi mở đầu tác phẩm là mùa xuân xứ Huế và kết thúc tác phẩm chính là một điệu hò đậm chất Huế thân yêu. "Ngàn dặm mình", "ngàn dặm tình" đầy chất hữu tình, chan chứa tình thương đối với xứ Huế thân thương và non nước Việt Nam, giọng thơ của người con nơi núi Ngư sông Hương quả thật dịu ngọt vô cùng. Như đã nói, bài thơ được viết vào thời gian cuối đời của người thi sĩ Thanh Hải nhưng xuyên suốt bài thơ không hề gợi chút băn khơn về bệnh tật, về những suy nghĩ riêng cho bản thân. Chỉ thể hiện sự lạc quan, yêu thiên nhiên và chỉ lặng lẽ thể hiện ước nguyện cống hiến rất âm thầm. Đây không phải là khẩu hiệu của thanh niên mới vào đời mà là tâm niệm của một con người đã từng trải ua hai cuộc chiến tranh, đã cống hiến trọn vẹn cuộc đời và sự nghiệp của mình cho cách mạng. Điều đó càng làm tăng thêm giá trị tư tưởng của bài thơ, càng làm xúc động biết bao nơi người đọc trước một bài thơ ấm áp tình đời như vậy. Qua tác phẩm "mùa xuân nho nhỏ" không chỉ hay về mặt nội dung mà còn có nét đột phá trong nghệ thuật, hình thức. Với thể thơ năm chữ, giọng thơ lúc mạnh mẽ, lúc tha thiết ngân vang, ngôn ngữ thơ trong sáng vừa khắc họa tình yêu thiên nhiên gắn liền với tình yêu quê hương, đất nước mà nhà thơ Thảnh Hải đã góp cho thơ ca dân tộc một màu xuân tươi đẹp, đậm đà tình nghĩa. Đọc bài thơ, ta càng thêm yêu quê hương vẫn vững mạnh, dù trải qua biết bao năm tháng đầy thằng trầm qua đó với ước nguyện cống hiền đầy xúc động của Thanh Hải, bản thân ta là độc giả cũng được thức tỉnh rằng: Hãy sống hết mình khi còn trẻ kể cả về già, sống cho bản thân, cho mọi người và cho đất nước thân yêu, có sống vẫy vùng như vậy mới gọi là sống đúng nghĩa. Đọc bài thơ: Mùa xuân nho nhỏ - Thanh Hải
