So với các nhà văn hiện thực phê phán 1930 - 1945, Nam Cao là người biết nhiều hơn cả về lớp trí thức. Họ là những nhà văn, nhà giáo nghèo. Tấm lòng họ đẹp nhưng cuộc đời lại quá khổ nên họ luôn luôn phải lo toan những điều vụn vặt. Họ mệt mỏi, ngao ngán cho cuộc đời, cho thân phận mình. Hộ trong Đời Thừa là một hình ảnh khá tiêu biểu, để lại nhiều ấn tượng đối với người đọc. Anh mang những nét chung của lớp trí thức nghèo đồng thời lại có những nét riêng. Là người trí thức chân chính như Thứ của Sống Mòn hay Điền của Giăng Sáng.. đều có những day dứt về nghề nghiệp nhưng không nặng nề, đau đớn như Hộ. Hộ khát khao sáng tạo, mang trong mình mong muốn cháy bỏng là "đem đến một chút gì mới lạ cho văn chương", là muốn có một tác phẩm "làm mờ hết các tác phẩm khác cùng ra một thời", một tác phẩm đạt giải Nobel và dịch ra đủ mọi thứ tiếng trên hoàn cầu ". Ngoài ước mơ lớn đó, Hộ lại là con người nặng tình. Hộ nhận làm bố đứa con thơ để cứu vớt danh dự cho Từ. Nghĩa cử đó thật quá sức Hộ. Sự Túng thiếu là điều tất nhiên. Khi còn sống một mình, Hộ cam chịu đói rét nhưng đến nay, trước cảnh quẫn bách của gia đình, con cái ốm đau. Hộ không thể đành lòng. Hộ không thể giữ cách viết thận trọng như trước mà" phải cho in nhiều cuốn sách viết vội vàng ". Xem lại tác phẩm của mình, Hộ đau đớn" hắn lại đỏ mặt lên, cau có, nghiến răng và mắng mình như một thằng khốn nạn "." Sự cẩu thả trong văn chương thì thật là để tiện ". Nỗi đau của Hộ là thấy mình đang hủy hoại nhân cách của mình. Nỗi đau đòi hỏi sự chia sẻ. Đó là quy luật tâm lý. Hộ đi lang thang, vào quán uống bia, tìm một ngừoi bạn để tâm tình chuyện văn chương cho vơi bớt nỗi buồn. NHưng chẳng giải quyết được gì, bởi nói chuyện văn chương càng khơi gợi lại trong Hộ hoại vọng một thời. Kéo theo những chuyến đi là sự chi phí. Đời sống đã ngặt nghèo càng ngặt nghèo thêm. Là con người có trách nhiệm với gia đình nên Hộ lại mua thêm một nỗi đau, sự ân hận vì mình đã tiêu quá trớn. Để gia đình đỡ khổ" suốt từ mồng mười đến hết tháng, hắn không ra khỏi nhà để chẳng phải tiêu thêm tí gì.. ". Nhưng rồi điều không tránh khỏi là những thôi thúc nội tâm đòi Hộ tìm cách khuây khỏa. Mỗi lần như vậy, Hộ trở về, không buồn bã mà say mềm" Hắn lảo đảo bước vào nhà, mắt gườm sớm, đôi môi mím chặt. Hắn đi thẳng lại trước mặt Từ. Hắn cúi xuống, quắc mắt nhìn Từ.. và dọa như người ta dọa trẻ: - Ngày mai.. mình có biết không? Chỉ ngày mai thôi, là tôi đuổi mấy mẹ con mình ra khỏi nhà này.. " Cái con người khi vợ ốm đau đã" lo xanh mắt và thức suốt đêm để trông coi thuốc thang cho vợ ", cái con người chỉ xa con mấy ngày đã nhớ" và lúc về, thấy các con chạy ra reo mừng và nó mình, thường thường Hộ cảm động đến ứa nước mắt.. "thì giờ đây trở thành cục súc thô bỉ như vậy. Thật xót xa. Cuộc đời đẩy Hộ lăn dài xuống dốc. Hộ hiện dần lên qua từng chữ, từng câu. Con người này lúc cao cả, lúc đê tiện, lúc mơ mộng, lúc cục súc đến thô bỉ. Chính vì vậy nên nhân vật có sức hấp dẫn. Và thông qua Hộ, ta thấy tấm lòng, nỗi dằng xé đến xót xa của Nam Cao trước sự tha hóa về nhân cách của người trí thức trong xã hội cũ. Thông qua nhân vật Hộ, ta hiểu thêm chế độ xã hội đương thời. Không chỉ những người nông dân như anh Pha, chị Dậu, Chí Phèo.. bị đẩy vào con đường bế tắc mà cả lớp người có học như Hộ cũng bế tắc. Xã hội đó không có đất dung thân cho những con người lương thiện. Trong xã hội bất công, kiếp người muốn lương thiện thật đáng buồn. Đó là một mặt, nhưng mặt khác, Nam Cao vẫn giữ lại trong ta niềm tin. Kẻ lương thiện trên con đường xuống dốc vẫn không hề bị người thân rẻ rúng, mà ngược lại. Đó là niềm an ủi, sức kéo để họ không rơi xuống vực thẳm. Trong khi Hộ thấy mình là kẻ khốn nạn, thì Từ phủ nhận. " Không. Anh chỉ là một con người khổ sở. Chính là anh khổ." Đó là điều thật đáng quý mà nhà văn Nam Cao đã đóng góp cho văn học, cho cuộc đời hôm nay.
