Phân tích nhân vật bà cụ Tứ trong bữa cơm ngày đói

Thảo luận trong 'Học Online' bắt đầu bởi Thùy Minh, 31 Tháng bảy 2021.

  1. Thùy Minh Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

    Bài viết:
    1,908
    Cảm nhận của anh/chị về nhân vật bà cụ Tứ qua đoạn văn sau, từ đó, nhận xét về cách nhìn của nhà văn về vẻ đẹp của người lao động.

    ".. Bữa cơm ngày đói trông thật thảm hại. Giữa cái mẹt rách có độc một lùm rau chuối thái rối, và một đĩa muối ăn với cháo, nhưng cả nhà đều ăn rất ngon lành. Bà cụ vừa ăn vừa kể chuyện làm ăn, gia cảnh với con dâu. Bà lão nói toàn chuyện vui, toàn chuyện sung sướng về sau này:

    - Tràng ạ. Khi nào có tiền ta mua lấy đôi gà. Tao tính rằng cái chỗ đầu bếp kia làm cái chuồng gà thì tiện quá. Này ngoảnh đi ngoảnh lại chả mấy mà có ngay đàn gà cho mà xem..

    Tràng chỉ vâng. Tràng vâng rất ngoan ngoãn. Chưa bao giờ trong nhà này mẹ con lại đầm ấm, hòa hợp như thế. Câu chuyện trong bữa ăn đang đà vui bỗng ngừng lại. Niêu cháo lõng bõng, mỗi người được có lưng lưng hai bát đã hết nhẵn.

    Bà lão đặt đũa bát xuống, nhìn hai con vui vẻ:

    - Chúng mày đợi u nhá. Tao có cái này hay lắm cơ.

    Bà lật đật chạy xuống bếp, lễ mễ bưng ra một cái nồi khói bốc lên nghi ngút. Bà lão đặt cái nồi xuống bên cạnh mẹt cơm, cầm cái môi vừa khuấy khuấy vừa cười:

    - Chè đây. – Bà lão múc ra một bát – Chè khoán đây, ngon đáo để cơ.

    Người con dâu đón lấy cái bát, đưa lên mắt nhìn, hai con mắt thị tối lại. Thị điềm nhiên và vào miệng. Tràng cầm cái bát thứ hai mẹ đưa cho, người mẹ vẫn tươi cười, đon đả:

    - Cám đấy mày ạ, hì. Ngon đáo để, cứ thử ăn mà xem. Xóm ta khối nhà còn chả có cám mà ăn đấy".


    (TríchVợ nhặt Kim Lân, Ngữ văn 12, tập hai, NXB Giáo dục Việt Nam)

    [​IMG]

    "Những trang sách suốt đời đi vẫn nhớ/ Như đám mây ngũ sắc ngủ trong đầu" - có những tác phẩm chẳng thể hấp dẫn ta đọc đến trang cuối cùng, nhưng có những tác phẩm đọc đến trang cuối cùng vẫn còn đọng lại biết bao dư âm sâu lắng, ám ảnh khôn nguôi. Dư âm ấy khi như men say, mật ngọt khiến ta cảm nhận từng dòng chảy hân hoan, hạnh phúc trong tâm hồn, khi lại như móng vuốt sắc nhọn của một con vật nào đó chạm nhẹ trái tim ta, khiến ta thổn thức, nhói đau. Sức truyền cảm của một tác phẩm thực sự, bao giờ cũng lắng sâu như thế. "Vợ nhặt" của Kim Lân là một tác phẩm mang đến nhiều dư âm trong lòng người đọc. Đúng như Hà Minh Đức trong Nhà văn nói về tác phẩm đã viết: "Kim Lân là một trong những cây bút truyện ngắn xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại. Kim Lân đã tạo được cách viết độc đáo. Phải nói rằng Kim Lân viết không nhiều, nhưng sáng tác của ông đã gây ấn tượng với bạn đọc". Cả tác phẩm "Vợ nhặt" nói chung và đoạn kết truyện với hình ảnh bà mẹ già bên nồi cháo cám thực sự để lại những ấn tượng khó quên:

    ".. Bữa cơm ngày đói trông thật thảm hại. Giữa cái mẹt rách có độc một lùm rau chuối thái rối, và một đĩa muối ăn với cháo [..] Xóm ta khối nhà còn chả có cám mà ăn đấy".

    Kim Lân (1920 – 2007), tên thật là Nguyễn Văn Tài. Giống như tên gọi, ông là người có tài và đã phát lộ tài năng ở lĩnh vực văn chương mặc dù sự nghiệp học hành phải dang dở vì nhà nghèo. Bắt đầu viết văn và có tác phẩm đăng báo từ những năm 1941-1944, Kim Lân được coi là nhà văn thành công về đề tài nông thôn với những con người bé nhỏ và cam phận, những vẻ đẹp chân quê bình dị và những phong tục tập quán độc đáo của làng quê Bắc bộ. Từng trang viết của nhà văn sinh ra từ đồng ruộng này đều như mang trong đó mùi của rơm rạ, khói bếp, lúa đồng, mùi của cuộc sống nông thôn cơ cực, nhọc nhằn..

    "Vợ nhặt" được viết lên mang cái tình của Kim Lân dành cho những người nông dân nghèo khổ, lam lũ mà chất phác, yêu đời. Nhân vật chính của truyện là anh cu Tràng. Hắn là một anh chàng kéo xe thuê nghèo khổ, lại là dân ngụ cư. Gia cảnh Tràng neo đơn, nhà chỉ còn hai mẹ con nương tựa vào nhau. Hắn có ngoại hình xấu xí, thô kệch, tính tình lại có chút ngốc nghếch. Giữa những ngày đói khủng khiếp của năm Ất Dậu, hắn bỗng dưng "nhặt" được vợ chỉ qua hai lần gặp gỡ và mấy bát bánh đúc. Hắn đưa vợ về nhà trong sự ái ngại những người dân xóm ngụ cư, trong trạng thái ngạc nhiên, ngỡ ngàng của bà mẹ hắn – bà cụ Tứ.

    Trong ba nhân vật của truyện, thì cụ Tứ là người già cả nhất, xuất hiện muộn nhất, nhưng lại là nhân vật khiến cho vẻ đẹp của tình người, vẻ đẹp của đạo lí, vẻ đẹp của tinh thần lạc quan.. tỏa sáng hơn cả. Với nhan đề "Vợ nhặt", truyện có thể kết thúc ở chi tiết Tràng dẫn người vợ về nhà. Nhưng sự phát triển phần sau của truyện với sự xuất hiện của bà cụ Tứ đã khiến cho tác phẩm thêm chiều sâu lớn lao về giá trị tư tưởng.

    Nghịch cảnh éo le trong cuộc hôn nhân của con trai đã khiến cho bà cụ Tứ rơi vào chấn động tâm lí lớn. Vượt qua tất cả những âu lo, phiền muộn, cụ Tứ vui vẻ chấp nhận nàng dâu mới với suy nghĩ có lẽ đó là cái may của con trai mình. Buổi sáng đầu tiên sau khi con có vợ, cụ đã cùng nàng dâu dậy sớm quét tước nhà cửa và chuẩn bị bữa sáng. Chi tiết bữa cơm đón dâu mới nằm ở cuối truyện nói lên rất nhiều về cảnh ngộ cũng như vẻ đẹp của nhân vật bà cụ Tứ.


    "Bữa cơm ngày đói trông thật thảm hại. Giữa cái mẹt rách có độc một lùm rau chuối thái rối, và một đĩa muối ăn với cháo.."

    Câu văn trên phần nào mang đến những cảm nhận xót xa về cảnh ngộ đáng thương của cụ Tứ nói riêng, của biết bao người dân nghèo Việt Nam nói chung trong năm đói Ất Dậu. Đói đến thê lương, thảm khốc. Đói đến nỗi người chết thì như ngả rạ, người sống cũng dật dờ như những bóng ma. Đói đến phải bán cả con, cả chó, cả sữa như chị Dậu. Đói đến phải ăn bả chó tự tử như lão Hạc. Đói đến phải ăn cả đất sét và bèo tây để lấp dạ, và phải chết vì "một bữa no".. Cụ Tứ cũng là nạn nhân của cái đói. Nên bữa ăn mừng dâu mới, cụ chẳng thể lo nổi "dăm ba mâm" như người ta. Cụ chỉ có thể đãi các con rau chuối, và cháo loãng ăn với muối.

    Có bữa cơm mừng tân nương nào lại "thảm hại" đến thế chăng? Thảm hại đến mức: "Niêu cháo lõng bõng, mỗi người được có lưng lưng hai bát đã hết nhẵn" khiến cụ Tứ, để kéo dài bữa ăn, phải chuẩn bị thêm nồi chè khoán, nhưng thực chất cũng chỉ là cháo cám đắng chát. Có ai đón dâu bằng cháo cám như cụ - một món ăn vốn dành cho con vật? Thật đáng thương! Và dù cụ có tỏ ra "tươi cười", "vui vẻ" đến đâu, có cố giấu bớt đi phần khắc nghiệt của hiện thực, Kim Lân vẫn không che giấu sự thật đầy xa xót khi đem đến cho người đọc chi tiết ánh mắt chị con dâu thoáng "tối lại" và nét mặt anh con trai thì "chun ngay lại" khi đón bát cháo trên tay người mẹ nghèo.

    Niềm vui của bà cụ Tứ vì thế cũng chỉ là niềm vui tội nghiệp. Cảnh cơ hàn vẫn ám ảnh, bủa vây cụ và các con, khiến họ chẳng thể vui trọn vẹn trong ngày đại hỷ của đời người.

    Bữa cơm mừng dâu mới như một nét vẽ cuối cùng hoàn tất bức tranh thê thảm của nạn đói năm Ất Dậu, trong đó có những nạn nhân đáng thương như cụ Tứ.

    "Một nghệ sĩ chân chính phải là nhà nhân đạo từ trong cốt tủy", T. Sekhop đã từng khẳng định như vậy. Nhà văn, bên cạnh việc phải phản ánh chân thực bức tranh cuộc sống và con người, còn cần phải đưa vào trong tác phẩm của mình, tình cảm, suy nghĩ và quan điểm của mình về cuộc đời, về con người. Đó là giá trị nhân đạo của tác phẩm.

    Vậy nên, với tấm lòng nhân hậu sâu sắc dành cho các nhân vật của mình, Kim Lân không dừng lại ở việc miêu tả khía cạnh đáng thương của hiện thực. Qua sự thể hiện của nhà văn, chi tiết trên là cơ hội, là tình huống vô song để vẻ đẹp phẩm chất của nhân vật vút lên giữa cảnh cơ hàn.


    Cụ Tứ vì thế không chỉ được khắc họa ở khía cạnh nạn nhân của cái đói, mà còn được tô đậm ở vẻ đẹp của tình mẫu tử thiêng liêng, tình người nhân hậu, và đặc biệt là lòng lạc quan, yêu đời, là nghị lực tinh thần vượt lên trên hoàn cảnh.

    Thực ra, tình mẫu tử, lòng thương người của cụ Tứ, không phải đến chi tiết này mới bộc lộ. Ngay từ lúc cụ lọng khọng bước vào câu chuyện, rồi đi từ ngạc nhiên đến vỡ lẽ và mừng tủi.. khi anh con trai kể lại tình huống nhặt vợ của mình, người đọc đã cảm nhận sâu sắc tấm lòng người mẹ nghèo dành cho các con. Cụ đã vượt lên trên nỗi lo lắng về cái đói, cái chết, đã đánh cược với sự rủi ro để chấp nhận dâu mới, vui mừng cho hạnh phúc của con trai. Và tình yêu thương, tình người cao cả của cụ đã thôi thúc cụ có những hành động, thái độ thật nhân văn không chỉ buổi chiều hôm trước, mà cả buổi sáng hôm sau.

    Thương con, thương dâu, cụ dậy sớm quét tước nhà cửa và chuẩn bị bữa sáng cho các con, dù đạm bạc, dù chỉ có rau chuối, cháo loãng, và cuối cùng là cháo cám chát nghẹn.. nhưng gửi gắm trong đó tất cả tấm lòng của người mẹ nghèo. Tâm trạng vui vẻ của cụ suốt bữa ăn, có thể chỉ là một sự cố gắng, nhưng chẳng phải đáng trân trọng lắm sao? Chẳng phải vì thương các con mà cụ không muốn các con buồn tủi bởi cảnh nghèo đó sao? Tạo không khí vui vẻ trong gia đình, cũng là một cách để thể hiện tình yêu thương dành cho những người yêu quý. Cụ già cả nhất nhưng cũng là sâu sắc, thấu hiểu nhất. Cụ biết, hiện thực nghiệt ngã, cái đói cứ đeo bám nhưng cụ vẫn động viên, an ủi, vun vén cho hạnh phúc của đôi vợ chồng trẻ. Đó là điều mà không phải người mẹ nào cũng có thể can đảm nghĩ để có những lời động viên đến các con mình. Chính tấm lòng này của người mẹ khiến cho Tràng và người vợ mới thêm nhẹ lòng, không bị ám ảnh bởi cái đói quá nhiều.

    Phải là người giàu tình yêu, tình thương, cụ Tứ mới có thể nén tiếng thở dài, có thể san sẻ miếng ăn cho người xa lạ và có cách ứng xử đầy nhân văn như thế. Ta xót xa cho cảnh nghèo của cụ, nhưng cũng yêu quý cụ biết bao bởi tấm lòng đôn hậu, ấm áp ấy.

    Điều khiến người đọc vô cùng khâm phục ở người mẹ nghèo này, chính là nghị lực sống phi thường, là niềm lạc quan, yêu đời, tin tưởng vào tương lai.

    Trong ba nhân vật, người hi vọng vào tương lai nhiều hơn cả là bà cụ Tứ. Điều ấy tưởng như trái với quy luật tâm lí người đời từng tổng kết: Tuổi trẻ hay hướng đến tương lai còn người già hay nhìn về quá khứ. Vậy mà người mẹ già lọng khọng gần đất xa trời này lại là người sống cho con và cũng hi vọng cho con.

    Sau những buồn tủi, lo âu, xót thương, bà cụ Tứ cháy lên niềm hi vọng về tương lai cho các con của mình.

    Bà nghĩ đến chuyện đan phên để ngăn riêng chỗ ở cho vợ chồng Tràng (chi tiết này đã lược đi trong đoạn trích). Một khi còn hi vọng, người ta sẽ không chấp nhận sự tạm bợ. Đó cũng là lí do để cụ Tứ và con dâu thu dọn quét tước nhà cửa với hi vọng khi nhà cửa trở nên gọn gàng ngăn nắp thì cuộc đời có thể khác đi, làm ăn có cơ khấm khá hơn.

    Cụ Tứ còn nói đến chuyện nuôi gà và tưởng tượng "ngoảnh đi ngoảnh lại chả mấy mà có ngay đàn gà cho mà xem.." . Dù bữa cơm ngày đói trông thật "thảm hại'" nhưng tâm trạng của cụ lúc này vui vẻ lạ thường. Trong bữa cơm, cụ nói toàn chuyện vui, chuyện sung sướng về sau.

    Để kéo dài bữa ăn và như muốn dành một món quà bất ngờ cho các con cụ Tứ nhìn hai con rất vui vẻ, rồi úp mở đầy bí mật "Chúng mày đợi u nhá. Tao có cái này hay lắm cơ" . Sau đó cụ tất tả xuống bếp, lễ mễ bưng ra một cái nồi khói bốc lên nghi ngút. Cầm cái môi vừa khuấy, cụ vừa cười: "Chè đây! Chè khoán đây, ngon đáo để cơ" . Cụ gọi nồi cháo cám "đắng chát" là "chè khoán", còn rối rít khen "ngon đáo để". Làm sao cháo cám có thể ngon? Nhưng sự vui vẻ và niềm tin vào hạnh phúc của các con đã khiến cho bà mẹ biến đắng chát thành ngọt ngào. Đúng là, "những người đói, họ không nghĩ đến cái chết mà nghĩ đến cái sống".

    Để các con đỡ tủi thân, cụ còn an ủi động viên con trai và nàng dâu: "Cám đấy mày ạ! Ngon đáo để, cứ thử ăn mà xem. Xóm ta khối nhà chả có cám mà ăn đấy!" . Cụ không nói về cháo cám như một món ăn dành cho con lợn, con gà, mà cụ nói đến nó như một sự may mắn của gia đình khi nhiều nhà còn không có cả cám để ăn qua nạn đói. Bà mẹ ấy, trước sau, vẫn nhìn mọi thứ ở góc nhìn tươi sáng, lạc quan. Góc nhìn mà không phải ai cũng có được, nhất là khi họ phải đối diện với cái chết ập đến bất cứ lúc nào. Cụ Tứ thật đáng trân trọng, khâm phục ở nghị lực sống phi thường.

    Hàng loạt những từ ngữ miêu tả cảm xúc vui vẻ, cùng những lời thoại của cụ Tứ trong đoạn văn đã khiến người đọc như được vui lây bởi niềm vui của người mẹ nghèo trong ngày đại sự của các con. Như vậy, giữa không gian ảm đạm của nạn đói, vẻ đẹp của tình người, vẻ đẹp của lòng yêu đời, ham sống.. ở nhân vật bà cụ Tứ vẫn vút lên lan tỏa những giá trị nhân văn cao đẹp.

    Đoạn văn ghi nhận những thành công của Kim Lân ở việc lựa chọn chi tiết tiêu biểu, nhất là chi tiết nồi cháo cám cảm động, gây sức ám ảnh mãnh liệt. Mặt khác, cách kể chuyện tự nhiên, hấp dẫn, cách dựng đối thoại và ngôn ngữ nhân vật đậm chất dân dã, thôn quê.. cũng tạo nên những nét đặc sắc về phương diện nghệ thuật của đoạn văn kết truyện này.

    Qua việc khắc họa chân dung nhân vật bà cụ Tứ trong đoạn văn trên, Kim Lân đã bộc lộ niềm cảm thông sâu sắc trước hiện thực thê thảm của người nông dân trong nạn đói. Đồng thời, nhà văn còn thể hiện cách nhìn của mình về vẻ đẹp của người lao động . Ông đã phát hiện ra những vẻ đẹp đáng quý của họ ngay cả khi rơi vào hoàn cảnh khốn cùng nhất. Chính nhà văn đã từng giãi bày: "Khi viết về con người năm đói người ta hay nghĩ đến những con người chỉ nghĩ đến cái chết. Tôi muốn viết một truyện ngắn nhưng những con người ấy không nghĩ đến cái chết mà vẫn hướng tới cuộc sống, vẫn hi vọng, vẫn tin tưởng vào tương lại. Họ vẫn muốn sống, sống cho ra con người".

    Nếu bạn chưa có tài khoản, hãy đăng kí miễn phí tại đây để đọc tiếp nội dung ẩn nha: LINK

    Nội dung HOT bị ẩn:
    Bạn cần đăng nhập & nhấn Thích để xem
    Hình tượng nhân vật bà cụ Tứ là minh chứng tiêu biểu thể hiện cách nhìn của nhà văn về cuộc đời người lao động theo chiều hướng tích cực: Đi từ bóng tối vươn ra ánh sáng (khác với các tác phẩm hiện thực phê phán trước Cách mạng tháng Tám). Điều đó thể hiện cái nhìn đầy nhân hậu, giàu tình yêu thương và lạc quan của nhà văn đối với người lao động. Hiện thực của cuộc Cách mạng tháng Tám - 1945 đã giúp nhà văn nhận ra khả năng cách mạng, khả năng đổi đời của người nông dân, nên cách nhìn của nhà văn về người lao động cũng thay đổi. Không còn những cái chết đau thương như lão Hạc, Chí phèo, bà cái Gái, không còn đêm đen như mực như cái tiền đồ của chị Dậu.. những trang cuối cùng của "Vợ nhặt" đã nhen nhóm lên ánh sáng của niềm tin và hi vọng. Nhà văn tin vào sự đổi đời của người nông dân, như tin vào câu nói dân gian trong lời cụ Tứ: "Ai giàu ba họ, ai khó ba đời.."
     
    Chỉnh sửa cuối: 27 Tháng tư 2023
Trả lời qua Facebook
Đang tải...