Phân tích đoạn trích: Ngoài đình bỗng dội lên một hồi trống dồn dập - Vợ nhặt, Kim Lân

Đề bài:

Trong truyện ngắn Vợ nhặt, nhà văn Kim Lân viết:

"Ngoài đình bỗng dội lên một hồi trống, dồn dập, vội vã. Đàn quạ trên những cây gạo cao chót vót ngoài bãi chợ hốt hoảng bay vù lên.. Trong óc Tràng vãn thấy đám người đói và lá cờ đỏ bay phấp phới.."

Anh/chị hãy phân tích đoạn trích trên; từ đó, nhận xét cách nhìn cuộc sống của nhà văn Kim Lân được thể hiện trong đoạn trích.



Tham khảo:

Bài làm

Có ai từng đặt câu hỏi rằng: Liệu câu chuyện có thực sự kết thúc hay không khi dấu chấm văn bản cuối cùng đã xuất hiện? Ta tìm gặp ý kiến của Aimatop "tác phẩm văn học chân chính không kết thúc ở trang cuối cùng, không bao giờ hết khả năng kể chuyện". Tác phẩm văn học là sự đan xen, trong đó xuất hiện nhiều khoảng mờ nhạt mơ hồ, bất kì tác phẩm nghệ thuật nào cũng có những đoạn bị bỏ ngỏ trong tình thế lửng lơ giữa đôi bờ hư thực do quy luật cảm xúc, cùng những đòi hỏi nghiêm ngặt của nghề văn. Vì tác phẩm không chỉ chứa những con chữ thẳng đơ trên trang giấy mà là những con chữ có hồn, nó bay ra khỏi trang giấy, sống dậy cùng cảm xúc người dọc và gieo ở họ những nhận thức về hiện thực cuộc sống, những cảm xúc chưa bao giờ có. Hơn nữa, nó còn mở ra một lối thoát, gieo ở họ sự hy vọng, những ước mơ khao khát về cái đẹp sẽ chiến thắng cái xấu xa, hướng họ đến những chân lý cuộc sống. Tìm kiếm trong kho tàng văn học, trở về năm 1954, có một tác phẩm như vậy ra đời với cách kết thúc mở bằng dòng suy nghĩ của nhân vật, là cách kết thúc mà tất cả các truyện hiện thực phê phán không đạt đến trong truyện ngắn "Vợ nhặt" của nhà văn Kim Lân. Thông qua đoạn trích "Ngoài đình bỗng dội lên một hồi trống, dồn dập, vội vã. Đàn quạ trên những cây gạo cao chót vót ngoài bãi chợ hốt hoảng bay vù lên.. Trong óc Tràng vãn thấy đám người đói và lá cờ đỏ bay phấp phới". Từ đó, ta thấy được sự mới mẻ của nhà văn Kim Lân khi viết về người nông dân trước cách mạng tháng Tám.

Kim Lân là nhà văn chuyên viết truyện ngắn về người nông dân và làng quê Việt Nam – mảng hiện thực mà từ lâu ông đã có sự hiểu biết sâu sắc. Ông viết về cuộc sống và con người nông thôn bằng tình cảm, tâm hồn của một người vốn là con đẻ của dồng ruộng. Thế giới nghệ thuật của ông chỉ tập trung trong khung cảnh nông thôn và hình tượng người nông dân. Qua tác phẩm, ông đã thể hiện không khí nông thôn Việt Nam và đời sống nhân dân, tuy còn nghèo khổ nhưng vẫn yêu đời, tài hoa, tha thiết gắn bó với quê hương cách mạng. Nguyên Hồng nhận xét: Kim Lân là nhà văn "một lòng đi về với đất, với người, với thuần hậu nguyên thủy".

Tác phẩm được viết vào năm 1945 theo "đơn đặt hàng" của Báo Văn nhân dịp kỉ niệm 10 năm cách mạng tháng Tám thành công. Tác giả đã dựa vào cốt truyện "Xóm ngụ cư" để viết thành "Vợ nhặt". Truyện được bắt nguồn từ nạn đói năm 1945 và chủ yếu là những con người trong nạn đói ấy. Thông qua truyện, Kim Lân muốn khẳng định: "Trong sự túng đói quay quắt, trong bất kì hoàn cảnh khốn khổ nào, người nông dân ngụ cư vẫn khao khát vươn lên trên cái chết, cái thảm đạm để mà vui, mà hi vọng". Khi nói chuyện về tác phẩm của mình Kim Lân có chia sẻ: "Tôi muốn phân tích tâm trạng và thân phận của con người trong hoàn cảnh cùng đường ấy, nơi cuộc sống dường như không có lối thoát. Tôi muốn hướng họ vào sự sống, sự thương yêu nhau, không phải là sự giành giật nhau (.). Nhưng các nhân vật của truyện thì đứng ở ngưỡng cửa của cái đói. Nơi ngưỡng cửa khốn khổ đó, họ sẽ chứng tỏ số phận và tính cách của mình, đồng thời ở nơi đó họ sẽ bắt đầu một niềm tin mới, một niềm hạnh phúc mới, dù là rất mong manh".

Truyện kể về nạn đói năm 1945, một anh tên là Tràng nhà nghèo, dân ngụ cư, không lấy được vợ. Một lần, anh kéo xe thóc lên tỉnh, một người phụ nữ đã theo anh về nhà và họ đã trở thành vợ chồng – anh "nhặt" được vợ một cách dễ dàng chỉ với vài câu nói đùa và bốn bát bánh đúc. Anh đưa vợ về ra mắt người mẹ già trong sự ngạc nhiên của mọi người vì thêm một miệng ăn trong cảnh đói khát, người chết khắp nơi. Cảnh đêm "tân hôn" của hai người còn văng vẳng tiếng khóc. Bữa ăn đầu tiên sau "ngày cưới" đơn giản chỉ có cám cháo loãng với rau chuối thái. Miếng cám chát, nghẹn cổ nhưng Tràng vẫn cùng vợ hướng về một cuộc sống đổi khác.

Lấy vợ lấy chồng là việc lớn một đời, là hạnh phúc trăm năm. Ấy thế mà ở đây, chút hạnh phúc nhỏ nhoi, mong manh của hai người lại bị bủa vây bởi cái đói và cái chết: Buổi chiều là tiếng quạ kêu, là bóng người dật dờ như bóng ma, ban đêm là tiếng hờ khóc người chết.. Hiện tại, cuộc sống vẫn một màu xám xịt, đầy đe dọa và chết chóc: "Ngoài đình bỗng dội lên một hồi trống, dồn dập, vội vã. Đàn quạ trên những cây gạo cao chót vót ngoài bãi chợ hốt hoảng bay vù lên, lượn thành từng đám bay vẩn trên nền trời như những đám mây đen" hồi trống dồn đập, vội vã. Đây chính là âm thanh ám ảnh, gánh nặng sưu thuế đã tàn phá biết bao gia đình, kéo cong tấm lưng, vùi lấp số phận của biết bao nhiêu mảnh đời bất hạnh. Ngô Tất Tố đã có một tiểu thuyết "Tắt đèn" để phản ánh nỗi đau của người nông dân dưới chế độ sưu thuế. Trong tác phẩm "Ba mươi năm đời ta có Đảng", Tố Hữu lại có những vần thơ thấm đẫm máu và nước mắt:

"Ôi nhớ những năm nào thuở trước

Xóm làng ta xơ xác héo hon

Nửa đêm thuế thúc trống dồn

Sân đình máu chảy, đường thôn lính đầy"

Đàn quạ "bay vù lên, lượn thành từng đám bay vẩn trên nền trời như những đám mây đen" như là một hình ảnh mang tính biểu tượng cho cái đói, cái chết, cho tử khí. Trong cảnh đằng bắt giồng đay, đằng bắt đóng thuế sao có sức ám ảnh ghê gớm, hai hình ảnh tưởng đơn giản những đã gây nên bao nỗi đau chồng chất. Chính vì những chính sách dã man ấy, bà cụ Tứ bị mất chồng và mất con gái, phải tha hương cầu thực trong danh phận dân ngụ cư đầy chua xót. Cho nên, khi nghe tiếng trống thúc thuế, lòng người mẹ giàu nua từng trải lại nhói đau thương, nỗi đau se sắt, quặn thắt lại. Nỗi đau đã khiến một người như bà cũng phải buông lời nghẹn ngào "không chắc đã sống qua được đâu các con ạ". Ngay cả người lạc quan nhất, bà cụ Tứ cũng phải nói ra lời chua xót, bi quan, hiện thực tối sầm của nạn đói cùng gánh nặng sưu thuế đã kéo bà cụ Tứ và gia đình trở lại với thực tại đau xót. Hoàn cảnh éo le, chua xót đã khắc sâu thêm nỗi đau, nỗi ám ảnh của những con người trong nạn đói.

Nghe thấy tiếng trống thúc thuế này "Người con dâu có vẻ lạ lắm, thị lẩm bẩm – Ở đây vẫn phải đóng thuế cơ à?". Thị hoàn toàn ngạc nhiên, bởi "cuộc đời cơm vãi cơm rơi", "tối đâu là nhà ngã đâu là giường" đã đem cho thị những trải nghiệm sâu sắc. Thị đã mắt thấy, tai nghe đoàn người Việt Minh đã phá kho thóc Nhật chia cho người đói, người nông dân không còn phải đóng thuế, thực tại ở đây hoàn toàn khác với những gì thị đã biết. Trong sự ngạc nhiên ấy, thị đã băn khoăn và không ngần ngại kể cho mọi người nghe về đoàn người Việt Minh "Trên mạn Thái Nguyên, Bắc Giang người ta không chịu đóng thuế nữa đâu. Người ta còn phá cả kho thóc của Nhật, chia cho người đói nữa đấy". Câu truyện rất ngắn gọn nhưng lại có ý nghĩa rất lớn đối với Tràng. Thị như một luồng gió mới "lạ lùng và tươi mát thổi vào cuộc sống đói khát, tăm tối" của những người dân xóm ngụ cư cũng như gia đình Tràng.

Chính nhờ điều này, đã khiến Tràng thầm nhớ tới cái hình ảnh "cảnh những người nghèo đói ầm ầm kéo nhau đi trên đê Sộp ." rồi hắn tự nhiên thấy "tiếc rẻ vẩn vơ", càng tiếc rẻ bao nhiêu chắc chắn Tràng lại càng chắc mầm nếu Tràng gặp lại họ, Tràng sẽ không bỏ lỡ cơ hội. Bởi đi theo đoàn người Việt Minh là đi thep cách mạng, là hướng tới cơm áo, hướng tới sự sống. Khi ngheo xong câu truyện của Thị, Tràng tiếc rẻ vẩn vơ khó hiểu, tiếng trống lại một hồi vang lên dồn dập. Nghe tiếng trống ấy, Tràng lại càng khao khát mãnh liệt hơn bao giờ hết được tham gia cùng đoàn người Việt Minh đi cứu đói. Đó là niềm khao khát cùng những con người đứng bên bờ vực cái đói nên niềm khao khát càng mãnh liệt hơn bao giờ hết. Nhất là đối với Tràng, hạnh phúc vừa mới nảy nở nhưng lại có nguy cơ bị bóp chết từ trong trứng nước. Nên anh hiểu rằng chỉ có đi theo Việt Minh mới có cơ hội thoát khỏi cái đói, cái chết cận kề, mới có cơ hội bảo vệ hạnh phúc gia đình mình. Trong niềm khao khát hạnh phúc ấy "Trong óc Tràng vẫn thấy đám người đói và lá cờ đỏ bay phấp phới". Đây là một kết thúc rất đẹp, hợp lí và logic, một kết thúc mới để lại nhiều liên tưởng thú vị, sâu sắc. Hình ảnh kết thúc này tươi rói trong màu đỏ sao vàng, trong hình ảnh những người nông dân vùng lên hăm hở đi phá kho thóc Nhật. Nó tươi rói lên niềm tin, niềm hi vọng của Tràng, của những nạn nhân khốn khổ của nạn đói năm 1945. Một xu hướng vận động tích cực được mở ra:

"Anh em đi trọn con đường nhé

Cờ đỏ sao vàng sáng tương lai"

Mang đến một âm hưởng lạc quan của cuộc đời, một trái tim ấm và nhen nhóm lên những mầm hy vọng tươi xanh. Từ đó truyện được mở ra một âm hưởng lạc quan và niềm tin tất thắng. Cảm ơn Kim Lân, và qua cách kết thúc truyện này ta còn biết rõ hơn về một nhà văn nhân đạo và tha thiết với con người là Kim Lân.

Đoạn kết rất đặc sắc khi tạo ra kết thúc mở, trong đoạn văn ánh lên niềm khao khát giữ gìn hạnh phúc mỏng manh của Tràng và thị. Góp phần làm nổi bật tư tưởng, chủ đề của truyện: Thông qua số phận con người trong nạn đói năm 1945, nhà văn Kim Lân khẳng định trong cái đói, cái khát, cái chết cận kề con người ta vẫn yêu thương, đùm bọc lẫn nhau, vẫn hướng đến sự sống khao khát hạnh phúc lứa đôi, hạnh phúc gia đình.

Nét đặc sắc của đoạn trích chính là việc tác giả đã tạo ra một kết thúc mở rất hay. Kết thúc đã thể hiện niềm tin, niềm lạc quan vào tương lai tươi sáng của người nông dân dưới sự soi rọi của ánh sáng cách mạng. Đây là điểm sáng nhân văn, thứ ánh sáng cách mạng đủ sức nâng giấc cho những con người cùng đường tuyệt lộ

Để tạo nên thành công của đoạn trích nói riêng và tác phảm nói chung, tác giả đã tạo nên một tình huống truyện đọcp đáo, éo le, xây dựng đối thoại sinh động, hấp dẫn, ngôn ngữ quê kiểng nhưng sử dụng rất đắc địa, đặc biệt là miêu tả tâm lí nhân vật sắc sảo. Điều đặc sắc nhất của đoạn trích là tác giả đã miêu tả tâm lí nhân vật rất tinh tế bằng sự hiểu biết của một con người vốn là con đẻ của đồng ruộng, bằng tấm lòng của một nhà văn "một lòng đi về với đất, với người, với thuần hậu nguyên thủy".

Nhà văn Sê – khốp từng khẳng định: Nhà văn chân chính là phải nhân đạo từ trong cốt tủy. Quả đúng như vậy, văn là người, cho nên con người như thế nào thì văn chương cũng vậy. Nhà văn chân chính phải đứng trong lao khổ để đón những vang vọng cuộc đời. Chính vì thế, văn học phải hướng tới cuộc sống, phải khơi gợi được những tình cảm, nhân văn cao đẹp, đánh thức được lòng trắc ẩn đang ngủ sâu trong trái tim mỗi người đọc. Từ những điều trên, ta có thể khẳng định nhà văn Kim Lân đã hoàn thành sứ mệnh của một nhà văn chân chính khi tạo ra những trang viết chan chứa giá trị nhân đạo.

Qua đoạn trích, ta thấy rõ được cách nhìn cuộc sống của nhà văn Kim Lân. Nhà giáo Đỗ Kim Hồi đã từng nhận xét: "Cảnh quan về cái đói đã thấm đến tận cái nhìn vào cảnh vật". Thật vậy, nó không chỉ hiện hữu trên những xác chết đầy đường, trên những cơ thể rã đi vì đòi mà còn nhuốm màu chết chóc lên cảnh sắc, không gian. Đọc "Vợ nhặt", chúng ta có cảm giác cái đói năm Ất Dậu như đang mới nguyên trong tâm trí nhà văn. Không chỉ phản ánh một cách chân thực về hiện thực xã hội trong nạn đói thê thảm năm đó, độc giả còn ấn tượng bởi cái nhìn mới mẻ và sâu sắc của nhà văn về cuộc sống. Ngòi bút của Kim Lân thấm đẫm tình yêu thương, cảm thông trân trọng trước số phận của những người nông dân nghèo khổ. Hơn thế, từng câu từng chữ của nhà văn còn hướng tới một tương lai tươi sáng, mở ra con đường mới - con đường cách mạng soi đường chỉ lối cho những người dân nghèo tìm thấy hạnh phúc của chính mình. Đây là một điểm sáng nhân văn, thứ ánh sáng cách mạng đủ sức nâng giấc cho những con người cùng đường tuyệt lộ. Phải chăng thứ ánh sáng ấy, "lá cờ đỏ bay phấp phới" ấy chính là "mặt trời chân lý" của nhà văn Tố Hữu:

"Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ

Mặt trời chân lý chói qua tim

Hồn tôi là một vườn hoa lá

Rất đậm hương và rộn tiếng chim.."

Đoạn văn đã cho chúng ta thấy được cách nhìn người rất tích cực của nhà văn Kim Lân. Đúng như nhà văn tâm sự: "Người ta viết về cái đói thường thảm đạm còn tôi muốn viết về họ dù trong cái đói, đứng bên ngưỡng cửa của cái chết nhưng họ vẫn vui, vẫn hi vọng". Nội dung nhân đạo sâu sắc và cảm động đó được thể hiện qua một tình huống truyện độc đáo, cách kể truyện hấp dẫn, miêu tả tâm lí khá tinh tếm dựng đối thoại sinh động.

P/s: Các bạn làm bài tốt chứ?