Phân tích để thấy được câu nói này đúng và sai như thế nào và có những lời khuyên hữu ích trong cuộc sống Tác giả: Diệu Đạt Đất nước Việt Nam ta được biết đến là một đất nước có nhiều truyền thống văn hóa tốt đẹp. Không chỉ vậy, con người nơi đây cũng rất thân thiện và trung thực. Trung thực là tôn trọng sự thật, tôn trọng chân lý, lẽ phải. Trong ca dao tục ngữ Việt Nam có câu: "Ăn mặn nói ngay hơn ăn chay nói dối". Có những người cả đời chẳng bao giờ làm chuyện thiếu đạo đức, thế nhưng những lời nói không đúng đắn, những lời khó nghe và thiếu đạo đức sẽ có thể được nói ra mỗi ngày. Trong nhà Phật thì khẩu nghiệp là một trong những nghiệp nặng nhất, vì nó dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, nó dẫn đến sự đổ vỡ, dẫn đến sự đau khổ tột cùng, dẫn tới mọi sự phiền não.. một lời nói vô tình có thể làm mình và người khác đau khổ ray rứt cả cuộc đời. Nói ngay là một biểu hiện của đức tính trung thực. Đức tính trung thực của con người được thể hiện qua cách sống ngay thẳng, thật thà, dám nhận lỗi khi mình mắc khuyết điểm, không tham lam, không gian dối lấy của người khác làm của mình. Nói dối là nói không đúng sự thật và mục đích của nói dối là lợi mình, hại người hay tạo sự hoang mang, nghi ngờ, đố kỵ, giận hờn, ghen tuông.. trong lòng người khác. Nói dối không chỉ hại cho bản thân mà còn ảnh hưởng đến người xung quanh, nói dối được một lần chắc chắn sẽ có lần thứ 2, thứ 3, nếu ta không sửa đổi mà cứ tiếp tục nói dối như vậy. Ăn chay có nhiều nghĩa khác nhau, tùy theo phong tục, tập quán, hay tín ngưỡng. Có nhiều nơi, ăn chay có nghĩa là: Không ăn thịt heo, hay cữ thịt bò, nơi khác ăn chay lại có nghĩa là: Không ăn các loại thịt động vật sống trên mặt đất, nhưng có thể ăn các loại sinh vật sống ở dưới nước. Ăn chay có hai lý do chính: Một là, vì lý do phong tục, tập quán, hay tín ngưỡng; hai là vì lý do sức khỏe. Riêng đối với đạo Phật, nói một cách đơn giản, ăn chay có nghĩa là: Ăn tất cả các thức ăn, thực phẩm không có liên quan đến mạng sống của chúng sinh. Còn ăn mặn là chỉ việc ăn uống thông thường, thường nhựt của bất cứ người nào trên thế gian, không quan hệ với bất cứ phong tục, tập quán, hay tín ngưỡng nào. Nói một cách khác: Ăn mặn có nghĩa là ăn tất cả các loại thực phẩm có thể ăn được trên trái đất này, bao gồm thịt động vật, trứng, sữa, và các loại thực vật, rau củ, trái cây. Xét ra thì câu so sánh này có hai vế không cân xứng. Ăn mặn và nói dối là hai vấn đề hoàn toàn không liên hệ với nhau. Nếu so sánh ăn mặn với ăn chay, nói dối với nói ngay thì câu trả lời đã minh bạch quá rồi. Cũng như nếu nói rằng: "Lường gạt để lấy tiền bố thí còn hơn ngay thẳng mà keo kiệt." thì rõ ràng là sẽ có hai vấn đề nhân quả báo ứng, không thể lấy chuyện này bù chuyện kia được. Lường gạt sẽ bị quả báo xấu về tội lường gạt, bố thí sẽ được quả báo tốt về phước đức bố thí. Tốt hơn hết, đừng ăn mặn và đừng nói dối mà nên ăn chay và nói ngay, như thế là đã giữ được hai giới trong năm giới, sẽ khỏi nợ mạng chúng sinh, sẽ thênh thang bước nhẹ trên con đường nhân quả. Tuy nhiên, nếu một người ăn mặn nói ngay còn người kia ăn chay nói dối mà không thể làm được cả hai điều là ăn chay và không nói dối thì nên chọn đường lối nào? Có nhiều người cho rằng ăn chay dễ hơn là giữ giới không nói dối, ăn chay quan trọng hơn là nói dối vì giết hại chúng sinh là ác nhất, nó tác động mạnh mẽ đến nhiều đời nhiều kiếp qua quá trình nhân quả. Ăn chay với tâm từ bi còn có lợi là nuôi dưỡng và tăng trưởng lòng từ bi trong đời sống hiện tại và huân tập phước báu cho mai sau. Theo các nhà khoa học xã hội, thì đa phần những kẻ sát nhân đều có nguồn gốc là những đứa trẻ không có lòng nhân từ, thường thích hành hạ và chém giết súc vật. Còn nói dối, lẽ dĩ nhiên, cũng vẫn bị chi phối bởi luật nhân quả, nhưng cũng tùy câu nói dối mà sẽ gặp quả báo nặng nhẹ khác nhau. Trong đạo Phật có câu: "Người nói dối cũng giống như nước rửa chân không thể dùng uống được". Câu nói trên đã thể hiện sự bẩn thỉu của những câu nói dối, nói dối vừa hại cho người khác, hại cho bản thân, và người nói trái với lương tâm, dần tạo ra một thế giới dối trá do mình tạo thành. Hãy vì cuộc sống hiện tại và cả trong tương lai, xóa bỏ chứng nói dối để chúng không còn hại cho con người, để người và người tin tưởng, trung thực với nhau trong cuộc sống, một cuộc sống tươi đẹp, làm những điều thiện và tốt đẹp cho chính mình, cho cả mọi người xung quanh mỗi chúng ta. Cái miệng cần giữ đức, không nói những lời nghiệt ngã chua ngoa, có như thế mới giữ được phúc báo lưu lại. Tại sao cái miệng lại có thể làm tổn hại phúc báo? Bởi vì phúc báo phải là do nhân duyên hòa hợp, cũng là một loại thể hiện của trường năng lượng. Ví như nói, bạn lên chùa làm nghĩa công, đóng góp những công việc có ý nghĩa cho chùa, vậy phải chăng từ động tác quét sân của bạn mang đến phúc báo cho bạn, hay động tác lau bàn mang cho bạn phúc báo? Đều không phải vậy. Là tâm niệm mang đến phúc báo cho bạn. Nếu cái miệng nói những lời hay, nhu mềm, chứa nhiều hảo tâm thì điều tốt lành sẽ đến, phúc báo từ đó mà có. Trong kinh, Phật ví dụ người ác mắng chửi người thiện, người thiện không nhận lời mắng chửi đó thì người ác giống như người ngửa mặt lên trời phun nước bọt, nước bọt không tới trời mà rời xuống ngay mặt người phun. Thế nên có thọ nhận mới dính mắc đau khổ, không thọ nhận thì an vui hạnh phúc. Từ đây về sau mọi người có nghe ai nói gì về mình, dù tốt hay xấu, chớ nên thọ nhận thì sẽ được an vui. Đa số chúng ta có cái tật nghe người nói không tốt về mình qua miệng người thứ hai, thứ ba, thì tìm phăng cho ra manh mối để thọ nhận rồi nổi sân si phiền não, đó là là điều không hay, cứ như thế thì phúc báo đều từ cái miệng chửi mà hao tổn. Cho nên, những điều liên quan đến khẩu tạo nghiệp nhất định cần phải chú ý tu khẩu. Bên cạnh những người biết hoàn thiện bản thân để trở thành công dân tốt vẫn có những người có biểu hiện thiếu trung thực và sai trái. Chúng ta cần phải phê phán và lên án những biểu hiện như vậy. Nói dối làm cho con người đánh mất bản thân, đánh mất lý trí, sống trong sự giả dối của chính lương tâm. Nói dối quen miệng sẽ trở thành cái tật rất khó diệt trừ. Nói dối mà người ta biết được thì kể như mình bị cô lập, không còn ai muốn thân cận với mình, nghĩa là nói dối sẽ làm cho uy tín mình không còn nữa. Theo quan điểm đạo Phật, nói dối ảnh hưởng tiêu cực đến sự ổn định xã hội. Nói dối phá hoại sự ổn định đó. Con người chỉ có thể sống chung với nhau trong một bầu không khí tin cậy lẫn nhau, tin cậy rằng, trong giao tiếp, mọi người đều nói thật. Nếu mọi người đều nói dối, thì đó là dấu hiệu của xã hội giải thể và tan rã. Biểu hiện rã nhất là trong giới học sinh hiện nay đó là nạn học giả, bằng thật do quay cóp, chép bài của bạn, gian lận trong thi cử đã trở thành một tệ nạn phổ biến gây ảnh hưởng xấu đến kết quả học tập, đến ý nghĩa của việc dạy và học, gây xôn xao xã hội. Một biểu hiện thứ hai tương đối rõ ràng là sự thiếu trung thực trong kinh doanh đời sống, đó là việc các báo cáo không trung thực, chất lượng sản phẩm kinh doanh ngày càng kém đi, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người tiêu dùng, đặc biệt có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng đe dọa tính mạng con người. Vì vậy, để tránh được tệ nạn thiếu trung thực trong xã hội ngày nay, mỗi chúng ta cần tự mình xây dựng nên một ý thức trung thực trong từng việc nhỏ nhặt nhất mà hàng ngày chúng ta đều làm cho đến việc lớn lao sau này. Bên cạnh việc tự hoàn thiện mình, chúng ta cần lên án những hành vi thiếu trung thực và tích cực đẩy lùi những tiêu cực do nạn thiếu trung thực để noi cao những tấm gương về đạo đức cao cả. Lãnh tụ Hồ Chí Minh kính yêu chính là nột tấm gương sang ngời về đức tính trung thực. Bác luôn sống có trách nhiệm với mình, với người, với việc. Đức tính trung thực thể hiện sâu sắc trong tư tưởng và lẽ sống của người. Nói là làm ngay chứ không chần chừ hay hứa hẹn. Người mãi mãi là tấm gương quý báu để chúng ta học tập và rèn luyện. Tóm lại, vấn đề ăn mặn và ăn chay, nói ngay và nói dối còn khá nhiều khía cạnh tế nhị. Câu này không có nghĩa xác định rằng: Người ăn mặn luôn luôn nói ngay, còn người ăn chay luôn nói dối. Tại sao vậy? Bởi vì chuyện nói ngay hay nói dối, tùy theo người, tùy theo cảnh, tùy theo tâm trạng, chứ không tùy theo chuyện ăn mặn hay ăn chay. Là người tu sĩ trẻ, con rút ra được một bài học qua câu tục ngữ, đó là: Một lời nói thiếu suy nghĩ giống như đổ thêm dầu vào lửa, làm bừng lên sự tức giận, thiêu hủy hết tình nghĩa giữa mỗi chúng ta. Hơn nữa, trong cuộc sống này, mỗi người mỗi tính nết, mỗi người một kiểu sống, mỗi người đều có cách nói khác nhau nên khó có thể tránh được hết những va chạm, những bực bội, những phiền muộn khổ đau. Nhiều khi chính chúng ta lại là những người gây ra những đau khổ, phiền muộn cho người khác chỉ bằng những lời nói thiếu cân nhắc trước sau. Đôi lúc chúng ta chỉ muốn nói cho sướng cái miệng của mình, nhưng lại không để ý đến nỗi đau của người khác, vì những lời đinh tai điếc óc của ta vừa mới thốt ra. Một câu danh ngôn đã dạy: "Lưỡi người khôn ngoan làm nên sự sống, còn miệng kẻ ngu gây thù chuốc oán." Do đó, ta cần phải biết đắn đo cân nhắc trong cách ăn nói của mình để tránh đi những hiểu lầm đáng tiếc, mà làm đau khổ cho người khác. Chúng ta sử dụng lời nói như là một phương tiện để nối kết yêu thương, giúp chúng ta cảm thông và xích lại gần nhau hơn. Ý thức được tầm quan trọng của lời nói, chúng ta hãy nên nói lời thành thật và lời nói ấy bao giờ cũng được các bậc hiền Thánh khen ngợi. Thế mới nói, "Thành tín" là đạo đức tốt đẹp của con người. Con người ta đôi khi vì lợi ích, thiệt hơn, được mất mà lừa dối người khác, nhưng cuối cùng, sau khi trải qua rồi quay đầu nhìn lại mới thấy, thứ mà mình đánh mất là vô giá, mà thứ mình tranh được lại chỉ là phù du.
