NLXH Đường đi không khó vì ngăn sông cách núi mà khó vì lòng người ngại núi e sông (Nguyễn Bá Học)

Đề: Phân tích và làm sáng tỏ ý nghĩa của câu nói: "Đường đi không khó vì ngăn sông cách núi mà khó vì lòng người ngại núi e sông" (Nguyễn Bá Học).

Có rất nhiều yếu tố giúp con người thành công trong cuộc sống. Người xưa thì khái quát thành "Thiên thời, địa lợi, nhân hòa". Người nay lại khẳng định lí tưởng cao đẹp, phương pháp đúng đắn, hiểu biết sâu sắc, bản lĩnh sáng tạo.. Song có lẽ, không ai phủ nhận vai trò của ý chí, nghị lực. Câu nói của Nguyễn Bá Học "Đường đi không khó vì ngăn sông cách núi mà khó vì lòng người ngại núi e sông" góp thêm một tiếng nói đáng tin cậy về vai trò của ý chí, nghị lực. (Ví dụ: Cuộc sống là một con đường dài không bằng phẳng mà mỗi chúng ta đang từng ngày đi qua. "Con đường" ấy có những khúc uốn lượn, gồ ghề để thử sức xem liệu chúng ta có xứng đáng được đi tới chân trời hạnh phúc? Chân trời hạnh phúc ấy chính là ước mơ, hi vọng của mỗi người, nhưng nếu chỉ hi vọng mà không hành động thì ước mơ chỉ là ước mơ. Nếu hành động mà ngại khó khăn thì ước mơ không bao giờ trở thành hiện thực. Nhà giáo, nhà văn Nguyễn Bá Học đã đưa ra một lời khuyên vô cùng quý giá đối với con người: "Đường di không khó vì ngăn sông cách núi mà khó vì lòng người ngại núi, e sông". Mỗi khi gặp khó khăn, chúng ta hãy nhớ tới câu nói này để tự răn lòng mình, đế' khó khăn nào cũng vượt qua, gian khổ nào cũng chiến thắng)

"ngăn sông cách núi" là một hình ảnh vừa mang ý nghĩa cụ thể chỉ những không gian địa lí hiểm trở, vừa chứa ý nghĩa khái quát về những chướng ngại, thử thách, khó khăn khách quan. "lòng người ngại núi e sông" : Diễn tả những chướng ngại, thử thách, khó khăn thuộc chủ quan – bản thân con người chưa thông suốt về tư tưởng, không có ý chí, quyết tâm, nhụt chí, nản lòng. "đường đi" không chỉ có ý nghĩa cụ thể mà còn là cách nói khái quát về công việc, sự nghiệp. Câu nói muốn khẳng định và nhấn mạnh yếu tố tinh thần, tư tưởng của con người đối với công việc. Một khi tư tưởng thông suốt, tinh thần vững vàng thì sẽ có quyết tâm cao, có ý chí mạnh mẽ để vượt qua được khó khăn, thử thách. Con đường đời luôn ẩn chứa nhiều chông gai thử thách. Bởi vậy, khi thực hiện một công việc, xây dựng một sự nghiệp, nếu bản thân con người chưa thông suốt về tư tưởng, không có ý chí, quyết tâm, nhụt chí, nản lòng.. thì khó có thể vượt qua những thử thách dù lớn hay nhỏ. Vượt qua khó khăn thử thách của đường đời đã khó, vượt qua sự ngại khó ngại khổ của bản thân còn khó hơn. Vì thế, con người cần nhận thức đúng, sâu sắc tư tưởng để có tinh thần vững vàng. Ý chí, nghị lực, quyết tâm chính là sức mạnh tinh thần để con người bắt tay thực hiện công việc nhanh chóng và hiệu quả. Khi ấy, dù đối mặt với những thử thách bất ngờ, tưởng như quá khả năng, con người vẫn sẽ có cách để khắc phục, chiến thắng.

Trong đời sống: Có lẽ mỗi người đều đã từng nghe đến Mạc Đĩnh Chi - vị trạng nguyên nổi tiếng bậc nhất trong lịch sử với tinh thần vượt khó vươn lên trong học tập. Thuở nhỏ, Mạc Đĩnh Chi là một cậu bé thông minh lanh lợi. Nhưng nhà nghèo và nhìn bề ngoài trông đen đủi xấu xí. Nếu những đứa trẻ khác được học hành đàng hoàng, thì ông lại phải vào rừng nhặt củi để kiếm sống. Vốn là một cậu bé ham học, nhưng nhà nghèo không có tiền. Thế nên, sau mỗi lần đi nhặt củi trở về, Mạc Đĩnh Chi lại đến trước cửa lớp học của một thầy đồ trong làng đứng ngoài cửa nghe lén thầy giảng bài. Sau nhiều ngày như vậy, thầy đồ cảm thấy cậu bé này thật hiếu học liền cho vào lớp học cùng các bạn. Mạc Đĩnh Chi rất vui mừng. Ban ngày đi kiếm củi, tối về học chữ nghĩa. Nhà nghèo không có đèn dầu để học cầu liền nghĩ ra cách bắt đom đóm bỏ vào vỏ trứng lấy ánh sáng làm đèn. Không có vở để viết cậu dùng lá để thay giấy và tập viết. Chính nhờ sự cố gắng rèn luyện và nghị lực vượt khó mà khoa thi năm ấy, ông đỗ Trạng nguyên. Và không chỉ làm trạng nguyên Đại Việt, ông còn được phong làm "Lưỡng quốc Trạng nguyên" (Trung Hoa và Đại Việt) khi sang sứ Trung Hoa thời nhà Nguyên. Nhờ có ý chí, quyết tâm cao độ, Bác Hồ kính yêu mới vượt qua bao khó khăn, thử thách trên hành trình bôn ba suốt ba mươi năm tìm đường cứu nước. Cuộc hành trình của người vượt qua ba đại dương, đến bốn châu lục, 28 nước, bôn ba ròng rã trên một chặng đường dài ước tính 20 vạn km, từ những trung tâm văn minh nhất của thế giới, tới những nơi bần cùng và đau khổ nhất của nhân loại thời ấy. Trên suốt chặng đường bôn ba, cuộc sống đầy gian khổ không làm người chùn bước, trái lại, càng tôi luyện, hun đúc lòng yêu nước nồng nàn với mục tiêu giải phóng dân tộc. Người tranh thủ mọi thời cơ để học hỏi, nghiên cứu các học thuyết cách mạng, hòa mình vào thực tiễn đấu tranh của giai cấp công nhân và nhân dân lao động ở các nước tư bản và thuộc địa. Cuộc hành trình ra đi tìm đường cứu nước của Người đã vượt qua bao phong ba, bão táp nhưng với ý chí, nghị lực và khát vọng phi thường đã giúp Người vượt qua và chiến thắng tất cả, tìm được hướng đi mới, mở ra tương lai, triển vọng cho cả dân tộc, như nhà thơ Chế Lan Viên đã viết "Đất nước đẹp vô cùng, nhưng Bác phải ra đi, cho tôi làm con sóng dưới con tàu đưa tiễn Bác" (trích: Người đi tìm hình của nước). Ý chí, khát vọng và nghị lực của người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành trong hành trình ra đi tìm đường cứu nước đã trở thành điểm tựa soi sáng cho con đường học tập, rèn luyện của thanh niên trong thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Trong lĩnh vực kinh doanh, ta cũng khâm phục những con người đã đi lên từ hai bàn tay trắng, đạt tới đỉnh cao thành công như ông chủ tập đoàn đồ điện tử Dawoo, ông chủ hãng máy tính khổng lồ Microsoft Bill Gate, hay những doanh nghiệp trẻ làm nên những thương hiệu nổi tiếng ở Việt Nam như Li-oa, Trung Nguyên, Hòa Phát..

Trong lịch sử giữ nước, dân tộc ta: Trong lịch sử giữ nước, dân tộc ta nếu không có quyết tâm cao, ý chí sắt đá giành độc lập, mang nặng tâm lí "nước nhược tiểu", sẽ không thể có nguồn sức mạnh tinh thần vô địch để đứng vững và chiến thắng các thế lực ngoại xâm hung bạo, hùng hậu, hung hãn (cuộc chiến đấu chống Mông Nguyên, cuộc đấu tranh vệ quốc chống Pháp và giải phóng đánh Mĩ).

Lịch sử Việt Nam cũng đã ghi những trang hào hùng của lòng yêu nước, ý chí quyết chiến quyết thắng và sức mạnh đại đoàn kết dân tộc. Nếu không có tinh thần mạnh mẽ, ý chí bất khuất vượt khó khăn, thách thức thì làm thế nào, dân tộc Việt Nam nhỏ bé lại có thể đánh thắng bao kẻ thù xâm lược, từ những triều đại phong kiến Trung Quốc cho đến thực dân Pháp và đế quốc Mĩ, bảo vệ nền độc lập tự do và toàn vẹn lãnh thổ? Ý chí đó, tinh thần đó đã được khắc trong những lời nói đanh thép, bất hủ: "Ta thà làm ma nước Nam còn hơn làm vương đất Bắc" (Trần Bình Trọng) ; "Bao giờ giặc Tây nhổ hết cả nước Nam mới hết người Nam đánh Tây" (Nguyễn Trung Trực) hay "Dù có phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải giành cho được độc lập tự do" (Hồ Chí Minh).

Trong sự nghiệp xây dựng đất nước, bằng sức mạnh của tinh thần, chúng ta đã vượt lên nhiều thử thách để bảo vệ thành quả dựng nước của cha ông ta, làm cho tổ quốc Việt Nam ngày càng đàng hoàng hơn, to đẹp hơn, có thể sáng vai với bạn bè quốc tế.. Các nhà khoa học đã nghiên cứu kiên trì, bền bỉ.. để có được những phát minh, công trình khoa học giúp ích cho con người. Thế mới biết sức mạnh của ý chí, của lòng quyết tâm có giá tri vô ngần. Chính vì thấu hiểu lời khuyên ấy và sau khi đất nước hòa binh, nhân dân ta cùng nhau xây dựng nhiều công trình lớn: Công trình thủy điện Sông Đà, công trình thủy điện Trị An. Như một bài thơ đã viết:

"Bạt núi đồi, ta moi đất làm gang

Ngăn thác dữ, ta bắt sông làm điện" (Tố Hữu)​

Ta nên biết rằng sự thành công nào cũng đều trải qua cam go, thử thách. Sự nghiệp càng lớn thì khó khăn càng nhiều. Khó khăn càng nhiều thì ý chí phải càng cao. Đến lúc ấy sự thành công mới có ý nghĩa, ta mới quý trọng, nâng niu và giữ gìn những thành quả mình có được.

Trong văn học nghệ thuật: Có nhiều nhà văn bằng ý chí, nghị lực phi thường đã vượt lên hoàn cảnh, cs nghèo khổ, xh xấu xa để trở thành những nhà văn lớn được kính trọng về nhân cách và tài năng (Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Nguyễn Đình Chiểu, Gorki, Solokhop, Victor Hugo, Moda) Nhà văn "phù thủy" J. K. Rowling: Trước khi trở thành nhà văn được nhiều người yêu thích, Rowling là một phụ nữ thất nghiệp, ly hôn và nuôi con bằng trợ cấp xã hội. Nhưng với nghị lực phi thường. Nhà văn nữ đã mang đến 7 tập Harry Potter đến với thế giới, Sau đó Rowling nổi tiếng khắp thế giới và là người đầu tiên trở thành tỷ phú nhờ viết sách. Có rất nhiều tác phẩm ca ngợi, khẳng định sức mạnh kì diệu của ý chí, nghị lực con người Không biết bạn đã từng đọc qua truyện ngắn Chiếc lá cuối cùng của O. Hen-ri hay chưa? Truyện kể về Giôn-xi, là nữ họa sĩ nghèo, nhưng mắc phải căn bệnh sưng phổi. Chính bệnh tật và nghèo túng khiến cô không muốn sống nữa. Nhưng rồi nhờ tình thương và sự chia sẻ của Xiu và cụ Bơ-men, cô đã khỏi bệnh và tìm được lại niềm tin vào cuộc sống. Câu chuyện phản ánh tình thương những con người cùng khổ, nhưng ấy cũng là ý chí, nghị lực phi thường của con người. Nếu như Giôn-xi không có quyết tâm, cô sẽ không bao giờ bước ra được khoảng tối tăm của chính tâm hồn mình. Ý chí và nghị lực chính là lòng quyết tâm của con người, cố gắng vượt qua khó khăn, gian khổ trên đường đời. Nhân vật Mai An Tiêm trong truyện Sự Tích Quả Dưa Hấu là một người con nuôi vốn được vua Hùng yêu mến. Vậy mà bất hạnh đã ập xuống ngay từ những dòng đầu tiên của truyện. Chỉ vì một câu nói giàu lòng tự trọng khi nhận ân huệ vua ban "của biếu là của lo, của cho là của nợ". Mai An Tiêm đã phải chịu một hình phạt nghiệt ngã: Bị đày ra đảo hoang khi trong tay chỉ có "một chiếc gươm cùn" và "năm ngày lương thực". Dõi theo từng bước đi của nhân vật, em đã phần nào vơi bớt hồi hộp, lo âu. Sự thương xót đã đã được thay bằng niềm kính phục trước sự bền gan, quyết chí của Mai An Tiêm ngoài đảo hoang. Sự đe dọa của thiên nhiên và nước mắt của nàng Ba – vợ chàng, chỉ càng làm tăng thêm thái độ tự chủ của An Tiêm, không cho phép chàng hoang mang, lo sợ. Hình ảnh An Tiêm "ngày ngày trồng rau và tìm quả", biến rau dại thành rau vườn, cặm cụi làm bẫy đánh chim cứ khắc sâu 'mãi trong em. Mai An Tiêm chiến thắng trở về, dem về cho đất Việt một giống dưa quý. Để hôm nay, loài dưa ấy đã trở thành loại quả thân thiết trong gia đình Việt Nam. Để mỗi lần thưởng thức vị ngọt ngon, mát lành của nó, em càng thấy yêu hơn, khâm phục hơn nhân vật Mai An Tiêm. Hình ảnh Mai An Tiêm đã thật sự tiêu biểu cho ý chí và nghị lực của con người Việt Nam.

Câu nói đã khẳng định được vai trò quan trọng của ý chí, nghị lực đối với việc vượt qua khó khăn thử thách trên đường đời của mỗi người. Mỗi chúng ta cần rèn luyện ý chí, nghị lực để sẵn sàng đối diện với những khó khăn thử thách (Ví dụ: Nói như vậy có nghĩa là, nhiệm vụ chính của chúng ta là học tập, sẽ không có lí do gì để chúng ta không cố gắng học tốt, chỉ có tích cực trau dồi kiến thức chúng ta mới trở thành những chủ nhân có ích cho đất nước. Đứng trước một bài tập khó hay đứng trước những phút chúng ta lười biếng hãy nhớ tới câu nói của thầy Nguyễn Bá Học để vượt qua, để vươn lên thực hiện tốt nhiệm vụ của mình. Chúng ta là những con người hạnh phúc bởi đang được sống trong sự hòa bình, phát triển. Chúng ta được học tập, được vui chơi, được tự do mơ ước chứ không "phải xếp vào balô mọi mơ ước dịu hiền nhất.. Mà đánh giặc". Vì vậy, hãy cố gắng ở mức cao nhất để trở thành những con người ưu tú, mang lại lợi ích cho cộng đồng)

Như vậy, trên đường đời đầy gian nan thử thách, mỗi người phải có nghị lực sống để vượt qua tất cả, "nghị lực sống sẽ mở ra cho chúng ta những con đường đi đến thành công!" Câu nói của thầy giáo Nguyễn Bá Học là một lời khuyên vô cùng hữu ích đối với tuổi trẻ thời đại mới. Cuộc sống đang phát triển từng ngày, từng giờ, thế hệ trẻ cần có một quyết tâm, một ý chí mạnh mẽ vượt qua mọi khó khăn mà vươn tới chân trời tri thức đang rộng mở. Phải luôn nhớ rằng: "Đường đi không khó vì ngăn sông cách núi mà khó vì lòng người ngại núi, e sông". Hãy vượt qua chính mình để vươn tới những đỉnh vinh quang