Review Sách Những Mùa Sông Thức Gọi – Bản Giao Hưởng Đa Tầng Của Cảm Xúc

Những Mùa Sông Thức Gọi – Bản Giao Hưởng Đa Tầng Của Cảm Xúc

Tác giả bài viết: Lê Gia Hoài​

Trong dòng chảy thi ca Việt Nam hiện đại, tác giả Bùi Quốc Bình – Hội viên chi hội thơ của Hội Văn học Nghệ thuật Vĩnh Phúc là một hiện tượng âm thầm nhưng sâu lắng, kiên trì như mạch ngầm dưới lòng đất. Tập thơ "Những mùa sông thức gọi" (NXB Hội Nhà văn, 2023) là kết tinh mới nhất trong hành trình thi ca đầy suy tư, trải nghiệm và trách nhiệm xã hội của ông. Với 68 bài thơ, trong đó có đến 18 bài trực tiếp viết về sông nước – hình ảnh ám dụ xuyên suốt tập thơ. Nhà thơ Bùi Quốc Bình đã tạo nên một bức tranh thơ vừa rộng lớn vừa thấm đẫm chất đời, chất tình và tư tưởng nghệ thuật đầy nhân bản.

(Nhà thơ Bùi Quốc Bình đứng đầu tiên mé bên trái ảnh)​

Như nhà thơ Trần Khoái nhận định: "Cứ thấy mạch chảy của thơ ông tựa như dòng sông Lô, nơi ông sinh ra, lớn lên và một đời gắn bó" . Quả vậy, hình tượng dòng sông không chỉ là cảnh quan quê hương, mà đã trở thành linh hồn biểu tượng trong thơ Bùi Quốc Bình. Đó là dòng sông của ký ức, của tình mẹ, của nỗi hoài niệm và cũng là biểu tượng của dòng chảy văn hóa dân tộc.

Trong bài thơ văn xuôi "Khúc thủy cầm", người đọc như được phiêu du trong một bản trường ca về mẹ, về quê hương, về lịch sử dân tộc. Khúc đầu của bài thơ ngân lên đầy xúc cảm: "Mẹ gửi ước ao vào mầm xanh bờ bãi.. / Dòng sông chảy vào đời con từ tấm bé.." Những câu thơ là lời ru của đất trời, là ngôn ngữ của huyết mạch văn hóa, nuôi dưỡng tâm hồn thi sĩ và thế hệ tiếp nối. Đến khúc cuối, nhà thơ khát vọng "ôm sông và bóng hình của mẹ" – một cái ôm tâm linh thiêng liêng giữa con người và dòng chảy văn hóa muôn đời.

​

Bên cạnh vẻ đẹp trữ tình sâu lắng, thơ Bùi Quốc Bình còn là tiếng chuông tỉnh thức, cảnh báo trước những đổi thay tiêu cực của môi trường sống, những đổ vỡ trong đạo lý làm người. Bài thơ "Thương về Phó Đáy" là minh chứng tiêu biểu. Một dòng sông quê đầy chất dân ca, nhưng đang mang thân phận cạn khô, ô nhiễm: ".. đẻ đau núi đồi, thắt lòng đồng bãi/ Bao giờ trẻ lại nguồn xanh trong.." Đây không chỉ là tiếng lòng của một thi sĩ yêu quê, mà còn là câu hỏi xoáy vào trách nhiệm của cộng đồng, của mỗi cá nhân với di sản thiên nhiên. Thơ ông không dừng lại ở cảm xúc mà luôn hướng về hành động, lay động lương tri người đọc.

Một tuyên ngôn nghệ sĩ mạnh mẽ và sâu sắc hơn cả là bài thơ "Tôi muốn viết". Tác phẩm như một bản tuyên cáo nghệ thuật đầy tính nhân văn: "Tôi muốn viết cho dòng sông bật dậy những cây cầu/ Các em thơ vùng xa, vùng sâu không còn phải loi ngoi lội dòng đến lớp.." Và rồi khép lại: "Tôi muốn viết/ Viết nhiều hơn thế/ Nếu có luân hồi, tôi lại viết. Thế thôi." Cái "thế thôi" ấy tưởng nhẹ tênh, nhưng lại là lời thề, là định mệnh đời người với nghiệp chữ, là cốt cách nhà thơ lấy chữ làm sự sống, lấy thơ làm nghĩa vụ công dân.

Tập thơ "Những mùa sông thức gọi" là minh chứng cho sự chắt lọc hình thức thơ Việt đương đại. Bùi Quốc Bình sử dụng đa dạng thể loại: Từ thơ tự do, thơ văn xuôi, lục bát, thất ngôn.. Mỗi bài thơ được viết ra như một "cấu trúc mở", vừa gợi, vừa hiện; vừa âm vang truyền thống, vừa bừng nở cảm xúc hiện đại. Tác phẩm "Giặt nắng" là một thi phẩm gợi hình rất độc đáo: "Nhúng áo vào biển nắng/ Những làn sóng mặt trời/ Gió làm bàn chải".

​

Ngôn ngữ thơ kết tinh từ lao động, từ thiên nhiên và từ ký ức gia đình – tạo nên một hình tượng vừa bất ngờ vừa sâu sắc. Những hình ảnh đời thường: "áo mẹ", "ruộng cày", "cánh cò", "cọng rơm".. được nâng tầm biểu tượng, mang giá trị nhân văn về sự tảo tần và hi sinh của cha mẹ. Hay như bài "Ký ức sông Hồng", nhà thơ hòa nhập vào mạch nguồn tổ tiên, từ đó kiến tạo nên một bản hùng ca cá nhân: "Tôi lớn lên trong vòng tay sóng/ Xanh mát dân ca châu thổ sông Hồng/ Cha tôi quăng chài nuôi tôi con chữ/ Mẹ tôi tảo tần hạt lúa dải khoai". Những câu thơ như khắc họa chân dung của một thế hệ được nuôi dưỡng bởi phù sa, bởi truyền thống lao động và giá trị cội nguồn.

Hệ thống thi ảnh trong "Những mùa sông thức gọi" mang đậm chất biểu cảm dân tộc, được kiến tạo từ lớp lang tầng sâu văn hóa nông nghiệp và tâm thức Việt. Những hình ảnh như "giếng làng", "gầu dây", "trầu cau", "giàn mướp", "thúng mẹ", "con đò", "cây sa mộc", "giọng hát Trống quân", hay cả những hình tượng có sức gợi thiêng liêng như "áo nâu mẹ", "chân cha quăng chài", "cánh cò bay ngang trời nắng" đều không chỉ là mô tả hiện thực mà còn là ký hiệu thẩm mỹ, chuyên chở tâm tình, bản sắc và ký ức cộng đồng. Đặc biệt, nhà thơ khéo léo làm sống lại nhiều thi ảnh truyền thống trong diện mạo mới mẻ, đậm tính cá nhân hóa. Nhờ vậy, thơ ông không sa vào sáo mòn mà vẫn gợi được chiều sâu văn hóa, một "vùng quang ảnh" sống động, ngân vang giữa cổ tích và hiện thực, giữa khúc dân ca xưa và những nhịp đời đương đại đang cuộn trôi theo dòng sông thơ bất tận.

​

Điều làm nên bản sắc thơ Bùi Quốc Bình chính là cảm xúc luôn chân thành, gần gũi và nhân hậu của một tâm hồn thi sĩ đầy yêu thương. Ông không bao giờ làm thơ để "trưng bày kỹ thuật", mà làm thơ như thở, như tâm sự, như sẻ chia, như dấn thân. Dù viết về tình yêu quê hương, người mẹ, dòng sông hay cô gái vùng cao, cảm xúc trong thơ ông đều mộc mạc nhưng sâu lắng. Như Trần Khoái từng viết: "Đọc một tập thơ, dĩ nhiên người đọc luôn nhận được cái hay cái đẹp và rất nhiều chia sẻ, suy ngẫm để từ đó tạo cho tâm hồn trở nên phong phú, cao thượng."

"Những mùa sông thức gọi" không chỉ là một tập thơ, mà là một dòng sông ngôn từ chan chứa yêu thương, hoài niệm và trách nhiệm. Đó là dòng sông thức gọi thi ca. Đọc thơ Bùi Quốc Bình, người ta không chỉ thấy một nhà thơ – mà thấy một người con của đất, của nước, của dân tộc đang sống trọn vẹn với tình yêu và trách nhiệm của mình. Thi ca ấy không chỉ để ngâm nga, mà còn để nghĩ ngợi, hành động, và nối dài mạch sống của văn hóa Việt.

Lê Gia Hoài

(Tạp chí Văn nghệ Vĩnh Phúc)