Đọc hiểu: Mẹ - Bằng Việt Đọc đoạn trích sau: Con bị thương, nằm lại một mùa mưa Nhớ dáng mẹ ân cần mà lặng lẽ Nhà yên ắng, tiếng chân đi rất nhẹ, Gió từng hồi trên mái lá ùa qua. [...] Con xót lòng, mẹ hái trái bưởi đào Con nhạt miệng, có canh tôm nấu khế Khoai nướng, ngô bung, ngọt lòng đến thế Mỗi ban mai toả khói ấm trong nhà. Ba con đầu đi chiến đấu nơi xa Tình máu mủ mẹ dồn con hết cả, Con nói mơ những núi rừng xa lạ Tỉnh ra rồi, có mẹ, hoá thành quê! (Trích Mẹ, Bằng Việt, in trong Tác phẩm chọn lọc, Nxb Hội Nhà văn, Hà Nội, 2010) Trả lời câu hỏi: Câu 1: Bài thơ được viết theo thể thơ gì? Câu 2: Nhân vật trữ tình trong bài thơ là ai? Câu 3: Xác định đề tài của bài thơ. Câu 4: Cảm xúc chủ đạo trong bài thơ là cảm xúc gì? Được thể hiện như thế nào trong bài thơ? Câu 5: Em hiểu điều gì về tấm lòng người mẹ qua bốn câu thơ: Con xót lòng, mẹ hái trái bưởi đào Con nhạt miệng, có canh tôm nấu khế Khoai nướng, ngô bung, ngọt lòng đến thế Mỗi ban mai tỏa khói ấm trong nhà. Câu 6: Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp đối lập trong hai câu thơ: Con nói mơ những núi rừng xa lạ Tỉnh ra rồi, có mẹ, hóa thành quê! Câu 7: Nhận xét về tình cảm mà nhân vật trữ tình dành cho mẹ thể hiện trong bài thơ. Câu 8: Thông điệp mà bài thơ muốn gửi gắm là gì? Câu 9: Nhận xét về ý nghĩa của tình mẹ trong cuộc sống mỗi con người. Gợi ý đọc hiểu: Câu 1: Bài thơ Mẹ của Bằng Việt được viết theo thể thơ tự do, không bị ràng buộc bởi số lượng câu, số chữ trong mỗi câu hay vần điệu cố định, tạo điều kiện cho tác giả tự do thể hiện cảm xúc và suy nghĩ. Câu 2: Nhân vật trữ tình trong bài thơ là người con – một người con đang bị thương và nằm lại trong mùa mưa, suy ngẫm về tình cảm của mẹ, về những ký ức và những khoảnh khắc ấm áp khi còn sống cùng mẹ. Câu 3: Đề tài của bài thơ là tình mẹ. Bài thơ thể hiện sự yêu thương, chăm sóc của người mẹ đối với con trong những lúc khó khăn, đặc biệt là khi người con bị thương và phải nằm lại trong mùa mưa. Đồng thời, bài thơ cũng phản ánh sự hy sinh của người mẹ khi chồng đi chiến đấu và mẹ phải ở lại chăm lo cho con. Câu 4: Cảm xúc chủ đạo trong bài thơ Mẹ của Bằng Việt là nỗi nhớ nhung và biết ơn đối với người mẹ. Cảm xúc này được thể hiện qua những hình ảnh ấm áp, gần gũi của mẹ và những kỷ niệm về tình thương vô bờ bến mà mẹ dành cho con. Những chi tiết như "mẹ hái trái bưởi đào", "canh tôm nấu khế", "khoai nướng, ngô bung" gợi lên một không gian gia đình bình dị nhưng đầy tình cảm. Từ đó, bài thơ thể hiện sự xót xa của người con khi nhớ về mẹ, về những gì mẹ đã dành cho mình, cũng như sự trân trọng và yêu thương sâu sắc mà người con dành cho mẹ trong những lúc khó khăn. Câu 5: Qua những câu thơ này, em hiểu rằng tấm lòng người mẹ là vô cùng chăm sóc, ân cần và hy sinh. Hình ảnh mẹ "hái trái bưởi đào", "nấu canh tôm", "khoai nướng, ngô bung" đều là những món ăn giản dị nhưng chứa đựng sự quan tâm sâu sắc, tình yêu thương vô điều kiện mà mẹ dành cho con. Dù người con "xót lòng" hay "nhạt miệng", mẹ vẫn lo lắng và chuẩn bị những món ăn đậm đà tình cảm để con được ấm lòng, khỏe mạnh. Hình ảnh "khói ấm trong nhà" vào mỗi ban mai gợi lên không gian ấm cúng, bình yên, nơi mà tình mẹ luôn là điểm tựa vững chắc, là sự an ủi và sự yêu thương lớn lao trong cuộc sống. Những chi tiết này làm nổi bật tình mẹ bao la, không chỉ qua những hành động cụ thể mà còn qua sự ân cần, chu đáo trong từng điều nhỏ nhất. Câu 6: Con nói mơ những núi rừng xa lạ Tỉnh ra rồi, có mẹ, hóa thành quê! - Biện pháp đối lập trong hai câu thơ này thể hiện qua sự tương phản giữa "núi rừng xa lạ" (hình ảnh của sự xa vắng, mơ hồ, nơi con có thể tưởng tượng trong giấc mơ) và "mẹ" (hình ảnh gần gũi, thân thuộc, là nguồn cội, là nơi con tìm về khi tỉnh dậy). - Tác dụng của biện pháp đối lập: + Sự đối lập giữa "núi rừng xa lạ" và "mẹ" làm nổi bật tình yêu và sự gắn bó sâu sắc của người con với mẹ, với quê hương. Khi tỉnh dậy, dù trong giấc mơ người con có thể lạc vào những miền đất xa lạ, nhưng "mẹ" là thứ khiến tất cả trở nên gần gũi và thân thuộc, là nơi "hóa thành quê", trở thành điểm tựa vững chắc cho người con. + Thể hiện sự trân trọng, yêu thương mẹ của người con. Đồng thời giúp người đọc nhận thông điệp của tác phẩm, nhận ra rằng, dù con có lớn lên, có mơ mộng hay đi xa, tình mẹ và quê hương vẫn là điều sâu thẳm nhất trong trái tim con, là nơi con luôn quay về, không có gì thay thế được. + Giúp lời thơ thêm cân xứng, hài hòa.. Câu 7: Tình cảm mà nhân vật trữ tình dành cho mẹ trong bài thơ là sự yêu thương sâu sắc, kính trọng và biết ơn vô hạn. Người con, dù đang trải qua nỗi đau và khó khăn, vẫn không thể nào quên được tình thương của mẹ, những sự hy sinh âm thầm mà mẹ đã dành cho mình. Những hình ảnh như mẹ hái trái bưởi đào, nấu canh tôm khế, khoai nướng, ngô bung đều gợi lên sự quan tâm chu đáo, những hành động chăm sóc đầy yêu thương mà mẹ dành cho con cái. Mỗi món ăn giản dị mà mẹ chuẩn bị cũng là một biểu hiện của tình yêu bao la mà mẹ dành cho con. Bằng cách sử dụng những hình ảnh gắn liền với cuộc sống gia đình, bài thơ khắc họa tình cảm của người con dành cho mẹ là một tình cảm vô cùng thiêng liêng, chân thành, và sâu sắc, không thể đong đếm hay thay thế bằng bất kỳ điều gì. Câu 8: Thông điệp mà bài thơ muốn gửi gắm là tình mẹ vô bờ bến và sự hy sinh thầm lặng của người mẹ. Bài thơ ca ngợi tấm lòng của người mẹ, là biểu tượng của tình yêu, sự chăm sóc và sự kiên nhẫn vô điều kiện dành cho con cái. Dù con có đi đâu, làm gì, tình mẹ luôn là nguồn động lực, là điểm tựa vững chắc, là quê hương đích thực của con. Bài thơ cũng nhắc nhở mỗi người về sự quý trọng và yêu thương đối với mẹ, bởi vì tình mẹ là tình cảm thiêng liêng và không thể thay thế trong suốt cuộc đời. Câu 9: Tình mẹ trong cuộc sống mỗi con người có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Tình mẹ không chỉ là sự chăm sóc, nuôi dưỡng về mặt thể chất mà còn là sự nuôi dưỡng về mặt tinh thần. Mẹ là người đầu tiên dạy cho con những bài học về tình yêu thương, sự hy sinh và lòng nhân ái. Tình mẹ là nguồn động viên lớn lao trong những lúc khó khăn, là nơi con tìm về mỗi khi mệt mỏi, thất bại. Tình mẹ còn là ngọn lửa ấm áp, là điểm tựa giúp con vững vàng hơn trong cuộc sống. Khi trưởng thành, mỗi người đều nhận thức rõ rằng dù có đi xa, dù có đạt được những thành công, tình mẹ vẫn là điều quý giá và không thể thiếu trong đời. Tình mẹ là sợi dây vô hình nhưng mạnh mẽ nối liền con với gia đình, với cội nguồn, là một phần không thể thiếu trong bản sắc của mỗi con người.
