Hồ Xuân Hương là nữ sĩ tài danh bậc nhất của văn học trung đại Việt Nam nửa cuối thế kỉ XVIII. Bà được Xuân Diệu mệnh danh là "bà chúa thơ Nôm". Hồ Xuân Hương để lại gần 100 bài thơ Nôm đặc sắc cả về nội dung và hình thức thể hiện. Trong số các bài thơ Nôm làm nên bản ngã, phong cách Hồ Xuân Hương phải kể đến chùm thơ Tự tình gồm ba bài. Vậy Tự tình có nghĩa là gì? Nhan đề Tự tình có nghĩa là gì? Theo nghĩa Hán Việt: Chữ Tự (叙) có nghĩa là thuật lại, kể lại, trình bày, bày tỏ (Ví dụ: Tự sự, tự truyện, tự thuật) Chữ Tình (情) có nghĩa là tình cảm, cảm xúc, tâm trạng (Ví dụ: Tình cảm, tình yêu, tình duyên) Ý nghĩa nhan đề Tự tình: Nhan đề Tự tình có nghĩa là bộc lộ tâm tình, cảm xúc; Hồ Xuân Hương tự đối diện với chính mình để tự vấn, tự thương xót cho mình. Không chỉ có chùm ba bài thơ Tự tình, Hồ Xuân Hương còn có khá nhiều bài thơ bộc lộ cảm xúc, tâm trạng của nữ sĩ trước hoàn cảnh éo le, đau buồn. Vì sao vậy? Cho đến nay, vẫn còn nhiều vấn đề về cuộc đời (và thơ văn) của Hồ Xuân Hương chưa thể khẳng định chắc chắn, bởi không có tài liệu gốc nào để lại. Người ta vẫn lưu truyền bà là người làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Ông thân sinh là cụ Hồ Phi Diễn, một thầy đồ nghèo, lấy mẹ Xuân Hương là lẽ. Hồ Xuân Hương từ khi lớn lên sống chủ yếu ở kinh thành Thăng Long. Bà thông minh, sắc sảo nhưng đường tình duyên lại hết sức éo le, ngang trái, cuộc đời nhiều bất hạnh. Hồ Xuân Hương hai lần lấy chồng, cả hai lần đều làm lẽ (Tổng Cóc và Phủ Vĩnh Tường). Đau lòng hơn, cả hai lần bà đều góa bụa, chia tay với hạnh phúc ngắn ngủi khi xuân tình vẫn còn rạo rực. Hai lần làm lẽ, hai lần góa bụa, những tâm sự chất chứa trong lòng chỉ có thể gửi vào thơ. Cả ba bài thơ Tự tình đều bộc bạch cõi lòng nhiều buồn đau, phẫn uất của người phụ nữ khi duyên tình không trọn vẹn. Chùm thơ Tự tình Bài thơ Tự tình 1 Tiếng gà văng vẳng gáy trên bom, Oán hận trông ra khắp mọi chòm. Mõ thảm không khua mà cũng cốc, Chuông sầu chẳng đánh cớ sao om. Trước nghe những tiếng thêm rầu rĩ, Sau giận vì duyên để mõm mòm. Tài tử văn nhân ai đó tá? Thân này đâu đã chịu già tom! Nội dung bài thơ Tự tình 1: Bài thơ bộc lộ tâm trạng cô đơn, thảm sầu, oán hận của nữ sĩ khi nghĩ đến đường tình duyên nhiều éo le, ngang trái của mình. Tuy nhiên, cuối cùng, vượt lên trên tất cả, bà vẫn trở lại cái bản lĩnh Xuân Hương không chịu thua, thách thức đời. Qua bài thơ, người đọc không chỉ cảm nhận được tâm trạng, tình cảnh đáng thương của nữ sĩ mà còn thấy được khát vọng hạnh phúc mãnh liệt của bà. Bài thơ Tự tình 2 Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn, Trơ cái hồng nhan với nước non. Chén rượu hương đưa say lại tỉnh, Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn, Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám. Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn. Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại, Mảnh tình san sẻ tí con con! Nội dung bài thơ Tự tình 2: Bài thơ thể hiện tâm trạng, thái độ của Hồ Xuân Hương: Vừa đau buồn, vừa phẫn uất trước duyên phận, gắng gượng vươn lên nhưng vẫn rơi vào bi kịch. Bài thơ cho thấy khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc cháy bỏng, mãnh liệt của nữ sĩ họ Hồ. Bài thơ Tự tình 3 Chiếc bánh buồn vì phận nổi lênh, Giữa dòng ngao ngán nỗi lênh đênh. Lưng khoang tình nghĩa dường lai láng, Nửa mạn phong ba luống bập bềnh. Cầm lái mặc ai lăm đỗ bến, Giong lèo thây kẻ rắp xuôi ghềnh. Ấy ai thăm ván cam lòng vậy, Ngán nỗi ôm đàn những tấp tênh. Nội dung bài thơ Tự tình 3: Qua hình ảnh ẩn dụ "chiếc bách", bài thơ bộc lộ nỗi niềm chua xót của Hồ Xuân Hương về duyên phận của mình: Bấp bênh, vô định, nhiều hiểm nguy đe dọa. Qua bài thơ, người đọc càng thấm thía khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc trọn vẹn của nữ sĩ. Như vậy ba bài thơ Tự tình của Hồ Xuân Hương có thể coi là ba bài thơ than thân, trách phận, trách duyên tình hẩm hiu, ngang trái. Bài nào cũng thấm đẫm cảm xúc, cũng nói ra tự đáy lòng của người phụ nữ những nỗi niềm chất chứa. Và cả ba bài thơ đều khiến người đọc cảm nhận nơi bề sâu câu chữ là tình cảm tha thiết, khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc mãnh liệt của nữ sĩ Xuân Hương. Một số thông tin khác về chùm thơ Tự tình Tự tình thuộc thể loại gì? Chùm thơ Tự tình (3 bài) thuộc thể loại Nôm Đường luật. Thơ Nôm Đường luật xuất hiện từ thời Trần (cuối thế kỉ XVIII), trở nên thịnh đạt từ thế kỉ XV – XVI với Nguyễn Trãi, Lê Thánh Tông, Nguyễn Bỉnh Khiêm; phát triển tới đỉnh cao từ cuối thế kỉ XVIII sang thế kỉ XIX với Hồ Xuân Hương, bà Huyện Thanh Quan, Nguyễn Khuyến, Tú Xương.. Đây là một thể loại văn học sử dụng hầu như trọn vẹn hình thức, niêm luật thơ Đường, nhưng được viết bằng chữ Nôm, một thể loại phát triển liên tục từ khi ra đời và là một trong những thể thơ có nhiều thành công nhất của văn học Việt Nam thời trung đại. Tự tình thuộc thể thơ gì? Chùm thơ Tự tình (3 bài) được làm theo thể thơ Thất ngôn bát cú Đường luật. Nguồn gốc: Thể thơ Thất ngôn bát cú Đường luật có nguồn gốc từ Trung Quốc. Đặc điểm: Số câu: Mỗi bài thơ gồm 8 câu, mỗi câu 7 tiếng. Bố cục: Bài thơ chia làm 4 phần: 2 câu đề, 2 câu thực, 2 câu luận, 2 câu kết. Gieo vần: Gieo vần chân ở các tiễng cuối cùng của câu 1, 2, 4, 6, 8. Niêm: Các câu 1 – 8; 2 – 3; 4 – 5; 6 – 7 niêm với nhau (phối thanh bằng trắc giống nhau). Phối thanh: Phối thanh ở các tiếng: 2 – 4 – 6 theo trình tự như sau: Câu 1, 8: T – B – T Câu 2, 3: B – T – B Câu 4, 5: T – B – T Câu 6, 7: B – T - B Chủ đề chùm thơ Tự tình Chủ đề của chùm thơ Tự tình bày tỏ nỗi niềm phẫn uất của người phụ nữ trước duyên phận hẩm hiu, khẳng định khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc, khát vọng vượt lên trên số phận. Giá trị nhân đạo chùm thơ Tự tình Không chỉ ba bài thơ này, mà nhiều bài thơ khác của Hồ Xuân Hương đều mang giá trị nhân đạo sâu sắc. Giá trị nhân đạo của thơ Hồ Xuân Hương thể hiện ở hai điểm lớn: Thứ nhất, niềm thương cảm trước bi kịch Trong chùm thơ Tự tình, Hồ Xuân Hương tự bộc lộ bi kịch của chính mình mà cũng là bi kịch chung của người phụ nữ: Ở Tự tình 1 là nỗi oán hận: Trước nghe những tiếng thêm rầu rĩ Sau giận vì duyên để mõm mòm. Duyên "mõm mòm" là duyên đã già, người đã quá lứa, lỡ thì. Đó chính là những éo le, cay đắng mà Hồ Xuân Hương từng gánh chịu: Lấy chồng muộn, hai lần làm lẽ, hai lần góa chồng. Đến Tự tình 2, nữ sĩ vẫn không thoát khỏi tâm trạng chán ngán, xót xa: Ngán nỗi xuân đi xuân lại lạ Mảnh tình san sẻ tí con con! Mảnh tình đã bé, lại phải chia bớt, nhường bớt cho người khác nên chỉ còn tí con con, thật xót xa, tội nghiệp cho cảnh làm lẽ. Tự tình 3 nỗi buồn ngao ngán hơn, bi kịch xót xa hơn: Chiếc bánh buồn vì phận nổi lênh, Giữa dòng ngao ngán nỗi lênh đênh. Lưng khoang tình nghĩa dường lai láng, Nửa mạn phong ba luống bập bềnh. Cầm lái mặc ai lăm đỗ bến, Giong lèo thây kẻ rắp xuôi ghềnh. Ấy ai thăm ván cam lòng vậy, Ngán nỗi ôm đàn những tấp tênh. Nữ sĩ mượn hình ảnh ẩn dụ chiếc thuyền để tự thán về thân phận trôi nổi, bấp bênh, nhiều sóng gió của phận mình. Câu thơ nào cũng mang tâm trạng buồn, lo lắng, bất an về tương lai mờ mịt, duyên phận hẩm hiu. Thứ hai, đồng cảm trước vẻ đẹp và khát vọng Trong chùm thơ Tự tình, ta thấy rõ sự khẳng định, đề cao bản lĩnh, khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc của người phụ nữ. Cả ba bài thơ, Hồ Xuân Hương đều ý thức được sự mất mát, thua thiệt về hạnh phúc lứa đôi. Người nhận thức được điều đó cúng chính là người luôn khát khao hạnh phúc, khát khao sống để hưởng trọn vẹn hạnh phúc. Khát khao ấy trào dâng thành lời thách thức ở Tự tình 1: "Thân này đâu đã chịu giá tom", thành hành động phản kháng mạnh mẽ, quyết liệt ở Tự tình 2: "Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám - Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn." Khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc đã trở thành niềm thôi thúc mãnh liệt từ bên trong, càng dồn nén, càng bùng lên dữ dội. Nhận định về thơ Hồ Xuân Hương "Trong tâm thức người Việt Nam, Hồ Xuân Hương là nhà thơ vô cùng độc đáo. Độc đáo về nội dung. Độc đáo về thủ pháp nghệ thuật. Xứng danh là" bà chúa "của thơ Nôm, từ đề tài đến hình ảnh, sắc màu, thơ Hồ Xuân Hương không bao giờ tĩnh lặng, bằng phẳng, đăng đối mà ngược lại, chúng luôn sống động, gai góc, gồ ghề.. xa là với chừng mực hài hòa của phong khí văn chương đương thời. Nội dung HOT bị ẩn: Bạn cần đăng nhập & nhấn Thích để xem Như đỉnh cô phong nổi bật giữa thi đàn dân tộc cuối thế kỉ XVIII đầu thế kỉ XIX, thơ Nôm Hồ Xuân Hương lừng lửng biểu hiện một cách sinh động, trực quan khả năng giàu có mà hóc hiểm đến lạ kì của ngôn ngữ dân tộc. Như một cuộc" đổi mới "vô cùng lớn lao, Hồ Xuân Hương đã đưa vào chiếc bình cũ của thể thơ Đường luật một lượng" rượu mới "về chất – mà ở đó, lần đầu tiên hình ảnh tục, lối nói lái, chữ dùng thật là táo bạo của lời ăn tiếng nói dân gian.. đã ùa vào thơ như tự lâu lắm rồi, như vốn đã ngự trị trên văn đàn như thế. Nó ùa vào, nhảy vào chiếm lĩnh mà không cần sự dè dặt của một bước chuẩn bị hay thử nghiệm." (Đào Thái Tôn) "Đã hơn nghìn năm đằng đẵng, dưới một vòm trời chật hẹp, trên một mặt đất khô cằn, con người bị ma chiết trong bàn tay sắt của chế độ phong kiến, tuồng như mất hết khí phách mà không còn dám mơ ước xây dựng ngôi nhà hạnh phúc cảu mình trên bờ sông thời gian. Giờ đây, từ trong cõi thơ của Hồ Xuân Hương ra, con người tự cảm thấy lớn hơn cái thân phận của mình, mạnh hơn cả số mệnh." (Nguyễn Đức Bính) Mặc dù còn có những tồn nghi khi nghiên cứu và tìm hiểu thơ của Hồ Xuân Hương, nhưng chúng ta vẫn có thể khẳng định: Hồ Xuân Hương là một hiện tượng văn học độc đáo ở nhiều phương diện, xứng đáng với lời tôn vinh của thi sĩ Xuân Diệu "bà chúa thơ Nôm".
