Bần thần hương huệ thơm đêm Khói nhang vẽ nẻo đường lên niết bàn Chân nhang lấm láp tro tàn Xăm xăm bóng mẹ trần gian thuở nào Mẹ ta không có yếm đào Nón mê thay nón quai thao đội đầu Rối ren tay bí tay bầu Váy nhuộm bùn áo nhuộm nâu bốn mùa Cái cò.. sung chát đào chua.. Câu ca mẹ hát gió đưa về trời Ta đi trọn kiếp con người Cũng không đi hết mấy lời mẹ ru Bao giờ cho tới mùa thu Trái hồng trái bưởi đánh đu giữa rằm Bao giờ cho tới tháng năm Mẹ ra trải chiếu ta nằm đếm sao Ngân hà chảy ngược lên cao Quạt mo vỗ khúc nghêu ngao thằng Bờm.. Bờ ao đom đóm chập chờn Trong leo lẻo những vui buồn xa xôi Mẹ ru cái lẽ ở đời Sữa nuôi phần xác hát nuôi phần hồn Bà ru mẹ.. mẹ ru con Liệu mai sau các con còn nhớ chăng Nhìn về quê mẹ xa xăm Lòng ta - chỗ ướt mẹ nằm đêm xưa Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa Miệng nhai cơm búng lưỡi lừa cá xương.. Saigon, Mùa thu 1986 Nguyễn Duy Nguồn: Nguyễn Duy, Mẹ và Em, Nxb Thanh Hóa, 1987 Cảm nhận: Đạo lý ngàn đời: "Uống nước nhớ nguồn" luôn đi suốt cuộc đời đối với con người. Ai cùng từng được cha me sinh ra, nuôi dưỡng và khôn lớn để rồi thành hai chữ: con người. Rồi một ngày kia chúng ta cũng được làm cha làm me mới thấu hiểu: nón mê, váy nhuộm bùn, chỗ ướt mẹ nằm, quạt mo vỗ khúc.. Ôi MẸ ơi! Chúng con vẫn chưa đi hết những lời Mẹ ru.. Trong mỗi hành động, mỗi công việc làm đầy áp lực mà khi về với Mẹ chúng con không khỏi bần thần như khi nhà thơ Nguyễn Duy bắt đầu đặt bút. Chỉ với mấy câu thơ ngắn ngủi này, Nguyễn Duy đã nói lên tất cả. Đã đưa ta về với người mẹ nghèo khó, bần hàn. Mẹ ta "không có yếm đào", "không nón quai thao" và cũng chẳng có áo tứ thân, chít khăn mỏ quạ, mà hiện lên trong đó chỉ là một người mẹ nông thôn, bình dị, chân lấm, tay bùn cả đời gieo neo, vất vả. Kỷ niệm về mẹ dồn nén để rồi cứ thế ùa vào tâm tưởng mỗi người con. Ta nhớ tới mẹ mình, không chỉ ở những lời ru mộc mạc, chân tình mà còn ở những món quà quê giản dị - đó là những "trái hồng", "trái bưởi", là những đêm "Mẹ ra trải chiếu, ta nằm đếm sao" và "Bờ ao đom đóm chập chờn"... Những hồi ức này khiến mỗi chúng ta như thấy một góc nhỏ của tuổi thơ mình đang hiện hữu trong những câu lục - bát tài hoa của nhà thơ. Có thể nói, Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa là một trong những bài thơ hay nhất viết về mẹ. Hay bởi đó là tình cảm chân tình từ đáy lòng nhà thơ khi nhớ với người mẹ thân yêu của mình. Hay còn bởi đó là giá trị nhân văn, là truyền thống dân gian từ ngàn đời nay, hơn nữa nó không chỉ là một giọng thơ dịu dàng, đằm thắm, mà còn triết lý nhân văn của tình mẫu tử. Nhà thơ Nguyễn Duy đã từng tâm sự: "văn chương thời nào cũng cần đụng đến kinh mạch của xã hội, nếu không được như vậy thì nó chỉ là thú kể chuyện vặt qua ngày... Để có văn thật đã khó, được người đời chấp nhận lại càng khó hơn. Làm văn chương thật là phải rũ gan ruột mình ra". Phải chăng, nhờ vậy mà bài thơ Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa sẽ sống mãi cùng năm tháng, sống mãi trong lòng mỗi người yêu thơ đất Việt.
