Lý Chiêu Hoàng - vị nữ hoàng duy nhất trong lịch sử Việt Nam. Sáu tuổi - bắt đầu tham gia vào cuộc chiến chính trị và mở đầu cho chuỗi bi kịch về sau. Năm 1225, dưới sự dàn xếp của Trần Thủ Độ, Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh - cháu của Trần Thủ Độ - chấm dứt thời gian cai trị của nhà Lý và lịch sử bước sang trang mới. Từ Hoàng đế, Phật Kim trở thành Chiêu Thánh Hoàng hậu - vợ của Trần Cảnh - Trần Thái Tông. Một hôm, Cảnh lúc ấy mới lên 8 tuổi, phải giữ việc bưng nước rửa, nhân thế vào hầu bên trong. Chiêu Hoàng trông thấy làm ưa, mỗi khi chơi đêm cho gọi Cảnh đến cùng chơi, thấy Cảnh ở chỗ tối thì thân đến trêu chọc, hoặc nắm lấy tóc, hoặc đứng lên bóng. Có một hôm, Cảnh bưng chậu nước hầu, Lý Chiêu Hoàng rửa mặt lấy tay vốc nước té ướt cả mặt Cảnh rồi cười trêu, đến khi Cảnh bưng khăn trầu thì lấy khăn ném cho Cảnh. Cảnh không dám nói gì, về nói ngầm với Thủ Độ. Thủ Độ nói: "Nếu thực như thế thì họ ta thành hoàng tộc hay bị diệt tộc đây?". Lại một hôm, Chiêu Hoàng lại lấy khăn trầu ném cho Cảnh, Cảnh lạy rồi nói: "Bệ hạ có tha tội cho thần không? Thần xin vâng mệnh". Chiêu Hoàng cười và nói: "Tha tội cho ngươi. Nay ngươi đã biết nói khôn đó". Cảnh lại về nói với Thủ Độ. Thủ Độ sợ việc tiết lộ thì bị giết cả, bấy giờ mới tự đem gia thuộc thân thích vào trong cung cấm. Thủ Độ đóng cửa thành và các cửa cung, sai người coi giữ, các quan vào chầu không được vào. Thủ Độ loan báo rằng: "Bệ hạ đã có chồng rồi". Năm 1225: Trần Cảnh lên ngôi Hoàng đế, trở thành Trần Thái Tông. Chỉ mới bảy tuổi, làm sao có cái gọi tình duyên nam nữ? Có chăng chỉ là sự gần gũi và thân thiết giữa 2 đứa trẻ nơi cung cấm. Lợi dụng sự trong sáng của trẻ thơ những người lớn kia đã biến nó thành một âm mưu chính trị - một cách chuyển giao triều đại êm thấm và khôn khéo. Không làm hoàng đế, bà an phận làm hoàng hậu của Trần Cảnh. Đầu tiên là trao cho người đó giang sơn, rồi lại trao cho cả tình yêu của mình. Suốt 12 năm cũng không phải là quảng thời gian ngắn, từ ngây thơ vụng dại đến tình yêu sâu sắc. Trần Cảnh và Lý Chiêu Hoàng - Cả 2 đều là con cờ trong tay Trần Thủ Độ. Năm 14 tuổi, Chiêu Thánh sinh cho Thái Tông một hoàng tử nhưng không may chết yểu. Từ đó về sau Chiêu Thánh đau ốm liên miên, không thể sinh đẻ gì. Tuy vậy nhưng sử sách viết Trần Thái Tông vẫn một mực yêu thương bà. Nhưng sóng gió lại ập đến, lần này người gây ra cho họ bất hạnh không ai khác là Trần Thủ Độ và Trần Thị Dung - mẹ ruột của Chiêu Thánh. Lo sợ Chiêu Thánh không sinh nở được và dẫn đến sự sụp đổ của nhà Trần, Trần Thủ Độ và Trần Thị Dung bàn bạc, yêu cầu Trần Thái Tông phế hoàng hậu, lấy Thuận Thiên công chúa đang mang thai 3 tháng - chị gái của Chiêu Thánh và cũng là chị dâu của Thái Tông (Anh trai của Thái Tông là Trần Liễu, chồng của Thuận Thiên). Trần Cảnh bỏ kinh thành lên chùa Phù Vân ở Quảng Yên. Trần Thủ Độ đem quân theo vua, vừa dỗ dành vừa gây ra sức ép. Trần Liễu biết Trần Thái Tông ở Phù Vân bèn cải trang thành lái đò đến gặp em và tạ lỗi. Hai anh em ôm nhau khóc. Trần Thủ Độ phát hiện, lấy gươm định giết Trần Liễu. Trần Thái Tông đứng ra che cho anh, Thủ Độ tha tội nhưng giết toàn bộ quân lính của Trần Liễu. Không còn cách nào khác, cuối cùng Trần Thái Tông cũng trở về. Phế bỏ Chiêu Thánh, lập công chúa Thuận Thiên làm Hoàng hậu. Chiêu Thánh Công Chúa lúc đó mới 20 tuổi. Năm 1258, sau kháng chiến chống quân Mông Nguyên lần thứ nhất, vua Trần Thái Tông lại đem Chiêu Thánh gả cho Lê Phụ Trần (vốn tên là Lê Tần). Đem vợ cũ gả cho bầy tôi, dân gian oán Thái Tông rất nhiều: "Trách người quân tử bạc tình Chơi hoa rồi lại bẻ cành bán rao" Chiêu Thánh lấy Lê Phụ Trần, sinh được hai người con, một nam một nữ. Có lẽ đấy là niềm an ủi cuối cùng cho số phận bất hạnh của bà. Chiêu Thánh Công Chúa lúc đó đã 61 tuổi, qua đời ở Bắc Ninh. * * * Quan điểm cá nhân: Hỏi Lý Chiêu Hoàng có yêu Trần Cảnh không với tôi là có nhưng đó chỉ là tình cảm thuở thiếu thời nó đã bị hiện thực tàn nhẫn vùi lấp. Bị sự tuyệt tình của dòng dõi nhà Trần bào mòn rồi. Với Cảnh bà thống hận nhiều hơn yêu bà hận kẻ cướp ngôi, hận kẻ diệt tộc, hận người lừa tình. Năm 1277: Trần Thái Tông qua đời, năm 1278: Chiêu Thánh công chúa mất. Phải chăng bà không cam tâm nên cố gắng sống để nhìn kẻ mình hận nhất ra đi trước Về phần Trần Cảnh tôi nghĩ tình yêu đó có nhưng không nhiều. Phải chăng sau đó chỉ còn lại sự day dứt, xót xa cho người con gái ấy. Người được ông yêu thương và sủng ái nhất là Huệ Túc phu nhân chứ không phải là Chiêu Thánh hay Thuận Thiên. Bảo ông muốn bảo vệ và muốn cho Chiêu Thánh hạnh phúc đi nhưng lúc đó bà đã sống yên ổn 20 năm rồi thì ông lại ban lệnh để bà gả cho Lê Phụ Trần.
