Bài thơ: Xuất Dương Lưu Biệt (Lưu biệt khi xuất dương) Tác giả: Phan Bội Châu Thể loại: Thơ thất ngôn bát cú Đường Luật * * * Phiên âm: Sinh vi nam tử yếu hy kỳ, Khẳng hứa càn khôn tự chuyển di. Ư bách niên trung tu hữu ngã, Khởi thiên tải hậu cánh vô thùy. Giang sơn tử hĩ sinh đồ nhuế, Hiền thánh liêu nhiên tụng diệc si. Nguyện trục trường phong Đông hải khứ, Thiên trùng bạch lãng nhất tề phi. Dịch nghĩa: Đã sinh làm kẻ nam nhi thì cũng phải mong có điều lạ, Há lại để trời đất tự chuyển vần lấy sao! Giữa khoảng trăm năm này, phải có ta chứ, Chẳng nhẽ ngàn năm sau lại không có ai (để lại tên tuổi) ư? Non sông đã chết, sống chỉ nhục, Thánh hiền đã vắng thì có đọc sách cũng ngu thôi! Mong đuổi theo ngọn gió dài đi qua biển Đông, Ngàn đợt sóng bạc cùng bay lên. Dịch thơ: Làm trai phải lạ ở trên đời, Há để càn khôn tự chuyển dời. Trong khoảng trăm năm cần có tớ, Sau này muôn thuở, há không ai? Non sông đã chết, sống thêm nhục, Hiền thánh còn đâu, học cũng hoài Muốn vượt bể Đông theo cánh gió Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi. Giới thiệu bài thơ: Phan Bội Châu là một nhà yêu nước, nhà cách mạng lớn nhất của dân tộc ta trong vòng 20 năm đầu thế kỉ XX. Phan Bội Châu được nhắc đến là người đầu tiên trong lịch sử Việt Nam có ý thức dùng văn chương để vận động, tuyên truyền cách mạng. Xuất dương lưu biệt là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất của ông, là tác phẩm văn học được đưa vào giảng dạy. Bài thơ được viết năm 1905, trước khi Phan Bội Châu chia tay các đồng chí để sang Nhật tìm đường cứu nước. Ngay lời mở đầu bài thơ, nhà lão thành cách mạng đã nói đến một quan niệm mới là đấng nam nhi phải sống với khát vọng, mong muốn làm nên điều phi thường cho đời "Làm trai phải lạ ở trên đời, / Há để càn khôn tự chuyển dời". Đặc biệt, trước thời cuộc đau thương "Non sông đã chết, sống thêm nhục, / Hiền thánh còn đâu, học cũng hoài", trước khi lên đường tìm đường cứu nước, nhà thơ đã khẳng định tư thế cũng như khát vọng lớn lao qua 2 câu kết"Muốn vượt bể Đông theo cánh gió / Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi. Không cam chịu trói mình trong khuôn khổ, Không quanh quẩn chốn quan trường hoặc nơi trường thi chật hẹp cũng chính là không cam tâm làm nô lệ, quyết đi tìm đường cứu nước. Nhà cách mạng luôn ôm chí lớn, phi thường, sánh tầm với vũ trụ. Giọng điệu bao trùm bài thơ là giọng sôi sục, nhiệt huyết, mạnh mẽ, ngang tàn, quyết tâm; ngôn ngữ sử dụng hàm súc, gợi cảm, hình ảnh giàu sức gợi. Không phải là khẩu khí, không phải là ước mơ, hoài bão, mà sự thật lịch sử đã chứng minh bậc lão thành, bậc tiền bối cách mạng Phan Bội Châu và phong trào Đông du do ông lãnh đạo đã gặt hái được nhiều thành quả giúp ích cho nước nhà.
