LLVH: Văn chương không chỉ là ngôn từ mà tác giả gửi vào đó nỗi niềm cũng như hiện thực cuộc sống

Lý luận văn học

Đề bài: "Văn chương không chỉ là ngôn từ mà tác giả gửi vào đó nỗi niềm cũng như hiện thực cuộc sống mà còn ẩn chứa việc xây đắp tân hồn con người" (Hoài Thanh). Trình bày suy nghĩ của anh/chị về ý kiến trên.

Bài làm:

Hơn bất cứ một loại hình nghệ thuật nào, văn học là đứa con được nuôi dưỡng từ dòng sữa ngọt mát của người mẹ cuộc sống. Hương nhụy trong mát và ngọt lành của tâm hồn con người là nghệ thuật. Văn học chính là một trong những hình thái nghệ thuật sinh trưởng từ tâm hồn con người. Chắt lọc từ cuộc sống biết bao sự kiện, tâm trạng, những thay đổi để có một cái gì của riêng tâm hồn mình, các nhà thơ, nhà văn đã gửi gắm nỗi niềm rất riêng tư từ những cái rất chung vào các tác phẩm văn học. Và cũng chính từ tâm hồn con người bước ra, văn học đã trở lại xây đắp cho tâm hồn con người biết bao tình cảm, mơ ước. Chính vì điều đó mà khi bàn về giá trị của văn chương, Hoài Thanh có viết: "Văn chương không chỉ là ngôn từ mà tác giả gửi nỗi niềm cũng như hiện thực cuộc sống mà còn ẩn chứa việc xây đắp tâm hồn con người".

"Văn chương không chỉ là ngôn từ mà tác giả gửi vào đó nỗi niềm cũng như hiện thực cuộc sống". Văn chương đã ra đời tự bao giờ và làm bạn với những nỗi buồn vui, đau khổ của con người tự bao giờ? Chỉ biết rằng trên hành trình kiếm tìm, vươn tới nghệ thuật, mỗi người nghệ sĩ lại tìm cho mình một định nghĩa, chuẩn mực để đánh giá văn chương, nghệ thuật. Văn chương chỉ thực hiện thiên chức cao đẹp là nâng đỡ tâm hồn con người, thanh lọc tâm hồn "làm lòng người được trong sạch và phong phú hơn" (Thạch Lam). Văn chương níu giữ tâm hồn, khiến con người không sa xuống tầm thường, nhỏ nhen, thành những quái vật bị sai khiến bởi lòng ích ký. Văn chương giữ cho ta được là con người ngẩng cao đầu giữa cuộc đời. Yêu văn, đọc văn, mỗi người đều phải nâng mình lên để xứng với taafam của những giá trị cao đẹp. Tuy văn chương không thể biến ta thành những ông thánh nhưng cũng bồi đắp tâm hồn ta khiến cho nó ngày một đẹp đẽ, thanh cao hơn.

Từ bao lâu nay, thi ca là tiếng nói thứ nhất của tâm hồn khi va chạm với hiện thực cuộc sống. Như đứa trẻ thơ cất tiếng đầu đời gọi mẹ, thì tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất của hồn thơ với cuộc đời là tiếng nói nghệ thuật. Con người đã đem niềm vui, nỗi buồn của mình trải lên những trang văn. Văn học sản sinh từ hiện thực cuộc sống là cả một dòng chảy nặng phù sa, chảy qua tâm hồn chúng ta và bồi đắp cho tâm hồn chúng ta những tình cảm, mơ ước cao đẹp để trên lớp phù sa màu mỡ kia, "cây đời mãi mãi xanh tươi".

Ánh sáng của chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản rực rỡ như ánh mặt trời đã xua tan đi màn sương mờ mờ ảo ảo của giai cấp tư sản, xua đi nỗi buồn ai oán và bế tắc của văn học cũ, chỉ để lại trong chúng ta những kết tinh cao đẹp nhất của tâm hồn con người trong những áng văn thơ tiến bộ của dân tộc ta, của thế giới và nhất là nền văn học của chúng ta ngày nay. Nền văn học tiến bộ ấy đã cho chúng ta một lí tưởng sống cao đẹp, lí tưởng của người cộng sản với nền móng vững vàng là tình yêu tha thiết.

Ta yêu quê hương, yêu đất nước thân yêu của chúng ta từ những câu ca dao rất xa xưa mà bà ta, mẹ ta đã ru ta vào giấc ngủ. Ta yêu quê hương từ những câu ca dao có hương bưởi dịu dàng, có bóng dáng con cò lặn lội bờ sông.. Quê hương đất nước ta là nơi Thánh Gióng nhổ tre đánh giặc, là nơi có nỏ thần An Dương Vương, có những người anh hùng Đăm Săn, Thạch Sanh.. Những câu chuyện cổ tích, những người anh hùng trong trường ca ấy đã mở ra trước mắt tuổi thơ biết bao nhiêu điều kì diệu, sống động:

"Hỡi cô tát nước bên đàng

Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi" (Ca dao)

Trong tâm hồn trẻ thơ, câu ca dao ấy đâu chỉ gợi lên hình ảnh một cô thôn nữ tát nước, mà đó là một cô tiên xinh đẹp dịu dàng đang múc lên những gàu ánh trăng vàng sóng sánh.

Quê hương với những kỷ niệm đẹp, êm đềm của tuổi thơ đi vào bài thơ "Nhớ con sông quê hương" của nhà thơ Tế Hanh, có sức rung động kì lạ trong tình yêu quê hương của mỗi chúng ta:

"Quê hương tôi có con sông xanh biếc

Nước gương trong soi sáng những hàng tre

Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè

Tỏa nắng xuống dòng sông lấp loáng

Chẳng biết nước có giữ những ngày tháng

Giữ bao nhiêu kỉ niệm giữa dòng trôi?

Hỡi con sông đã tắm cả đời tôi!

Tôi giữ mãi mối tình mới mẻ" (Nhớ con sông quê hương)

Quê hương ta rất đẹp và anh hùng. Trong thơ văn, hình ảnh đất nước quê hương hện lên rất bình dị nhưng lòng ta quá đỗi yêu thương, tự hào. Trong mỗi tin chiến thắng của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước qua trang lịch sử hào hùng khi chúng ta được học, đều nghe âm vang bài "Bình Ngô đại cáo" của Nguyễn Trãi ngày xưa. Lịch sử dân tộc đã ghi những trang chiến thắng rực rỡ từ thời Bà Trưng, Bà Triệu, từ những ngày Lê Lợi "núi Lam Sơn dấy nghĩa". Phải chăng mỗi thắng lợi ngày nay đều mang khí phách hào hùng thuở trước:

"Gươm mài đá, đá cũng mòn

Voi uống nước, nước sông phải cạn

Đánh một trận, sạch không kình ngạc

Đánh vài trận tan tác chim muông" (Bình Ngô đại cáo)

Quá khứ của dân tộc ta là quá khứ anh hùng, là quá khứ vinh quang. Ta yêu quê hương bởi quê hương là một bản hùng ca như vậy. Bài "Bình Ngô đại cáo" là một tiếng kèn chiến thắng mạnh mẽ sôi nổi vượt qua bao thời gian đến với lòng ta và chúng ta một niềm tự hào về truyền thống dân tộc.

Văn học cho chúng ta tình yêu mãnh liệt, và cũng cho chúng ta lòng căm thù sâu sắc. Lòng căm thù cháy lên từ những câu thơ nghe bỏng rát tâm hồn. Ta căm thù bởi vì ta yêu thương. Ta căm thù kẻ nào đã phá nát những thứ mà ta yêu thương:

"Ôi những cánh đồng quê chảy máu

Dây thép gai đâm nát trời chiều

Những đêm dài hành quân nung nấu

Bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu" (Đất nước - Nguyễn Đình Thi)

"Có thể nào nguôi? Từng viên đạn Mĩ

Bắn miền Nam, nát thịt da xương tủy

Của mẹ cha, đồng chí, vợ con

Anh chị em ta, ai mất ai còn" (Có thể nào yên? - Tố Hữu)

Câu thơ như một nỗi day dứt căm hờn có thể nào yên. Ta cảm thấy cái đau của "từng viên đạn Mĩ bắn vào miền Nam" trong da thịt mình, ta cảm thấy tiếng gọi trả thù vang lên từ tận đáy lòng. Có biết bao bài thơ văn gợi cho chúng ta cảm giác ấy.

Từ tình yêu cháy bỏng, lòng căm thù cao độ mà văn học đã truyền cho tâm hồn ta bỗng sáng ngời một lí tưởng sống chân chính, lí tưởng cống hiến cho cuộc đời và cho sự nghiệp xây dựng đất nước, thống nhất Tổ quốc ta. Và cao cả hơn, rộng hơn, chúng ta ước mơ được sống, học tập, chiến đấu và hi sinh cho sự nghiệp cao quý trên đời: Sự nghiệp giải phóng loài người như Paven Corsaghin đã nghĩ. Văn học chắp cánh cho ước mơ của chúng ta bay cao và cũng cho ta một bài học đạo lí làm người chân chính.

Chủ tịch Hồ Chí Minh - một nhà thơ, nhà văn lớn của dân tộc đã viết một triết lí sống:

"Gạo đem vào giã bao đau đớn

Gạo giã xong rồi trắng tựa như bông

Sống ở trên đời người cũng vậy

Gian nan rèn luyện mới thành công" (Nghe tiếng giã gạo)

Cuộc sống là sự đi lên, vấp ngã cũng là để đi lên. Ta hiểu rằng để thực hiện được lí tưởng sống cao đẹp của mình, cần phải rèn luyện trong gian khổ, khó khăn, như hạt gạo kia "đem vào giã bao đau đớn". Một con người chân chính không thể cúi đầu khuất phục trước bất cứ khó khăn nào mà phải đi lên bằng trái tim yêu thương và nhiệt tình.

Văn học tiến bộ đã cho ta thấy lí tưởng cộng sản cao đẹp và cũng cho ta niềm tin tưởng tuyệt đối vào lí tưởng ấy. Bình minh hiện ra trước mắt Chủ tịch Hồ Chí Minh trong một lần bị giải đi sớm gian nan, vất vả nhưng lại thật tươi sáng và tuyệt đẹp:

"Phương đông màu trắng chuyển sang hồng

Bóng tối đêm tàn quét sạch không" (Tảo giải 2)

Đó không chỉ là quy luật của vũ trụ mà còn là sự tất thắng của chủ nghĩa cộng sản. Lòng ta bừng lên niềm tin vào lí tưởng cộng sản chủ nghĩa. Chiến đấu cho lí tưởng là một công trình, rèn luyện ý chí kiến cường bất khuất trước kẻ thù, bên cạnh những người thanh niên cận vệ, hình ảnh Nguyễn Văn Trỗi đã rực lên trong tâm hồn chúng ta một niềm kiêu hãnh, một sự bình thản hiên ngang trước kẻ thù:

"Anh muốn thiêu bằng mắt lũ đê hèn

Với cái chết anh muốn nhìn giáp mặt

Như ngọn lửa không bao giờ dập tắt!" (Hãy nhớ lấy lời tôi - Tố Hữu)

Văn học đã xây đắp tâm hồn ta, xây đắp cho những lí tưởng sống và cách sống chân chính. Đó là khả năng kì diệu của văn học, sở dĩ văn học có tác dụng lớn lao như vậy là bởi vì các nhà văn, nhà thơ đã có ý thức rất rõ về chức năng giáo dục của văn học. Bằng nghệ thuật ngôn ngữ, văn học thường đi sâu vào lòng người hơn bất cứ hình thái nghệ thuật nào khác. Văn học phản ánh hiện thực bằng ngôn ngữ được chọn lọc, sắp xếp, được cách điệu hóa với âm thanh nhạc điệu của mình nên có tác động rất sâu sắc trong lòng người đọc, người đọc thường dễ chấp nhận những mảng hiện thực trong văn học, những chân lí trong văn học. Mà văn học thì phản ánh trung thực và hùng hồn cuộc sống, con người, không thể tô hồng, cũng không thể bôi đen hiện thực. Chính vì vậy vên văn học mới đã cho ta những tình cảm lành mạnh, những suy nghĩ lớn lao.