Ký: Theo chân Quỳnh Thơm trực họa quê hương Tác giả bài viết: Lê Gia Hooài - Tạp chí Văn nghệ Vĩnh Phúc Họa sĩ Quỳnh Thơm (Hội viên Hội Mỹ thuật Việt Nam) đã có một hành trình nghệ thuật đáng nể, ghi dấu ấn sâu đậm bằng bốn cuộc triển lãm "Sắc Quê" liên tiếp tại Nhà triển lãm Mỹ thuật 16 Ngô Quyền (Hà Nội) chỉ trong hai năm 2024 & 2025. Tranh của anh không chỉ được công chúng đón nhận nồng nhiệt, mà còn lọt vào mắt xanh của nhiều nhà sưu tập trong và ngoài nước. Thế nhưng, ít ai biết được phía sau ánh hào quang rực rỡ ấy là những năm tháng vất vả, cần mẫn, âm thầm học vẽ từ thuở bé. Thành công hôm nay của anh là kết quả của một hành trình gian nan nhưng cũng đặc biệt, đầy cơ duyên với nghệ thuật hội họa. (Chân dung họa sĩ Quỳnh Thơm) Khoảng năm 2020, khi nhiều người tưởng rằng Quỳnh Thơm đã gác bút, cất cọ thì bất ngờ anh trở lại. Bắt đầu từ những bức tranh tĩnh vật nhỏ nhắn, giản dị như bát nước chè xanh, đôi đũa gỗ, nải chuối chín đặt trên mâm gỗ.. anh khơi dậy lại cảm hứng vẽ bằng sự kiên trì và niềm đam mê nguyên sơ. Không lâu sau, anh mở rộng đề tài, bắt đầu vẽ phong cảnh, cũng chính là lúc anh thực sự thăng hoa cùng nhành cọ định mệnh đời mình. Triển lãm tranh đầu tiên năm 2021 tại quê nhà ở huyện Vĩnh Tường với chủ đề "Cảm xúc Vĩnh Tường", diễn ra giản dị, trang trọng nhưng để lại ấn tượng mạnh mẽ với công chúng yêu hội họa và những người làm công tác văn hóa quê nhà. (Trần Tuấn – trái, Lê Gia Hoài – Phải) Trong buổi triễn lãm đầu tiên ấy tôi và nghệ sĩ kiêm nhiếp ảnh gia Trần Tuấn (cùng là Hội viên Hội VHNT Vĩnh Phúc) vừa đến giúp việc, vừa để cỗ vũ cho Quỳnh Thơm. Chúng tôi dựng giá vẽ, treo tranh, sắp đặt không gian, in ấn lời ngỏ.. tất bật mà vui như mở hội. Không khí hôm ấy rộn ràng và ấm cúng, như một ngày hội của những người yêu nghệ thuật quê nhà. Tôi vẫn nhớ rõ cảm giác khi đứng giữa hàng mấy chục bức tranh chan chứa hồn quê ấy: Một cảm xúc vừa thân thuộc, vừa xúc động dâng trào. Có cụ già đến xem tranh lặng lẽ lau mắt, có em bé chỉ tay vào bức vẽ ao sen rồi cười tươi như hoa. Và ở chính giữa không gian ấy là họa sĩ Quỳnh Thơm, lặng lẽ mà rạng ngời như một người vừa đi xa trở về, mang theo giấc mơ quê hương được dệt bằng sắc màu dành tặng những người đã biết và chưa biết anh trong cuộc sống và trong nghệ thuật. Sau phong cảnh, anh bắt tay vào chân dung, trong đó, loạt tranh vẽ Chủ tịch Hồ Chí Minh chính là điểm sáng rực rỡ. Triển lãm "Bác đã về đây với chúng con" diễn ra ngay sau triển lãm ở Vĩnh Tường. Với 60 bức tranh tượng trưng cho 60 năm Đảng bộ và Nhân dân Vĩnh Phúc thự hiện lời di huấn của Người "Phải làm cho Vĩnh Phúc thành một trong những tỉnh giàu có, phồn vinh nhất ở miền Bắc nước ta" đã khiến người xem xúc động, không chỉ vì hình tượng Bác mà còn vì cái tâm của người họa sĩ. Vẽ Bác, theo lời Quỳnh Thơm, là như vẽ chính trái tim mình, trân trọng, thành kính và đầy cảm xúc. Ngay trong triển lãm này, bức tranh vẽ chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh của Quỳnh Thơm đã được lãnh đạo tỉnh Vĩnh Phúc khi đó giới thiệu trao tặng tới Văn phòng Quốc hội như một sự tri ân sâu sắc của văn nghệ sĩ Vĩnh Phúc với Đảng, Chính phủ và Quốc hội trong công cuộc xây dựng, đổi mới đất nước. Hành động ấy không chỉ là một nghĩa cử đẹp, mà còn là một dấu ấn văn hóa đáng nhớ, thể hiện tinh thần trách nhiệm và lòng biết ơn của văn nghệ sĩ với những người đang chèo lái con thuyền dân tộc. Quỳnh Thơm khi nhận tin bức tranh sẽ được trao tới Văn phòng Quốc hội, anh đã lặng đi một lúc. Anh xúc động nói với tôi: "Mình không ngờ, một người như mình, từ làng quê Vĩnh Tường hẻo lánh, hành trang ban đầu cho nghệ thuật chỉ là mấy ống sơn và cây cọ, lại có ngày được góp một nét cọ nhỏ bé vào không gian trang trọng của cơ quan quyền lực cao nhất nước. Đó là niềm hạnh phúc lớn mà suốt đời mình sẽ không quên." Một lãnh đạo chi Hội Mỹ thuật Vĩnh Phúc khi phát biểu tại buổi lễ cũng đã nói đầy cảm kích: "Chúng ta tự hào vì có một người họa sĩ như Quỳnh Thơm, người đã dùng hội họa để nói lên lòng dân, chuyển tải ý Đảng thật cao đẹp. Khi nghệ thuật chạm tới trái tim những nhà làm chính sách, ấy là lúc nghệ thuật sống đời thực sự." Buổi lễ trao tặng bức tranh hôm đó còn có sự hiện diện và phát biểu đầy xúc động của vị đại biểu Quốc hội cao nhất lúc đó, người luôn dành mối quan tâm đặc biệt tới nghệ thuật mang bản sắc dân tộc. Ông nói: "Hành động của họa sĩ Quỳnh Thơm không chỉ là tặng một tác phẩm hội họa. Đó là sự gửi gắm tâm hồn của một người con quê hương vào chốn linh thiêng của lập pháp. Khi người nghệ sĩ biết hòa nhịp trái tim mình với vận mệnh dân tộc, thì mỗi nét vẽ đều trở nên có giá trị như một biểu tượng văn hóa." Thành công tiếp nối thành công, bốn cuộc triển lãm "Sắc Quê" lần lượt diễn ra tại Hà Nội, mỗi cuộc như một chương mới của bản trường ca hội họa về quê hương. Những bức tranh sơn dầu, acrylic, than chì, mực nho.. tái hiện phong cảnh đồng quê Bắc Bộ với thiên nhiên trù phú, cảnh sắc tươi đẹp, con người chân chất, cảnh sinh hoạt đời thường trữ tình lãng mạn.. Tất cả hiện lên vừa mộc mạc, vừa thấm đẫm hơi thở linh thiêng của quê hương Việt Nam. Trong cả bốn lần triển lãm tại đây Quỳnh thơm may nắm được các lãnh đạo cao nhất Hội Mỹ thuật Việt Nam tới dự.. Họ không chỉ ghi nhận sự miệt mài sáng tạo của anh, mà còn đánh giá cao cách mà anh đã gắn hội họa với cội nguồn dân tộc, với chiều sâu văn hóa vùng đất trung du Bắc Bộ. Trong một lần đứng bên tác phẩm "Chiều vàng trên sông Lô", họa sĩ Lương Xuân Đoàn – Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam đã nói với tôi: "Quỳnh Thơm vẽ quê hương không phải để minh họa, mà để sống lại với nó, truyền linh hồn cho cảnh vật. Tranh của anh có hồn, có khí, có một nội lực âm ỉ mà sâu lắng. Đó là nghệ thuật thực thụ." Nhà sử học Dương Trung Quốc trong một lần tới thăm triễn lãm của anh tại Hà Nội cũng không giấu nổi xúc động khi nói về Quỳnh Thơm: "Tôi nhìn thấy trong đôi mắt và bàn tay của người họa sĩ ấy một niềm tin son sắt, một tình yêu thuần hậu. Tranh của anh không khoa trương, mà đi vào lòng người nhẹ như một làn khói bếp chiều. Rồi nó sẽ lan tỏa những năng lượng tích cực tới mọi người". Mỗi cuộc triển lãm là một bước tiến mới của người nghệ sĩ quê nhà. Mỗi lần anh đứng bên khung tranh, trò chuyện cùng người xem, là một lần nghệ thuật hội họa trở thành chiếc cầu nối giữa hồn quê và lòng người đô thị. Anh vẽ say mê đến mức nhiều người gọi vui là "vẽ như lên đồng". Có thời gian, sáng 5 giờ anh đã cầm cọ, miệt mài đến tận 11 giờ đêm mới nghỉ. Chính trong những ngày cao trào cảm hứng ấy, anh ngỏ lời rủ tôi cùng anh đi vẽ trực họa quê hương với anh và nhóm của anh. Tôi không cầm cọ, nhưng tôi mang theo giấy, bút và trái tim đồng cảm với cái đẹp thiên nhiên, đất và người sẽ hiện lên trong tranh của anh. Tôi lẽo đẽo theo anh trên những nẻo về quê hương đầy nắng, gió và những chất phác lam lũ phận số người quê. Chúng tôi đi khắp nơi: Từ Đền Hùng linh thiêng, thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên thanh tịnh, tới Tam Đảo mờ sương, Đại Lải mênh mang sóng nước; từ làng cổ Đường Lâm yên ả đến lăng Ngô Quyền và đền Và rêu phong cổ kính. Chúng tôi đi qua những bến phà xưa như Vĩnh Thịnh, ghé những ao làng, bờ ruộng, những triền đê, ngọn đồi, bãi lở.. Cái gì thuộc về "quê" dù là một cánh đồng, một hàng rào dâm bụt, một mái nhà xiêu hay một con đường lầm bụi.. cũng có thể trở thành đối tượng trong tranh Quỳnh Thơm. Những lúc nghỉ tay, Quỳnh Thơm hay kể tôi nghe về hành trình cuộc đời anh từ tuổi thơ đến hôm nay. Một mình lọ mọ đến nhà thầy Hoàng Tá học vẽ, tay trái bút chì, tay phải cuốn vở học sinh nhàu nát, có hôm vừa học vừa chống lại cơn đói do đứt hai bữa. Khi học chuyên nghiệp, anh được thầy Nguyễn Lưu dìu dắt tận tình, chỉ bảo từng ly từng tý với hy vọng anh sẽ có được thành tựu nào đó sau khi tốt nghiệp. Mới đi vẽ được họa sĩ Lưu Công Nhân chỉ dạy những bài học đầu tiên về hình khối, ánh sáng, cách pha màu, chọn hình thế, lấy điểm họa sao cho chuẩn chỉnh nhất để có thể cho ra đời tác phẩm đúng nghĩa.. Sau này, được các bậc danh họa như thầy Nguyễn Thế Hùng, họa sĩ Lương Xuân Đoàn – Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, quan tâm, khích lệ để ra được các triển lãm. Có những giai đoạn khó khăn trên con đường nghệ thuật, anh phải vay mượn tiền mua toan, cọ, sơn dầu. Tự tổ chức triển lãm, từ lo giấy phép, treo tranh, thiết kế thiệp mời đến in catalogue.. tất thảy đều một mình xoay sở. Tất cả được anh kể với vẻ điềm tĩnh đến thản nhiên. Tôi nghe, khâm phục và cứ mường tượng về những điều anh kể trong vô thức mà thấy quý mến anh hơn sau mỗi lần lang thang cùng anh về nơi anh trực họa. Quả thật trời không phụ người có tâm. Các cấp lãnh đạo địa phương, từ huyện đến tỉnh, cùng Hội Văn học nghệ thuật Vĩnh Phúc, Hội Mỹ thuật Việt Nam đã luôn đồng hành, hỗ trợ anh trong suốt hành trình đó. Nhờ thế, nhiều bức tranh của anh đã được trưng bày trong Bảo tàng tỉnh Vĩnh Phúc và các không gian văn hóa trọng điểm khác trên địa bàn hai tỉnh Phú Thọ và Vĩnh Phúc. Nói về Quỳnh Thơm, nhà thơ Bùi Văn Dung – tác giả phần lời của những bài hát nổi tiếng như "Gửi nắng cho em", "Con kênh ta đào; Giá anh đừng yêu em".. đã từng phát biểu đầy xúc động tại một cuộc giao lưu văn hóa: "Tôi từng viết nhiều bài thơ về quê, nhưng có lẽ chưa ai làm tôi thấy quê mình hiện ra rõ ràng đến thế như khi xem tranh của Quỳnh Thơm. Tranh anh không chỉ là bức ảnh tĩnh, mà là một phần ký ức của tôi, của chúng ta. Mỗi đường nét, mỗi gam màu đều đánh thức những miền hoài niệm. Trong tranh ấy, tôi nghe được tiếng gà gáy, tiếng gió đồng, tiếng mẹ gọi con từ bến nước. Anh không chỉ vẽ, anh đang khâu lại hồn quê cho chúng ta." Các báo, tạp chí như: Mỹ thuật, Văn nghệ, Văn hóa Nghệ thuật, Truyền hình Vĩnh Phúc, VTV.. đã có nhiều bài viết, phóng sự giới thiệu về tranh của anh. Mỗi mùa xuân, anh lại không quên gửi tôi chút nhuận bút, như lời cảm ơn người bạn đã đồng hành cùng tranh của anh trong hành trình ngôn từ song hành với sắc màu. Từ cơn bĩ cực, Quỳnh Thơm đã đi đến ngày thái lai. Thành công ngày hôm nay là xứng đáng với tài năng và lòng kiên nhẫn không ngơi nghỉ của anh. Nhưng anh chưa dừng lại. Anh đang ấp ủ kế hoạch triển lãm tranh tại Huế và TP. Hồ Chí Minh, hai vùng đất văn hóa rực rỡ sắc màu. Ước mơ ấy sẽ không xa nếu nhận được thêm sự quan tâm, tạo điều kiện từ các nhà quản lý nghệ thuật và Hội Mỹ thuật Việt Nam cũng như công chúng yêu hội họa trên khắp đất nước này. Quỳnh Thơm đã có một hướng đi riêng, một con đường sáng tạo không lẫn với ai. Đó là con đường của tình yêu quê hương, của nghệ thuật vị nhân sinh, của cái đẹp mộc mạc nhưng linh thiêng. Mỗi lần thấy anh đứng trang nghiêm cắt băng khai mạc triển lãm, lòng tôi lại rưng rưng. Hình ảnh ấy đẹp như một biểu tượng, biểu tượng của một người nghệ sĩ đã đi hết lòng với quê hương mình. Tôi cầu chúc Quỳnh Thơm mãi giữ được ngọn lửa đam mê, ngày càng có nhiều cảm hứng sáng tạo, cho đời thêm nhiều tác phẩm đẹp. Và tôi hy vọng, tranh của anh, với nét vẽ dân tộc, tâm hồn Việt sẽ ngày càng được các nhà sưu tập trong nước và quốc tế nâng niu, gìn giữ như một phần hồn quê, đất Việt in hằn trong nghệ thuật hội họa đương đại. Lê Gia Hoài (Tạp chí Văn nghệ Vĩnh Phúc)
