Phân tích, đánh giá đặc sắc nội dung và nghệ thuật bài thơ Bến đò ngày mưa của Anh Thơ

Phân tích, đánh giá đặc sắc nội dung và nghệ thuật bài thơ "Bến đò ngày mưa" của Anh Thơ​

Bến đò ngày mưa

Anh Thơ

Tre rũ rợi ven bờ chen ướt át,
Chuối bơ phờ đầu bến đứng dầm mưa.
Và dầm mưa dòng sông trôi rào rạt
Mặc con thuyền cắm lái đậu chơ vơ.

Trên bến vắng, đắm mình trong lạnh lẽo,
Vài quán hàng không khách đứng xo ro,
Một bác lái ghé buồm vào hút điếu
Mặc bà già sù sụ sặc hơi, ho.

Ngoài đường lội họa hoằn người đến chợ
Thúng đội đầu như đội cả trời mưa.
Và họa hoằn một con thuyền ghé chở
Rồi âm thầm bến lại lặng trong mưa.

(Theo Thi nhân Việt Nam, Hoài Thanh, Hoài Chân, NXB Văn học)

Chú thích:

Anh Thơ (1921-2005), tên thật là Vương Kiều Ân, quê ở tỉnh Hải Dương. Bà là nhà thơ nữ tiêu biểu của phong trào Thơ mới 1932-1945. Anh Thơ có sử trường viết về cảnh sắc nông thôn Việt Nam. Thơ thiên về tả cảnh bình dị quen thuộc: Bờ tre, con đò, bến sông, với những nét vẽ chân thực, tinh tế thấm đượm một chút tình quê đằm thắm pha chút bâng khuâng buồn của thơ mới. Bài thơ "Bến đò ngày mưa" in trong tập "Bức tranh quê" (1941).

Anh/chị hãy viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) phân tích, đánh giá về nội dung và nghệ thuật bài thơ "Bến đò ngày mưa" của Anh Thơ.

Dàn ý:

Mở bài

- Anh Thơ là một nhà thơ nữ nổi tiếng với phong cách thơ hiện thực, ghi lại những bức tranh quê chân thật, bình dị.

- Bến đò ngày mưa là một bài thơ tiêu biểu, thể hiện phong cách trữ tình mà chân thật, đưa người đọc vào cảnh làng quê trong một ngày mưa vắng vẻ, lạnh lẽo.

- Bài thơ miêu tả khung cảnh bến đò trong một ngày mưa với hình ảnh cây tre, cây chuối, dòng sông, con thuyền và con người dưới mưa. Bức tranh hiện lên chân thực, giản dị nhưng chứa đựng nỗi buồn man mác và tâm trạng của tác giả.

Thân bài

Nội dung:

Khung cảnh bến đò trong mưa: Mở đầu bài thơ là cảnh mưa dầm với hình ảnh "tre rũ rợi" và "chuối bơ phờ" – hình ảnh gợi sự uể oải, tàn tạ, biểu lộ sự chịu đựng của thiên nhiên trong ngày mưa.

Dòng sông "trôi rào rạt" mặc cho thuyền "đậu chơ vơ" tạo nên cảm giác cô đơn, trống trải, không có sự sống động thường ngày.

Khung cảnh vắng vẻ, lạnh lẽo của bến đò: Tác giả miêu tả "trên bến vắng, đắm mình trong lạnh lẽo," "vài quán hàng không khách đứng xo ro" - hình ảnh này làm nổi bật sự hoang vắng, cô độc.

Người lái đò và bà già trong cảnh hút thuốc và ho sặc là nét miêu tả chân thật, gợi cảm giác lạnh lẽo và sự cam chịu của người dân quê trong mưa.

Khung cảnh đường chợ trong ngày mưa: Hình ảnh người đi chợ với "thúng đội đầu như đội cả trời mưa" gợi lên sự vất vả, nặng nề, khắc khổ trong cuộc sống của người dân quê.

Mưa khiến cuộc sống ở bến đò như ngừng trôi khi "một con thuyền ghé chở" rồi "bến lại lặng trong mưa" - cảnh vật dường như bị đóng băng trong sự trầm lặng.

Nghệ thuật:

Ngôn ngữ bình dị nhưng giàu sức gợi: Anh Thơ sử dụng ngôn từ giản dị, gần gũi, phù hợp với cảnh làng quê nhưng vẫn tạo được cảm giác chân thật, sinh động. Những từ ngữ như "rũ rợi," "bơ phờ," "xo ro" giúp miêu tả sự tàn tạ của cảnh vật và sự cam chịu của con người dưới mưa.

Hình ảnh miêu tả sinh động và có sức ám ảnh: Hình ảnh cây tre, cây chuối dầm mưa, con sông trôi và thuyền neo đậu đều được khắc họa chân thực, mang đến sự hoang vắng và buồn bã. Cảnh người dân đi chợ trong mưa và bến đò lặng lẽ là hình ảnh ám ảnh, biểu lộ cuộc sống khắc khổ và cam chịu.

Giọng điệu trầm lắng, nhẹ nhàng: Giọng thơ nhẹ nhàng, từ tốn, kết hợp với sự miêu tả chậm rãi làm tăng thêm vẻ cô tịch, tạo cảm giác u buồn và hoài niệm.

Ý nghĩa triết lý và giá trị hiện thực của bài thơ: Qua Bến đò ngày mưa, Anh Thơ đã khắc họa cảnh quê trong mưa với sự chân thực, qua đó phản ánh cuộc sống bình dị mà lam lũ của người dân.

Bài thơ không chỉ là bức tranh thiên nhiên mà còn là lời nhắc nhở về sự cam chịu, chấp nhận của người nông dân trước những vất vả và thử thách trong cuộc sống.

Kết bài

Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ: Bến đò ngày mưa của Anh Thơ là một tác phẩm thành công trong việc tái hiện khung cảnh làng quê và tâm trạng con người. Bài thơ không chỉ miêu tả cảnh vật mà còn khơi gợi sự đồng cảm với cuộc sống người dân quê, giúp người đọc cảm nhận được vẻ đẹp giản dị và tinh tế trong thơ của Anh Thơ.

Bài viết tham khảo:

Thơ ca bắt rễ từ lòng người, nở hoa từ từ ngữ. Mỗi chữ phải là hạt ngọc buông xuống trang bản thảo. Hạt ngọc mới thấy của mình tìm được do phong cách riêng của mình mà có. (Tô Hoài). Anh Thơ là một trong những nhà thơ nổi tiếng của nền thơ ca Việt Nam với phong cách trữ tình và hiện thực. Thơ của bà như một bức tranh làng quê, lột tả vẻ đẹp bình dị nhưng chất chứa nỗi buồn man mác. Bài thơ Bến đò ngày mưa là một trong những tác phẩm tiêu biểu, miêu tả cảnh bến đò trong một ngày mưa lạnh lẽo, vắng vẻ. Qua đó, Anh Thơ đã thành công trong việc khắc họa hình ảnh làng quê, đồng thời truyền tải cảm xúc tinh tế, sâu lắng về cuộc sống nông thôn bình dị.

Mở đầu bài thơ là khung cảnh uể oải, ướt át của thiên nhiên trong mưa:

Tre rũ rợi ven bờ chen ướt át,

Chuối bơ phờ đầu bến đứng dầm mưa.

Và dầm mưa dòng sông trôi rào rạt

Mặc con thuyền cắm lái đậu chơ vơ.

Cây tre, cây chuối là hình ảnh quen thuộc ở làng quê, nhưng qua cách miêu tả của Anh Thơ, chúng trở nên tàn tạ, dầm dề và trông thật cam chịu. Những từ như "rũ rợi" và "bơ phờ" giúp người đọc cảm nhận được sự mệt mỏi của thiên nhiên khi bị mưa làm ướt át, trĩu nặng. Dòng sông trong mưa "trôi rào rạt" với con thuyền "cắm lái đậu chơ vơ" tạo nên khung cảnh hoang vắng, cô quạnh. Hình ảnh con thuyền chơ vơ giữa dòng sông trong mưa như chính tâm trạng của tác giả – một nỗi buồn lặng lẽ, nhẹ nhàng thấm vào không gian.

Trong khung cảnh ấy, bến đò trở nên vắng vẻ và đắm mình trong cái lạnh lẽo của mưa. Anh Thơ đã khéo léo khắc họa cảnh bến đò bằng những chi tiết thực và gần gũi:

Trên bến vắng, đắm mình trong lạnh lẽo,

Vài quán hàng không khách đứng xo ro,

Một bác lái ghé buồm vào hút điếu

Mặc bà già sù sụ sặc hơi, ho.

Bức tranh làng quê hiện lên rõ nét qua hình ảnh những quán hàng không có khách, trống trải, lạnh lẽo. Người lái đò, biểu tượng cho hình ảnh của người lao động nơi bến sông, xuất hiện qua chi tiết "ghé buồm vào hút điếu," bất chấp cái lạnh và mưa vẫn đều đặn làm công việc hằng ngày. Bên cạnh đó, hình ảnh "bà già sù sụ sặc hơi, ho" cũng thật quen thuộc và chân thật. Như vậy, cảnh mưa không chỉ làm thiên nhiên mệt mỏi mà còn khiến con người thêm cam chịu, lặng lẽ và nhẫn nại trong cuộc sống thường nhật.

Khép lại bài thơ là hình ảnh con người đang hoạt động dưới cơn mưa:

Ngoài đường lội họa hoằn người đến chợ

Thúng đội đầu như đội cả trời mưa.

Và họa hoằn một con thuyền ghé chở

Rồi âm thầm bến lại lặng trong mưa.

Tác giả miêu tả cảnh đường làng lầy lội trong mưa, nơi có "họa hoằn người đến chợ." Người nông dân ở đây đội "thúng trên đầu như đội cả trời mưa" – hình ảnh miêu tả sự vất vả, nặng nhọc của người dân quê khi phải đối mặt với thời tiết khắc nghiệt. Sự khắc khổ, nhọc nhằn của họ được thể hiện qua chi tiết chân thực ấy. Hình ảnh "họa hoằn một con thuyền ghé chở" và rồi "bến lại lặng trong mưa" gợi lên một bức tranh tĩnh lặng, như một khoảnh khắc bất động trong không gian. Mưa khiến mọi thứ trở nên trầm lặng, nhịp sống của người dân dường như chậm lại, và bến đò lại chìm vào sự quạnh hiu, vắng lặng.

Tâm nhờ tài mà tỏa sáng vì thế hình thức nghệ thuật là yếu tố không thể thiếu trong mỗi tác phẩm bài thơ. Anh Thơ sử dụng ngôn từ bình dị, chân chất nhưng giàu sức gợi. Những từ ngữ như "rũ rợi," "bơ phờ," "xo ro" đều là những từ dân dã, gần gũi, mô tả sự mệt mỏi, ướt át của cảnh vật và sự cam chịu của con người trong mưa. Cách miêu tả của Anh Thơ không hề cầu kỳ, hoa mỹ, mà chọn lọc từ ngữ đơn giản, súc tích, giúp người đọc cảm nhận được trọn vẹn cảnh sắc và tâm trạng trong một ngày mưa u ám ở làng quê. Các hình ảnh như cây tre, cây chuối, dòng sông, con thuyền, bến đò và con người đều được miêu tả chân thực, sinh động, như một bức tranh thủy mặc buồn man mác.

Bên cạnh đó, giọng thơ của Anh Thơ nhẹ nhàng, trầm lắng, tạo nên cảm giác cô tịch, u buồn và hoài niệm. Nhịp điệu chậm rãi, từ tốn làm tăng thêm sự trống trải của khung cảnh, khiến người đọc cảm nhận được sâu sắc tâm trạng hoang vắng, lạnh lẽo của bến đò ngày mưa. Điểm nhấn của bài thơ là sự kết hợp giữa hình ảnh thiên nhiên và con người trong mưa, qua đó tác giả truyền tải sự khắc khổ và vẻ đẹp bình dị của làng quê, đặc biệt là sự chịu đựng, chấp nhận của con người trước những khó khăn trong cuộc sống.

Hoài Thanh có viết: "Nhà văn không có phép thần thông để vượt ra khỏi thế giới này, nhưng thế giới này trong con mắt nhà văn phải có một hình sắc riêng". Bến đò ngày mưa có cấu trúc chặt chẽ, chi tiết bình thường đã được nhà thơ thổi vào đấy sức sống mới nên có sức hấp dẫn riêng. Bài thơ không chỉ là bức tranh thiên nhiên, mà còn chứa đựng thông điệp sâu sắc về cuộc sống. Qua những hình ảnh giản dị và chân thực, Anh Thơ khéo léo gửi gắm sự đồng cảm với cuộc sống vất vả của người nông dân. Người đọc không chỉ nhìn thấy bức tranh làng quê mà còn thấu hiểu hơn vẻ đẹp tinh tế của thiên nhiên, cùng với sự chịu đựng, nhẫn nại của con người nơi thôn quê. Bến đò ngày mưa vì thế đã chạm vào lòng người bằng vẻ đẹp chân thật và giàu cảm xúc, khiến ta thêm trân trọng những giá trị giản dị trong cuộc sống.