Có những phút làm nên lịch sử Có cái chết hoá thành bất tử Có những lời hơn mọi bài ca Có con người từ chân lý sinh ra. Nguyễn Văn Trỗi Anh đã chết rồi Anh còn sống mãi Chết như sống, anh hùng, vĩ đại. Hỡi người Anh, đã khép chặt đôi môi Tiếng Anh hô: Hãy nhớ lấy lời tôi! Đã vang dội. Và ánh đôi mắt sáng Của Anh đã chói ngời trên báo Đảng. Nghìn năm sau sẽ nhớ lại hôm qua Một sáng mùa thu, giữa khám Chí Hoà Anh đi giữa hai tên gác ngục Và sau chúng, một người linh mục. Anh bước lên, nhức nhói chân đau. Dáng hiên ngang vẫn ngẩng cao đầu Quần áo trắng một màu thanh khiết Thân gầy yếu mạnh hơn cái chết Bầy giết thuê là lũ viết thuê Hai hàng đen, súng cắm lưỡi lê Anh bước tới, mắt nhìn, bình thản Như chính Anh là người xử án. Cỏ trong vườn mát dưới chân Anh Đời vẫn tươi màu lá rau xanh Đây miếng đất của Anh đòi giải phóng Đây máu thịt của Anh đòi cuộc sống. Anh thét to: Ta có tội gì đây? Chúng trói Anh vào cọc mấy vòng dây. Mười họng súng. Một băng đen bịt mắt Anh thét lên: Chính Mỹ kia là giặc! Và tay Anh giật phắt mảnh băng đen Anh muốn thiêu, bằng mắt, lũ đê hèn Với cái chết. Anh muốn nhìn giáp mặt Như ngọn lửa không bao giờ dập tắt! Chúng run lên, xông trói chặt Anh hơn Đôi mắt Anh đã khô cháy căm hờn: Phải chiến đấu như một người cộng sản Trái tim lớn không sợ gì súng đạn! Lệnh: Hàng đầu quỳ xuống! Một giây thôi Anh thét lớn: Hãy nhớ lấy lời tôi: Đả đảo đế quốc Mỹ! Đả đảo Nguyễn Khánh! Hồ Chí Minh muôn năm! Hồ Chí Minh muôn năm! Hồ Chí Minh muôn năm! Phút giây thiêng, Anh gọi Bác ba lần! Súng đã nổ. Mười viên đạn Mỹ Anh gục xuống. Không, Anh thẳng dậy Anh hãy còn hô: Việt Nam muôn năm! Máu tim Anh nhuộm đỏ đất Anh nằm! Mắt đã nhắm, không một lời rên rỉ Anh chết vậy, như thiên thần yên nghỉ. Chẳng cần đâu, cây thánh giá sắt tây Của tay người linh mục ném bên thây! Anh đã chết, Anh Trỗi ơi, có biết Máu kêu máu, ở trên đời, tha thiết! Du kích quân Ca-ra-cát đã vì Anh Bắt một tên giặc Mỹ giữa đô thành Anh đã chết, Anh chẳng còn thấy nữa Lửa kêu lửa, giữa miền Nam rực lửa Như trái tim Anh, ôi lửa nào bằng Phút cuối cùng, chói lọi khối sao băng.. Hãy nhớ lấy lời tôi! Nguyễn Văn Trỗi Lời Anh dặn, chúng tôi xin nhớ: Hãy sống chết quang vinh Trước kẻ thù không sợ Vì Tổ quốc hy sinh Như lời anh, người thợ. 23 - 10 - 1964 Tố Hữu Nguồn: Hãy nhớ lấy lời tôi, NXB Thanh niên, 1964 Câu chuyện về Nguyễn Văn Trỗi - người tạo cảm xúc cho Tố Hữu sáng tác bài thơ Đầu năm 1964, Hoa Kỳ hủy bỏ kế hoạch Staley - Taylor, rồi đưa quân đội sang trực tiếp tham chiến ở Việt Nam, thực hiện chiến lược Chiến tranh cục bộ. Phái đoàn quân sự cấp cao của Mỹ do Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Robert McNamara dẫn đầu được cử đến Sài Gòn thị sát vào tháng 5/1964. Ngày 2 tháng 5 năm 1964, Nguyễn Văn Trỗi nhận nhiệm vụ từ tổ chức, cho đặt mìn ở cầu Công Lý nhằm tiêu diệt phái đoàn quân sự chính trị cao cấp của Chính phủ Hoa Kỳ do Bộ trưởng quốc phòng Robert McNamara dẫn đầu. Ban đầu nhiệm vụ được giao cho một người khác, nhưng Trỗi xung phong đi thay vì vợ chồng người đồng đội đó đã có con, dù bản thân anh cũng mới cưới vợ được 10 ngày. Sự việc bại lộ, Nguyễn Văn Trỗi bị bắt bởi 2 sỹ quan Cảnh sát Quốc gia Việt Nam Cộng hòa đang đi tuần lúc 22 giờ ngày 9 tháng 5 năm 1964. Ngày 10/8/1964, anh Nguyễn Văn Trỗi và Nguyễn Hữu Lời bị đưa ra tòa án quân sự chính quyền Sài Gòn. Tại tòa, anh Trỗi nhận hết toàn bộ về mình và khẳng định: "Tôi giết bọn cướp nước tôi." Ðập lại những luận điệu của tên quan tòa, anh dõng dạc nói: "Các ông mà cũng nói đến pháp luật sao? Không có thứ pháp luật nào cho phép quốc gia này đi xâm lược quốc gia khác! Mỹ xâm lược Việt Nam là đã chà đạp lên những điều cơ bản của luật pháp! Thế mà các ông còn nói rằng quốc gia của các ông có pháp luật!" Anh bị tòa án quân sự kết án tử hình và chúng đã định ngày xử bắn. Ðột nhiên có tin du kích quân Caracas - Venezuela bắt được viên trung tá không quân Mỹ Michael Smolen và báo cho Tổng thống Mỹ Johnson đòi đổi mạng cho anh Trỗi. Họ dọa: "Nếu ở Việt Nam xử bắn anh Trỗi thì một giờ sau ở Venezuela, quân du kích sẽ thủ tiêu trung tá Mỹ." Mỹ đành phải ra lệnh cho chính quyền Sài Gòn hoãn lại ngày hành hình anh Trỗi. Nhưng khi quân du kích Venezuela thả trung tá Smolen thì chúng lật lọng, vội vàng đem anh Trỗi xử bắn. Lúc 9 giờ 45 phút ngày 15/10/1964, khi ra pháp trường tại sân sau nhà lao Khám Chí Hòa, anh rất bình thản, đàng hoàng, không đồng ý bịt mắt và xưng tội, hùng hồn vạch trần tội ác xâm lược của giặc Mỹ trước các ký giả và hô to trước họng súng quân thù. Trước khi bị xử tử, anh đã hô lớn: Hãy nhớ lấy lời của tôi! Đả đảo đế quốc Mỹ! Đả đảo Nguyễn Khánh! Hồ Chí Minh muôn năm! Việt Nam muôn năm! Tờ báo Miami News Hoa Kỳ ngày 15 tháng 10 năm 1964 đã có bài tường thuật vụ xử bắn: Người điệp viên Việt Cộng 24 tuổi tức Nguyễn Văn Trỗi đã hô to những khẩu hiệu "Hồ Chí Minh muôn năm!", "Mỹ - Ngụy hãy cút khỏi Việt Nam". Trỗi bị giải ra pháp trường nơi có 12 tay súng của Cảnh sát Quốc gia Việt Nam Cộng hòa và Quân lực Việt Nam Cộng hòa chờ sẵn. Sau khi liên tục hô vang những lời đả kích đế quốc Mỹ, đả kích chính quyền tay sai tức Việt Nam Cộng hòa và Nguyễn Khánh, người thanh niên hô lớn lời chào vĩnh biệt dành cho Hồ Chí Minh, chủ tịch Bắc Việt Nam. Trỗi đã từ chối bịt mắt trước khi bị bắn, tuy nhiên đến phút chót, đội thi hành án quyết định bịt mắt anh lại. Xem thêm: Bài thơ Nguyễn Văn Trỗi
