Đom đóm đã tuyệt chủng chưa? Hình 1. Loài đom đóm có tên khoa học là Photinus pyralis. (Agriculture and Life Sciences) Loài Photinus pyralis là loài đom đóm mà bạn dễ bắt gặp nhất nha. Tuy nhiên, chú ý là loài này chỉ ở diện "ít quan tâm" theo sách đỏ mà thôi nha. Ở dưới mình sẽ nói rõ rằng loài nào mới đang trong diện nguy cấp. Dù vậy, loài đom đóm nói chung là đang càng ngày càng bị thu hẹp phạm vi sống ý. Đom đóm là loài côn trùng phát sáng về đêm từng gắn bó với ký ức tuổi thơ của nhiều người. Hiện nay, chúng đang đối mặt với nguy cơ suy giảm nghiêm trọng trên toàn cầu. Tuy nhiên, cho đến nay, chúng chưa hoàn toàn tuyệt chủng. Đom đóm vẫn còn tồn tại ở nhiều nơi, nhưng số lượng cá thể và sự đa dạng loài của chúng đang giảm sút đáng kể, đặc biệt là tại các khu vực từng là môi trường sống tự nhiên lý tưởng. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là sự biến mất của môi trường sống. Việc đô thị hóa nhanh chóng, chặt phá rừng, ô nhiễm nguồn nước và ánh sáng nhân tạo ban đêm đã khiến nhiều khu vực không còn phù hợp để đom đóm sinh sống và sinh sản. Bên cạnh đó, thuốc trừ sâu và các hóa chất nông nghiệp cũng ảnh hưởng lớn đến ấu trùng đom đóm, giai đoạn sống dưới đất trong nhiều tháng, thậm chí vài năm, trước khi trưởng thành. Ánh sáng nhân tạo, đặc biệt là ánh đèn đường và đèn nhà vào ban đêm, chính là một trong những kẻ thù thầm lặng của đom đóm. Loài côn trùng này sử dụng ánh sáng phát ra từ cơ thể để giao tiếp, tìm bạn tình và tránh kẻ thù. Khi không gian bị ô nhiễm ánh sáng, đom đóm không còn khả năng nhận biết nhau, quá trình sinh sản bị gián đoạn, dẫn đến sự suy giảm số lượng theo thời gian. Hình 2. Các nguy cơ mà loài đom đóm đang đối mặt. (The Greenmart Vietnam) Dù chưa tuyệt chủng, nhiều loài đom đóm hiện đã nằm trong danh sách cần được bảo vệ. Một số tổ chức và nhà khoa học đang nghiên cứu để bảo tồn chúng bằng cách phục hồi môi trường sống, hạn chế ánh sáng nhân tạo vào ban đêm và nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo vệ loài côn trùng nhỏ bé này. Vì vậy, câu trả lời là: Đom đóm chưa tuyệt chủng, nhưng chúng đang gặp nguy hiểm nghiêm trọng và cần được con người chung tay gìn giữ. Nếu không có những hành động thiết thực từ bây giờ, trong tương lai không xa, ký ức về ánh sáng nhấp nháy trong đêm tối có thể chỉ còn lại trong hồi ức và sách vở. Những loài đom đóm đang nằm trong Sách đỏ thế giới Hiện nay, nhiều loài đom đóm trên thế giới đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng và đã được Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) đưa vào Danh sách Đỏ. Dưới đây là một số loài đáng chú ý: (1) Photuris bethaniensis: Loài đom đóm này được xếp vào nhóm Cực kỳ Nguy cấp (CR) do phạm vi phân bố hẹp và các mối đe dọa từ mất môi trường sống và ô nhiễm ánh sáng. Hình 3. Photuris bethaniensis . (iNaturalist) (2) Photuris mysticalampas: Được xếp vào nhóm Nguy cấp (EN), loài này chỉ được tìm thấy ở một số khu vực nhỏ và đang bị đe dọa bởi biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường. Hình 4. Photuris mysticalampas . (Wikipedia) (3) Pyractomena ecostata: Loài đom đóm này được xếp vào nhóm Nguy cấp (EN) do mất môi trường sống ven biển và mực nước biển dâng cao. Hình 5. Pyractomena ecostata . (Firefly Atlas) (4) Pteroptyx bearni, Pteroptyx malaccae, Pteroptyx tener, Pteroptyx valida: Bốn loài đom đóm ở Đông Nam Á này đã được đưa vào Danh sách Đỏ với tình trạng dễ bị tổn thương (VU) do mất môi trường sống và ô nhiễm ánh sáng. Những loài đom đóm này đang phải đối mặt với nhiều mối đe dọa, bao gồm mất môi trường sống, ô nhiễm ánh sáng, sử dụng thuốc trừ sâu và biến đổi khí hậu. Việc bảo vệ và phục hồi môi trường sống tự nhiên là cần thiết để đảm bảo sự tồn tại của các loài đom đóm trong tương lai. Các phương pháp bảo vệ loài đom đóm Bảo vệ đom đóm không chỉ góp phần duy trì đa dạng sinh học mà còn giữ lại vẻ đẹp huyền ảo của tự nhiên trong đời sống con người. Dưới đây là những phương pháp hiệu quả và thiết thực nhằm bảo tồn loài côn trùng đặc biệt này: Trước hết, việc bảo vệ và phục hồi môi trường sống tự nhiên là yếu tố quan trọng hàng đầu. Đom đóm thường sinh sống ở những khu vực ẩm thấp như bờ suối, cánh đồng, rừng ven làng hoặc vườn nhà có nhiều thực vật. Việc giữ gìn các không gian xanh, tránh bê tông hóa toàn diện, hạn chế xây dựng gần vùng đất ngập nước sẽ tạo điều kiện cho đom đóm sinh sôi. Một yếu tố khác rất quan trọng là giảm ô nhiễm ánh sáng nhân tạo. Đom đóm dùng ánh sáng từ cơ thể để giao tiếp, đặc biệt là trong mùa giao phối. Khi môi trường quá sáng, chúng không thể tìm thấy bạn tình. Vì vậy, sử dụng đèn ngoài trời có công suất thấp, hướng ánh sáng xuống dưới, tắt đèn không cần thiết vào ban đêm hoặc sử dụng đèn vàng thay vì đèn trắng là những biện pháp có thể thực hiện ngay trong cộng đồng dân cư. Ngoài ra, hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu và hóa chất cũng rất cần thiết. Nhiều loại thuốc diệt côn trùng không phân biệt loài có thể giết chết cả đom đóm và ấu trùng của chúng dưới đất. Hướng tới nông nghiệp hữu cơ hoặc sử dụng các biện pháp sinh học để kiểm soát sâu bệnh sẽ góp phần duy trì quần thể đom đóm. Giáo dục cộng đồng và nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của đom đóm cũng đóng vai trò then chốt. Nhiều người vẫn coi đom đóm là côn trùng bình thường hoặc chỉ là kỷ niệm tuổi thơ, chưa nhận thức rõ vai trò sinh thái và nguy cơ tuyệt chủng của chúng. Các chiến dịch truyền thông, chương trình học đường hay các hoạt động du lịch sinh thái có thể giúp lan tỏa thông điệp bảo vệ loài này một cách sâu rộng hơn. Cuối cùng, nghiên cứu khoa học và bảo tồn tại chỗ là nền tảng để bảo vệ đom đóm lâu dài. Cần có thêm nhiều nghiên cứu về đặc điểm sinh học, vòng đời và môi trường sống của các loài đom đóm bản địa, từ đó xây dựng chiến lược bảo tồn phù hợp. Một số nơi trên thế giới đã bắt đầu thiết lập các khu bảo tồn đom đóm hoặc nuôi nhân tạo để phục hồi quần thể ngoài tự nhiên. Những hành động nhỏ, từ việc tắt bớt đèn vào ban đêm cho đến gìn giữ mảnh vườn sau nhà, đều có thể góp phần giúp ánh sáng kỳ diệu của đom đóm tiếp tục lung linh trong đêm tối. Cảm ơn các bạn đã ghé xem bài viết, hãy cùng chung tay bảo vệ loài đom đóm nhé.
