Đọc hiểu văn bản: Ông Trời - Thần Thoại Việt Nam Đọc văn bản sau: Ngày xưa, khi vạn vật còn chưa có, thế giới đã tồn tại ông Trời. Ông Trời có một quyền phép vô song, quyền phép tối cao nhất mà các vạn vật sau này không thể sánh bằng. Trời làm ra tất cả mọi thứ: Trái đất, núi non, sông, biển, mưa, nắng. Trời sinh ra tất cả: Loài người, cỏ cây, muông thú.. Từ mặt trời, mặt trăng, các ngôi sao trên trời cho đến vạn vật ở mặt đất, tất cả đều do Trời tạo nên. Mắt của trời rất tinh tường, am hiểu và biết hết mọi sự xảy ra trên thế gian. Trời là cha đẻ muôn loài, xét đến muôn việc, thưởng phạt không bỏ ai. Do đó mà con người tin có đạo Trời, nhờ Trời, cho là Trời sinh, Trời dưỡng, và đến khi chết thì về chầu Trời. Trời cũng có vợ, gọi là bà Trời, và mỗi khi hai ông bà cãi mắng nhau là lúc trời vừa mưa vừa nắng. Mỗi lúc Trời giận loài người lầm lỗi ở thế gian thì giáng xuống thiên tai, bão táp, lụt lội, hạn hán.. Giang sơn của Trời là từ mặt đất lên đến trên cao, có chín tầng trời, và chỗ giáp với đất gọi là chân trời. Trời vô hình, không nói, nhưng người ta tin là ở đâu đâu cũng có mặt của Trời, không một ai tránh khỏi lưới Trời, mọi việc đều do Trời định. Ông Trời của Việt Nam thời cổ cũng còn gọi là Ngọc Hoàng () Tương truyền rằng Ngọc Hoàng dùng đất sét nặn ra người xong, đem phơi nắng cho khô thì bỗng gặp một trận mưa to. Ngọc Hoàng vội vàng đem các tượng cất đi, song có vài tượng không lấy kịp, bị nước mưa làm hư. Các tượng hư hóa thành những người tàn tật ở trên mặt đất, còn những tượng kịp cất đi hóa thành những người lành lặn, đủ tay chân. Ngọc Hoàng ở trong một cung điện giống như cung điện nhà vua dưới trần. Ở cửa điện có một thần mặc áo giáp cầm gậy giữ cửa. Ngọc Hoàng họp các quan lại tại đây. Triều đình cũng không khác gì ở hạ giới (). Ngọc Hoàng luôn vận sắc phục đại triều, áo thêu rồng vàng, đầu đội mũ có tua đỏ dắt mười ba viên ngọc ngũ sắc, tay cầm hốt. Ngọc Hoàng thường ngự trên ngai chạm rồng mỗi lần thiết triều để xử việc trên trời hay ở thế gian. Bên tả và hữu của Ngọc Hoàng có các thần nhà trời chầu chực để Ngọc Hoàng sai khiến. Cõi trời chia ra chín tầng, có người nói là ba mươi ba tầng, các vị thần trời tùy theo chức tước cao thấp mà ở theo thứ tự mỗi tầng. Ngọc Hoàng là bậc tối cao, ở tầng thứ nhất. ( "Ông Trời", trích từ "Thần Thoại Việt Nam" – Thu Nga, Việt Dũng, Hoàng Minh, NXB Thanh Niên) Trả lời câu hỏi: Câu 1: Nêu nhận xét về không gian, thời gian trong văn bản? Câu 2: Tìm 02 chi tiết kì ảo trong truyện, nêu tác dụng của chúng? Câu 3: Làm rõ đặc điểm của nhân vật thần thoại qua hình tượng ông trời? Câu 4: Ông Trời có vai trò gì trong việc tạo ra vạn vật và con người theo câu chuyện? Câu 5: Tại sao con người tin vào quyền năng của ông Trời, và điều này phản ánh niềm tin gì của văn hóa Việt Nam? Câu 6: Câu chuyện lí giải hiện tượng gì trong tự nhiên? Câu 7: Qua truyện thần thoại trên, người xưa thể hiện thái độ như thế nào đối với Ông Trời? Câu 8: Có nên bỏ chi tiết "Ông trời dùng đất sét nặn ra người xong, đem phơi nắng cho khô thì bỗng gặp một trận mưa to. Ngọc Hoàng vội vàng đem các tượng cất đi, song có vài tượng không lấy kịp, bị nước mưa làm hư." Vì sao? Gợi ý trả lời: Câu 1: - Không gian: Chia thành hai phần rõ rệt: Cõi trời và cõi đất. Cõi trời là nơi ngự trị của ông Trời và các vị thần, gồm 9 tầng, thể hiện sự cao cả, quyền lực. Cõi đất là nơi con người sinh sống, thể hiện sự sống và những thực tại hàng ngày. - Thời gian: Thời gian trong truyện không được xác định rõ ràng, mang tính vĩnh cửu. Nó phản ánh quan niệm rằng ông Trời tồn tại trước khi vạn vật xuất hiện và sẽ vẫn tồn tại mãi mãi, thể hiện sự vĩnh cửu của thần thánh. - Nhận xét: Không gian và thời gian trong câu chuyện "Ông Trời" không chỉ tạo ra bối cảnh cho các sự kiện diễn ra mà còn phản ánh những giá trị, niềm tin và mối quan hệ giữa con người và thần thánh. Chúng tạo nên một thế giới huyền ảo, nơi mà mọi thứ đều có ý nghĩa sâu sắc và liên kết chặt chẽ với nhau. Câu 2: Hai chi tiết kì ảo: - Ông Trời tạo ra con người từ đất sét: Tác dụng: Chi tiết này thể hiện quyền năng sáng tạo vô hạn của ông Trời, đồng thời phản ánh quan niệm về nguồn gốc của con người trong văn hóa Việt Nam. Nó tạo ra cảm giác thiêng liêng và huyền bí, khẳng định rằng con người là sản phẩm của một thế lực tối cao, từ đó nâng cao vị thế và ý nghĩa của sự sống. - Sự biến hình của những tượng hư thành người tàn tật. Tác dụng: Chi tiết này không chỉ mang yếu tố kỳ ảo mà còn phản ánh quan niệm về số phận và sự công bằng trong xã hội. Nó cho thấy rằng mọi điều xảy ra đều có nguyên nhân và kết quả, đồng thời tạo ra sự kết nối giữa những khuyết tật và sự bất công trong cuộc sống, khiến người đọc suy ngẫm về ý nghĩa của sự hoàn thiện và khuyết thiếu trong cuộc sống con người. Câu 3: Hình tượng ông Trời trong câu chuyện mang nhiều đặc điểm đặc trưng của nhân vật thần thoại, bao gồm: - Ông Trời được coi là đấng sáng tạo, có quyền năng vô hạn, có thể tạo ra mọi thứ từ thiên nhiên đến con người. Điều này phản ánh niềm tin vào một thế lực mạnh mẽ điều khiển vũ trụ. - Ông không chỉ là người sáng tạo mà còn là người quản lý công lý. Ông thưởng phạt con người dựa trên hành động của họ, thể hiện sự cân bằng giữa thiện và ác. - Ông Trời có cảm xúc và hành động giống con người, như giận dữ, vui mừng, hay tranh luận với bà Trời. Điều này tạo ra sự kết nối giữa thần thánh và con người. - Mặc dù không thể nhìn thấy, ông Trời luôn hiện diện trong cuộc sống, phản ánh sự tín ngưỡng và ảnh hưởng của thần thánh trong đời sống hàng ngày. - Ông Trời là bậc tối cao trong hệ thống thần thánh, có các vị thần khác phục tùng, thể hiện sự phân cấp và tổ chức trong vũ trụ thần thoại. - Câu chuyện về sự sáng tạo của ông Trời không chỉ khẳng định vị trí của ông mà còn cung cấp giải thích về sự đa dạng của loài người và thế giới. - Ông Trời không chỉ là nhân vật thần thoại mà còn mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc, đại diện cho niềm tin, giá trị và cách nhìn nhận về vũ trụ của người Việt cổ. - Ông có thể gây ra thiên tai như bão lụt để trừng phạt con người, cho thấy sự kết nối chặt chẽ giữa thần thánh và thiên nhiên. Những đặc điểm này không chỉ tạo nên hình ảnh mạnh mẽ của ông Trời trong thần thoại Việt Nam mà còn phản ánh quan niệm của con người về cuộc sống, thiên nhiên và vị trí của mình trong vũ trụ. Câu 4: Ông Trời được coi là đấng sáng tạo tối cao, người đã tạo ra tất cả mọi thứ trên thế gian, từ trái đất, núi non đến con người và muôn loài. Ông là nguồn gốc của sự sống và điều kiện tồn tại của vạn vật. Câu 5: Con người tin vào quyền năng của ông Trời vì ông được xem là người sinh ra và dưỡng nuôi mọi loài. Điều này phản ánh niềm tin vào sự hiện diện của một thế lực tối cao, có thể kiểm soát cuộc sống và số phận con người, đồng thời thể hiện mối liên hệ giữa con người với thiên nhiên và vũ trụ. Câu 6: Câu chuyện "Ông Trời" lý giải nhiều hiện tượng tự nhiên thông qua các hành động và cảm xúc của ông Trời, đặc biệt là: - Thiên tai: Khi ông Trời giận dữ với những lỗi lầm của con người, ông có thể giáng xuống các thiên tai như bão, lụt, hạn hán. Điều này phản ánh mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, cũng như quan niệm rằng thiên nhiên có thể bị ảnh hưởng bởi hành động của con người. - Thời tiết: Sự thay đổi thời tiết như mưa nắng thường được giải thích qua mối quan hệ giữa ông Trời và bà Trời. Khi hai ông bà cãi nhau, trời sẽ có hiện tượng vừa mưa vừa nắng, thể hiện cách mà con người giải thích những biến đổi khí hậu và thời tiết qua hình ảnh của các vị thần. - Sự sinh ra và cái chết: Câu chuyện cũng giải thích về nguồn gốc của con người và các trạng thái sống (như tàn tật hay lành lặn), liên quan đến các hiện tượng tự nhiên về sự sống và cái chết, làm nổi bật ý tưởng rằng cuộc sống con người là một phần của quy luật tự nhiên lớn hơn. Thông qua những chi tiết này, câu chuyện không chỉ giải thích hiện tượng tự nhiên mà còn mang ý nghĩa sâu sắc về mối liên hệ giữa con người với thế giới xung quanh. Câu 7: Qua truyện thần thoại "Ông Trời", người xưa thể hiện thái độ tôn kính, kính trọng và sợ hãi đối với ông Trời. Một số điểm nổi bật trong thái độ này bao gồm: - Tôn thờ và tin tưởng: Ông Trời được xem là đấng sáng tạo tối cao, người có quyền năng vô hạn. Người xưa tin rằng mọi sự sống và hiện tượng tự nhiên đều do ông tạo ra, vì vậy họ thể hiện sự tôn kính đối với ông, coi ông như cha mẹ của muôn loài. - Khiêm nhường và cầu xin: Con người thường cầu nguyện và tìm kiếm sự bảo vệ, che chở từ ông Trời. Họ có thái độ khiêm nhường, nhận thức rằng cuộc sống của mình phụ thuộc vào sự thương xót và quyền lực của ông. - Sợ hãi và tuân thủ: Hành động của ông Trời, như giáng xuống thiên tai để trừng phạt những lỗi lầm của con người, tạo ra sự sợ hãi. Người xưa cảm thấy cần phải tuân thủ các quy tắc, sống đúng đạo lý để tránh bị trừng phạt. - Mối liên hệ với thiên nhiên: Thái độ tôn kính ông Trời cũng phản ánh trong cách người xưa đối diện với thiên nhiên. Họ coi thiên nhiên là biểu hiện của quyền lực và ý chí của ông, từ đó hình thành ý thức sống hòa hợp với môi trường xung quanh. Như vậy, câu chuyện không chỉ mang yếu tố thần thoại mà còn thể hiện sâu sắc tâm tư, niềm tin và thái độ của người xưa đối với vũ trụ và vị trí của con người trong đó. Câu 8: Không nên bỏ chi tiết trên. Việc bỏ chi tiết ông Trời dùng đất sét nặn ra người và gặp trận mưa to có thể ảnh hưởng đến ý nghĩa và thông điệp của câu chuyện. Nên giữ lại chi tiết này vì: - Chi tiết này cung cấp một giải thích huyền bí về nguồn gốc của con người, thể hiện quan niệm của người xưa về sự tạo ra và tồn tại. Nó khẳng định rằng con người là sản phẩm của thiên nhiên và thần thánh. - Việc những tượng không được cứu kịp và biến thành những người tàn tật phản ánh quan niệm về số phận và sự công bằng. Nó nhấn mạnh rằng không phải ai cũng có số phận giống nhau, và cuộc sống có thể bị ảnh hưởng bởi những yếu tố ngoài tầm kiểm soát. - Chi tiết này góp phần vào không gian kỳ ảo của câu chuyện, làm nổi bật mối quan hệ giữa con người và thần thánh. Sự xuất hiện của các tượng hư hỏng cũng thể hiện sự kỳ diệu và bí ẩn của thế giới thần thoại. - Chi tiết về mưa to cũng phản ánh sự can thiệp của thiên nhiên vào các hành động của con người và thần thánh, nhấn mạnh rằng mọi thứ đều có sự liên kết chặt chẽ với nhau. - Chi tiết này có thể mang thông điệp về sự cẩn trọng và chuẩn bị, rằng con người cần phải có trách nhiệm trong việc bảo vệ bản thân và sự sống của mình. Vì những lý do trên, chi tiết này không chỉ có giá trị trong việc xây dựng cốt truyện mà còn góp phần làm sâu sắc thêm các chủ đề và thông điệp của câu chuyện.
