Đọc hiểu đoạn trích: Vực không đáy - Nguyễn Ngọc Tư - Ba đi làm về thấy bà già ngồi chình ình giữa

I. Phần đọc (6, 0 điểm)

Đọc văn bản sau:

VỰC KHÔNG ĐÁY​

Ba đi làm về thấy bà già ngồi chình ình giữa nhà, ngay bộ bàn trà, một con mèo xám vắt ngang vai, và mẹ thì quỳ dưới bà ta, ôm bàn chân gầy như cọng củi vào lòng, cắt giũa những cái móng dài tựa phù thủy trung cổ trong tranh vẽ.

Đó là một bà già mặt nhàu nếp gấp, mầu da cũ mốc chừng như sắp thiu ôi, chỉ cặp mắt đôi khi lóe lên một tia nhìn lơ vơ, khó tả. Nó chẳng biểu lộ ý nghĩ nào ngoài việc phát ra tín hiệu còn chút sự sống trong cái xác khô khòng. Nghe tiếng ba bỏ giày ở cửa, mẹ vẫn không quay người nhìn, nói:

– Chồng con đó má. Ảnh đẹp trai hén!

Bà già không ra vẻ phản đối hay đồng tình, chỉ giương mắt đục ra ngó rồi lại tiếp tục lim dim tận hưởng sự nuông chiều, không một chút mặc cảm. Mẹ kể sáng đi chợ về thì thấy bà già đứng dựa cửa nhà đụt mưa, nhưng nước đã tạt ướt sũng ống quần, thấy tội nên mẹ mời bà vào nhà ngồi cho đỡ lạnh. Một hồi nghe thức ăn trong bếp dậy mùi, bà già kêu, "bây à, má đói".

– Nghe thương đứt ruột.

Ba phát hiện ra mẹ không chỉ cho má ăn, còn tắm táp, kỳ cọ, cho bà mặc quần áo của mình. Bộ đồ rách tã kia mẹ đem giặt, phơi trên sào, đã thôi rỏ nước. Kéo mẹ ra một góc, ba thầm thì, coi chừng dân trộm cắp bất lương. Mẹ cười, "má không làm vậy với mình đâu". Chữ "má" làm ba không thốt nên lời. (1)

Đêm đó mẹ nằm bên ba mà cứ bận tâm tới bà già với con mèo ngoài phòng khách. Không biết má nằm đất có bị đau mình không. Nghĩ má lạ chỗ ngủ không yên, mẹ ôm Bi và Quới ra ngủ chiếu với bà, cả bọn rầm rì quá nửa đêm. Không biết họ nói những gì mà bà già còn hứng chí ca, "sắm được sào dài sông bỗng cạn queo/mưa dầm nắng lửa mình ên chống chèo". Giọng the thé, lẫn trong tiếng mèo phụ họa, nghe rợn. (2)

Má ở lại một đêm rồi biến mất. Bộ đồ mẹ đưa má mặc đỡ cũng được xếp thẳng nếp, đặt trên ghế dựa. Không lấy đi bất cứ thứ gì, bà già còn để lại con mèo tên Chó. Mẹ buồn suốt cả tuần sau đó, cứ thắc thỏm không biết má đi đâu, đang giữa mùa mưa dầm dề. Nghe giọng bao dung như thể nếu bà già ở lại, mẹ sẽ nuôi luôn. (3)

Khoảng thời gian ít ỏi bà già ghé qua, chẳng lưu lại gì ngoài những cọng tóc rơi trong phòng tắm, mà hôm sau khi làm công việc cọ rửa, mẹ đã dọn sạch. Sẽ giống một giấc mơ, nếu không có con mèo xám. Tính khí tự nhiên y hệt bà già, nó mạnh dạn đi lại trong nhà không một chút bỡ ngỡ, cả hành động nhảy vào nôi nằm dưới chân Bi ngủ, như quen thuộc lâu rồi. Tuyệt không thấy con vật ngó ra cửa trông chủ cũ, chừng như bụi mưa ngoài đó, mặt đường ướt nhoét làm nó ớn. (4)

Bỗng dưng ba có cảm giác, bà già vẫn ở lởn vởn đâu đây, qua cách mẹ bồn chồn ngó mây kéo bầy, những lần đưa nhau đi chơi phố đột nhiên mẹ bảo ba dừng xe, gửi Bi lại để chạy theo một người nào đó, rồi trở lại với vẻ mặt thất vọng. Một bữa bắt gặp con Chó (thật ra là mèo) đang thè lưỡi liếm bột ăm dặm trên miệng Bi, ba nổi khùng kêu mẹ liệng con mèo (tên Chó) đi phứt cho rồi. "Đâu được, của má đó, biết đâu má lại về tìm nó", mẹ cười, xoa đầu con vật. Nghe giọng, khó biết mẹ đang nói về bà già lang thang, mà đến cái tên thật của bà ta mẹ cũng còn ngơ ngác. (5)

(Trích Vực không đáy in trong tập truyện ngắn Không ai qua sông của Nguyễn Ngọc Tư, NXB Trẻ, 2016, tr. 5-8)​

Thực hiện các yêu cầu:

Câu 1: Câu chuyện được kể từ ngôi kể nào? Qua điểm nhìn của ai? Việc lựa chọn ngôi kể và điểm nhìn như vậy có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện chủ đề tư tưởng của tác phẩm?

Câu 2: Nhận biết và phân tích sự kết hợp giữa lời người kể chuyện và lời nhân vật trong đoạn (1) của văn bản.

Câu 3: Phân tích ý nghĩa chi tiết diễn tả hành động của nhân vật người mẹ trong câu văn sau: Ba phát hiện ra mẹ không chỉ cho má ăn, còn tắm táp, kỳ cọ, cho bà mặc quần áo của mình. Bộ đồ rách tã kia mẹ đem giặt, phơi trên sào, đã thôi rỏ nước.

Câu 4: Phân tích và đánh giá một thông điệp tiêu biểu mà văn bản muốn gửi đến người đọc.

Câu 5: Bằng trải nghiệm văn học của mình, em hãy so sánh văn bản trên với một văn bản khác cùng đề tài để tìm ra điểm giống và khác nhau giữa hai văn bản.

Câu 6: Tìm và phân tích tác dụng của hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường trong trường hợp sau:

Lom khom dưới núi, tiều vài chú,

Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.

(Trích Qua Đèo Ngang – Bà Huyện Thanh Quan)

Phần viết (4, 0 điểm)

Em hãy viết bài văn nghị luận về lòng trắc ẩn của con người trong cuộc sống được gợi ta từ đoạn trích trong truyện ngắn Vực không đáy của Nguyễn Ngọc Tư.

*Đáp án tham khảo

Phần I. Đọc hiểu

Câu 1:

- Câu chuyện được kể theo ngôi kể thứ 3

- Điểm nhìn của đứa con, ba, mẹ, bà già

- Việc lựa chọn ngôi kể và điểm nhìn như vậy có tác dụng trong việc thể hiện tư tưởng chủ đề của tác phẩm: Tạo tính khách quan, cái nhìn đa chiều..

Câu 2:

Sự kết hợp giữa lời người kể chuyện và lời nhân vật trong đoạn (1) của văn bản

- Lời người kể chuyện: Ba đi làm về..

- Lời nhân vật má: Chồng con đó. Ảnh đẹp trai hén.

Nghe thương đứt ruột.

Má không làm vậy với mình đâu

- Lời nhân vật bà già: Bây à, má đói

- Sự kết nối giữa lời người kể chuyện với lời nhân vật tạo nên sự hấp dẫn, sinh động, lôi cuốn, độc đáo, chân thực. Người đọc dễ hình dung cảm xúc, thái độ của nhân vật, linh hoạt..

Câu 3:

- Chi tiết diễn tả hành động: Mẹ cho má ăn, tắm táp, kì cọ, cho bà mặc quần áo của mình. Đồ rách đem giặt phơi trên sào.

- Phân tích ý nghĩa hành động: Thể hiện tính cách nhân vật, làm rõ chủ đề tư tưởng của tác phẩm giúp ta hình dung người mẹ chăm sóc bà già nhiệt tình, nhẹ nhàng, chu đáo, tử tế, bao dung, tràn đầy sự thương cảm, chân thành. Coi bà già như mẹ của mình..

Câu 4:

- Thông điệp: Hãy sống tử tế, nhân văn, thấu cảm, đặt niềm tin vào người khác..

- Phân tích đánh giá ý nghĩa: Đây là thông điệp có giá trị, ý nghĩa thiết thực. Nâng đỡ tinh thần con người, xoa dịu nỗi đau, hành động nghĩa cử nhỏ nhưng có ý nghĩa lớn, tạo ra giá trị sống..

Câu 5:

- So sánh với Truyện Kiều hoặc Độc Tiểu Thanh kí của Nguyễn Du..

- Điểm giống: Viết về số phận của con người với sự cảm thông, chia sẻ..

- Điểm khác: Nguyễn Ngọc Tư viết về sự cưu mang của nhân vật má đối với bà già lang thang. Còn Nguyễn Du viết về sự cảm thương cho số phận của nàng Kiều, nàng Tiểu Thanh..

Câu 6:

- Hiện tượng đảo trật tự từ ngữ.

- Đưa 2 từ láy lom khom và lác đác lên trước trạng ngữ và chủ ngữ.

- Tác dụng: Nhằm nhấn mạnh, tăng sức biểu cảm cho sự diễn đạt. Tô đậm hình ảnh con người bé nhỏ giữa không gian bao la và tính chất tiêu điều, thưa thớt trong cảnh sinh hoạt ở chốn Đèo Ngang.

Phần II: Viết

*Dàn ý

- Mở bài

+Dẫn dắt và nêu đề: Lòng trắc ẩn của con người trong cuộc sống được gợi ra trong tác phẩm Vực không đáy của Nguyễn ngọc Tư.

+ Nêu quan điểm của người viết.

- Thân bài: Trình bày hệ thống luận điểm, lí lẽ bằng chứng hợp lí, thuyết phục để làm sáng tỏ vấn đề.

+ Giải thích: Lòng trắc ẩn là gì? Lòng trắc ẩn là khả năng cảm nhận và động viên người khác trong những hoàn cảnh khó khăn, đau buồn.

+ Phân tích, chứng minh: Lòng trắc ẩn trong cuộc sống

· Đây là một phẩm chất rất quý giá của con người, giúp cho cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn. Nếu chúng ta có lòng trắc ẩn, chúng ta sẽ không chỉ giúp đỡ người khác vượt qua những khó khăn trong cuộc sống mà còn thể hiện được tình cảm, sự chia sẻ, sự đồng cảm. Điều này giúp xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa con người, tạo nên một xã hội chung thủy và đoàn kết.

· Tuy nhiên, lòng trắc ẩn không phải ai cũng có, có những người chỉ biết đến bản thân mình và thờ ơ trước nỗi đau của người khác. Thậm chí, còn có những người giúp đỡ người khác với mục đích, tư lợi cho bản thân. Những hành động như vậy không chỉ không giúp đỡ người khác mà còn gây ra hậu quả xấu cho bản thân và xã hội.

+ Dẫn chứng thực tế để chứng minh: Cần hợp lí và thuyết phục

+ Bàn luận mở rộng:

· Bình luận về cách tác phẩm đặt ra và giải quyết vấn đề.

· Phản hồi các ý kiến trái chiều.

· Đánh giá đóng góp của tác phẩm trong việc giải quyết vấn đề xã hội.

- Kết bài

+ Khẳng định lại quan điểm của người viết.

+ Rút ra bài học, đưa ra đề xuất, giải pháp.

*Bài viết

Trong thế giới văn chương đầy ắp những giá trị nhân văn, tác phẩm "Vực không đáy" của Nguyễn Ngọc Tư đã khéo léo gợi lên một khía cạnh sâu sắc của tâm hồn con người: Lòng trắc ẩn. Qua những trang văn thấm đẫm tình người, nhà văn đã đặt ra câu hỏi về sự đồng cảm, sẻ chia giữa người với người trong cuộc sống đầy rẫy những khó khăn, thử thách. Lòng trắc ẩn là ngọn lửa ấm áp sưởi ấm những trái tim cô đơn, là sợi dây kết nối con người với nhau, tạo nên một xã hội tốt đẹp hơn.

Trước hết, chúng ta cần hiểu rõ "lòng trắc ẩn" là gì. Đó là khả năng cảm nhận, thấu hiểu và chia sẻ nỗi đau của người khác, là sự đồng cảm sâu sắc thôi thúc chúng ta hành động để giúp đỡ những người đang gặp khó khăn. Lòng trắc ẩn không chỉ là một cảm xúc nhất thời, mà còn là một phẩm chất đạo đức cao đẹp, thể hiện sự nhân văn trong tâm hồn mỗi người.

Trong cuộc sống, lòng trắc ẩn đóng vai trò vô cùng quan trọng. Nó là chất keo gắn kết con người với nhau, tạo nên những mối quan hệ tốt đẹp, bền vững. Khi chúng ta có lòng trắc ẩn, chúng ta không chỉ giúp đỡ người khác vượt qua những khó khăn, mà còn lan tỏa tình yêu thương, sự ấm áp đến những người xung quanh. Những hành động nhỏ bé như một lời động viên, một cái nắm tay, hay một sự giúp đỡ thiết thực cũng có thể mang lại niềm hy vọng, sức mạnh cho những người đang tuyệt vọng. Một xã hội có nhiều người giàu lòng trắc ẩn sẽ là một xã hội văn minh, nhân ái, nơi mọi người sống chan hòa, yêu thương và giúp đỡ lẫn nhau.

Tuy nhiên, đáng buồn thay, trong xã hội hiện đại, lòng trắc ẩn đang dần bị mai một. Nhiều người chỉ biết sống cho bản thân, thờ ơ trước nỗi đau của người khác. Thậm chí, có những người lợi dụng lòng tốt của người khác để trục lợi cho bản thân. Những hành động ích kỷ, vô cảm đó không chỉ gây tổn thương cho người khác, mà còn làm xói mòn những giá trị đạo đức tốt đẹp của xã hội.

Trong "Vực không đáy", Nguyễn Ngọc Tư đã khắc họa thành công những con người giàu lòng trắc ẩn, sẵn sàng giúp đỡ những người gặp khó khăn, hoạn nạn. Những hành động của họ như một lời nhắc nhở về giá trị của tình người, về sự cần thiết của lòng trắc ẩn trong cuộc sống. Tác phẩm cũng đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của mỗi người trong việc xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn, nơi mọi người biết yêu thương, chia sẻ và giúp đỡ lẫn nhau.

Bên cạnh đó, vẫn còn những ý kiến trái chiều cho rằng, lòng trắc ẩn đôi khi bị lợi dụng, khiến người tốt phải chịu thiệt thòi. Tuy nhiên, chúng ta không thể vì một vài trường hợp xấu mà đánh mất niềm tin vào lòng tốt của con người. Điều quan trọng là chúng ta cần tỉnh táo, sáng suốt để phân biệt được đâu là lòng trắc ẩn chân thành, đâu là sự lợi dụng, giả tạo.

"Vực không đáy" không chỉ là một tác phẩm văn học xuất sắc, mà còn là một lời cảnh tỉnh về sự suy thoái đạo đức trong xã hội. Tác phẩm đã góp phần khơi dậy lòng trắc ẩn trong mỗi người, giúp chúng ta nhận thức được tầm quan trọng của việc sống yêu thương, chia sẻ và giúp đỡ lẫn nhau.

Lòng trắc ẩn là một phẩm chất cao đẹp, là ngọn lửa ấm áp sưởi ấm những trái tim cô đơn. Hãy để lòng trắc ẩn dẫn lối chúng ta trong cuộc sống, để chúng ta biết yêu thương, chia sẻ và giúp đỡ những người xung quanh. Mỗi hành động nhỏ bé của chúng ta cũng có thể góp phần tạo nên một xã hội tốt đẹp hơn, nơi mọi người sống hạnh phúc và bình yên.