Đọc hiểu đoạn trích: Thư dụ hàng các tướng sĩ trong thành Xương Giang - Nguyễn Trãi

Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:

Kể ra: Thích cho người sống mà ghét việc giết người, đó là một người tướng có nhân nghĩa; xét biết thời cơ mà lượng sức mình là một người tướng có tri thức. Ta kính vâng mệnh trời, lấy đại nghĩa chuyên việc đánh dẹp, nghĩ đến cơ đồ tổ tông bị nguy đổ, thương nỗi đời sống nhân dân phải lầm than, đánh thành lấy đất không giết một người. Cho nên đánh đông dẹp tây, không nơi nào không phục.

Thành Xương Giang nhỏ mọn kia dám chống lại mệnh trời, ta nổi giận đi đánh, nghĩa nên phải thế, sự không được đừng. Nhưng đem sức Thái Sơn đè bẹp quả trứng, sức không chịu được bao lâu; lấy lửa đỏ rực đốt cháy lông gà, thế khó đương được chốc lát. Lấy thuận mà đánh kẻ nghịch, lo gì không phải theo; lấy mạnh mà đánh kẻ yếu, lo gì không đánh được. Vậy mà ta còn lấy lời nói chăm chăm hiểu dụ, bởi vì nhân mạng trong thành là hệ trọng nên không nỡ làm cho thương tổn. Vả lại các xứ Tân Bình, Diễn Châu, Nghệ An, Thuận Hóa thành không phải là không cao, hào không phải là không sâu, thóc không phải là không nhiều, binh không phải là không giỏi, thế mà đô đốc họ Thái cùng các quan đều bỏ thành ra hàng, đem quân theo mệnh, vì họ hiểu rõ việc thành hay bại đều có mệnh trời nên không dám trái. Bọn các ngươi nếu biết trên xét thời trời, dưới suy việc người thì có thể giữ được vị lộc (vị trí và bổng lộc) đến vô cùng, khỏi để nhân dân một thành bị chém giết; lũ các ngươi được là người trí thức mà ta cũng không mất tiếng là một tướng có nhân nghĩa. Nếu mà cứ mê muội không hiểu biết gì, thì đến ngày thành bị hạ, ngọc đá không phân biệt, không phải là ta làm cho bạo ngược bừa bãi, mà là tự lũ các người làm ra tội nghiệt đó thôi. Đó thực là lúc còn mất nguy cấp đấy, nên tính cho kĩ, chớ để hối về sau. Thư nói không hết lời.

(Trích: Thư dụ hàng các tướng sĩ trong thành Xương Giang, Nguyễn Trãi, in trong Nguyễn Trãi toàn tập, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1976)​

Thực hiện các yêu cầu từ 1 đến 5 (trình bày ngắn gọn) :

Câu 1. Chỉ ra phương thức biểu đạt chính của văn bản?

- Phương thức biểu đạt chính của văn bản: Nghị luận.

Câu 2. Nêu luận đề của văn bản?

- Luận đề của văn bản: Thuyết phục tướng sĩ thành Xương Giang ra hàng.

Câu 3. Văn bản trên có thể được chia làm mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần?

Văn bản có thể được chia làm 2 phần:

– Phần 1: Nêu lí lẽ khái quát về một người làm tướng có nhân nghĩa và tri thức.

– Phần 2: Phân tích cho tướng giặc thấy sức mạnh của ta và thế yếu của kẻ thù, từ đó khuyên dụ kẻ thù mở thành đầu hàng.

Câu 4. Phân tích sức thuyết phục của nghệ thuật lập luận được thể hiện ở văn bản trên?

Phân tích sức thuyết phục của nghệ thuật lập luận được thể hiện ở văn bản:

– Mở đầu bức thư, Nguyễn Trãi đã đưa ra những lí lẽ khái quát về việc một tướng lĩnh cần biết nhân nghĩa, biết thời thế. Từ đó tác giả khẳng định: Quân ta vì biết theo nhân nghĩa, biết thuận thời thế nên đánh đâu thắng đó. Đây chính là cơ sở lí luận để ông triển khai luận điểm tiếp theo.

– Ở luận điểm thứ hai:

Nguyễn Trãi chỉ cho tướng giặc thấy rõ sức mạnh và sự tất thắng của quân ta nếu đánh thành:

+ Ta là đạo quân chính nghĩa, thuận theo mệnh trời.

+ Thế trận của ta mạnh hơn địch rất nhiều: Đem sức Thái Sơn đè bẹp quả trứng, sức không chịu được bao lâu; lấy lửa đỏ rực đốt cháy lông gà, thế khó đương được chốc lát. Lấy thuận mà đánh kẻ nghịch, lo gì không phải theo; lấy mạnh mà đánh kẻ yếu, lo gì không đánh được. Nhân đó, Nguyễn Trãi lí giải vì sao ta không đánh thành, đó là vì nhân nghĩa chứ không phải vì sợ giặc:

+ Bởi vì nhân mạng trong thành là hệ trọng nên không nỡ làm cho thương tổn. Cùng với việc phân tích lí lẽ cho tướng giặc hiểu, Nguyễn Trãi cũng phân tích cho tướng giặc thấy những lợi ích có được nếu ra hàng: Bọn các ngươi nếu biết trên xét thời trời, dưới suy việc người thì có thể giữ được vị lộc (vị trí và bổng lộc) đến vô cùng, khỏi để nhân dân một thành bị chém giết; lũ các ngươi được là người trí thức mà ta cũng không mất tiếng là một tướng có nhân nghĩa.

Đồng thời, ông cũng đưa ra cảnh báo nghiêm khắc đối với bọn giặc nếu chúng không chịu đầu hàng: Nếu mà cứ mê muội không hiểu biết gì, thì đến ngày thành bị hạ, ngọc đá không phân biệt, không phải là ta làm cho bạo ngược bừa bãi, mà là tự lũ các người làm ra tội nghiệt đó thôi. Đó thực là lúc còn mất nguy cấp đấy, nên tính cho kĩ, chớ để hối về sau. Lời lẽ trong bức thư rất kín kẽ, lí lẽ khó bề bác bỏ; giọng điệu lúc nhẹ nhàng, lúc mạnh mẽ, cứng rắn.

+ Khỏi để nhân dân một thành bị chém giết.

Câu 5. Văn bản trên giúp anh/ chị rút ra được bài học gì cho cuộc sống của bản thân? Lí giải?

- Văn bản trên giúp tôi rút ra được bài học cho cuộc sống của bản thân, đó chính là cần phải biết sống nhân nghĩa. Sống nhân nghĩa giúp con người không làm tổn hại đến người khác, được trời người đồng lòng giúp đỡ, có được cuộc sống thanh thản, hạnh phúc.

- Ngoài ra, cần phải biết nắm bắt cơ hội. Cuộc sống là một hành trình đầy ắp những cơ hội và thử thách. Biết nắm bắt cơ hội là một yếu tố quan trọng dẫn đến thành công. Cơ hội là những điều kiện thuận lợi giúp ta đạt được mục tiêu, ước mơ của mình. Nó có thể xuất hiện bất ngờ, ẩn trong những điều bình thường hay đến từ những khó khăn, thử thách. Nắm bắt cơ hội là hành động nhận thức, đánh giá và tận dụng những điều kiện thuận lợi để đạt được mục tiêu. Khi biết nắm bắt cơ hội, ta sẽ có thể tiến xa hơn, đạt được những thành tựu mà bản thân mong muốn. Có rất nhiều ví dụ về những người thành công nhờ biết nắm bắt cơ hội như: Bill Gates, Steve Jobs, hay Oprah Winfrey. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể nhận ra và nắm bắt cơ hội. Có những người vì thiếu tự tin, do dự, hoặc không có sự chuẩn bị nên đã bỏ lỡ những cơ hội quý giá. Để có thể nắm bắt cơ hội, ta cần trang bị cho mình những kiến thức, kỹ năng cần thiết, đồng thời rèn luyện sự tự tin và khả năng quyết đoán. Bên cạnh việc nắm bắt cơ hội, ta cũng cần phải biết tạo ra cơ hội cho bản thân. Hãy chủ động tìm kiếm những điều mới mẻ, thử thách bản thân và không ngừng học hỏi. Khi ta không ngừng nỗ lực và tiến bộ, cơ hội sẽ tự tìm đến với ta. Nắm bắt cơ hội là một yếu tố quan trọng dẫn đến thành công. Hãy luôn giữ cho mình sự nhạy bén, sẵn sàng đón nhận và tận dụng những điều kiện thuận lợi để đạt được mục tiêu của bản thân.