Đọc văn bản ĐÊM ĐỢI LŨ – Ông bà nói trật lất! Lão Sơn cụt lầm bầm, tiếc nuối hàng xà cừ trốc gốc đánh ùm xuống dòng nước ngầu đỏ chảy xiết. Mấy năm trước, mưa nguồn cả ngày nước mới đổ về khúc sông La ngang nhà lão. Năm ngoái, mưa nửa ngày nước về mấp mé ranh vườn. Còn năm nay, mưa chừng sôi nồi cơm, nước đã cuồn cuộn nuốt hàng xà cừ sát mép sông. Vợ lão Sơn đang thu dọn đồ đạc, còn đám trẻ đã di tản về nhà ông bà ngoại từ trưa để tránh lũ quét. Màu xanh núi rừng ngày càng hút tầm mắt. Ông bà nói "Ăn của rừng rưng rưng nước mắt". Bọn ăn của rừng giàu có vì không vốn bốn lời, chúng tậu nhà tuốt ở Sài Gòn có bao giờ biết mưa rừng lũ quét. Chỉ có đám dân nghèo bám đất bám rừng mới rưng rưng nước mắt vì thiên nhiên trả thù, vì môi trường sinh thái bị hủy diệt. Ông bà không nói trật lất là gì! Có tiếng í ới rồi Hoè chui rào sang với bao quần áo trên vai. Lão Sơn đánh trận nửa đời, gửi lại trận mạc một cánh tay hồi mới tập vác súng. Lão từ rừng ra, còn chú lính địa phương quân Hoè từ phố xá lên vùng kinh tế mới lập nghiệp lại chui vào rừng để đốn củi, hầm than. Lão Sơn quý Hoè vì anh dám nói thẳng với đại diện chính quyền địa phương là con anh ta đói, trong khi chờ khoai sắn cho củ, anh chỉ lượm mót chút của rừng. Hoè thách thức lão Sơn cụt chặn bắt những chiếc xe chở gỗ lóng dài ngoằn chạy rầm rập từ rừng ra quốc lộ 1 hằng đêm của bọn đại lâm tặc, chứ bắt tịch thu gánh củi bao than của bọn tiểu lâm tặc như Hoè chỉ thêm mang tiếng.. pháp luật không nghiêm minh. Ngày xưa, nếu không có những gốc cây gỗ đường kính hai, ba người ôm phải nối song mây vào dây dù mới căng được chiếc võng thì khối chiến sĩ đã bị bọn tàu gáo quạt tróc đầu. Lão Sơn cụt đem chuyện những chuyến xe gỗ dài ngoằn hỏi bạn cũ giờ làm lãnh đạo. Bạn cười khẩy. Làm sao giữ nổi rừng trước làn sóng di dân ồ ạt, thôi thì biến rừng thành đồi trà, vườn cà phê, vườn cây ăn trái. Đó cũng là cách giữ độ che phủ cho đất, giữ nguồn cho nước bằng cách thay chiếc áo xanh cho rừng mà còn tạo ra của cải cho xã hội, đem lại cuộc sống sung túc cho bao người. Về những chuyến xe gỗ dài ngoằn rầm rập hằng đêm, người bạn lãnh đạo thề trên tình đồng đội năm tháng đổ máu chiến trường là hoàn toàn hợp pháp. Chỉ thời gian ngắn, lời thề theo người bạn cũ bay vào.. trại giam vì giấy phép cho khai thác một thì bọn họ câu kết khai thác gấp mười. Rừng xanh nào mà còn! Con tắc kè ló đầu khỏi cây cột ống tre thao láo nhìn hai người đàn ông uống trà trên bộ ván trước hiên, lạnh lùng buông hai tiếng "tắc kè" mà Hoè thường nhại "hết rừng". Nước vẫn sôi sùng sục ngang khúc sông ôm quanh đất lão Sơn cụt. Vợ lão đang treo chiếc rổ đựng mẹ con bầy gà mới nở lên cây cột giữa nhà, góp chuyện: - Tại sao người ta chặt cây gỗ cả người ôm rồi trồng lại cây con bằng chiếc đũa, hả ông cụt? - Chuyện phá rừng nguyên sinh để trồng rừng non, bà phải hỏi mấy thằng Bảy Rưỡi. Lão Sơn cụt tưng tửng. Bảy Rưỡi là tên chung mà lão đặt cho bọn phá rừng. Từ anh Ba anh Bảy đến thằng Mỹ thằng Pháp, lão đều gọi chung là Bảy Rưỡi để khỏi mếch lòng vì cha mẹ có đẻ đứa con nào chỉ có nửa người đâu mà đặt là Rưỡi. Hoè xía: - Thằng Bảy Rưỡi – phó – chủ – tịch mới ra tù hôm Bọn phá rừng nổi tiếng ở quê lão mà báo chí gọi là "phá rừng vô địch quốc gia" bị kêu án mỗi thằng hai mươi năm tù, mới thụ án sáu, bảy năm đã được đặc xá về với vợ con; có thằng về chỉ còn con vì vợ đã ôm của ăn của rừng đi lấy chồng khác. Trường hợp này coi chừng ông bà nói đúng là "ăn của rừng rưng rưng nước mắt", à ta! - Vợ chồng thằng Bảy Rưỡi – giám – đốc ra tòa ly dị rồi.. Bà Sơn cụt ghé ngồi bên chồng, uống một tách trà cho thấm giọng mới thông tin sốt dẻo, sau khi cột chặt miệng cái bao nhét đầy những thứ giá trị nhất. Năm nào cũng chạy lũ nên bà có thừa kinh nghiệm chọn cái gì, bỏ cái gì mà không tiếc rẻ nếu lũ có quét cả nhà đổ xuống sông. (.) (Trích Những ngày trở gió, Hồ Việt Khuê, NXB Hội nhà văn, 2018) Thực hiện các yêu cầu sau: Câu 1. Xác định người kể chuyện của văn bản. Câu 2. Xác định lời người kể chuyện và lời nhân vật trong đoạn văn in đậm. Từ đó, hãy nhận xét về sự kết hợp giữa lời người kể chuyện và lời nhân vật. Câu 3. Theo văn bản, vì sao lão Sơn quý Hòe? Câu 4. Trình bày cách hiểu của em về chi tiết: "Ăn của rừng rưng rưng nước mắt". Câu 5. Chỉ ra hiện tượng mở rộng khả năng kết hợp của từ trong câu văn sau và phân tích tác dụng biểu đạt của cách diễn đạt này: "Con tắc kè ló đầu khỏi cây cột ống tre thao láo nhìn hai người đàn ông uống trà trên bộ ván trước hiên, lạnh lùng buông hai tiếng" tắc kè "mà Hoè thường nhại" hết rừng "." Câu 6. Từ nội dung văn bản, em hãy viết 01 đoạn văn (khoảng 5 – 7 dòng) phân tích mối quan hệ giữa con người với tự nhiên. Câu7: Qua tác phẩm Đêm đợi lũ (Hồ Việt Khuê), em hãy viết một bài văn nghị luận bàn về việc khai thác rừng trái phép ở Việt Nam hiện nay. *Gợi ý đáp án Câu 1: - Người kể chuyện của văn bản: Ngôi thứ ba. Câu 2: - Lời người kể chuyện: "Con tắc kè ló đầu khỏi cây cột ống tre thao láo nhìn hai người đàn ông uống trà trên bộ ván trước hiên, lạnh lùng buông hai tiếng" tắc kè "mà Hoè thường nhại" hết rừng ". Nước vẫn sôi sùng sục ngang khúc sông ôm quanh đất lão Sơn cụt. Vợ lão đang treo chiếc rổ đựng mẹ con bầy gà mới nở lên cây cột giữa nhà, góp chuyện." – Lời nhân vật: + "Tại sao người ta chặt cây gỗ cả người ôm rồi trồng lại cây con bằng chiếc đũa, hả ông cụt? + Chuyện phá rừng nguyên sinh để trồng rừng non, bà phải hỏi mấy thằng Bảy Rưỡi." - > Nhận xét: Lời người kể chuyện và lời các nhân vật được kết hợp linh hoạt, đan xen, tạo nên giọng điệu trần thuật đa thanh, tự nhiên, sinh động. Câu 3: Theo văn bản, lão Sơn quý Hòe vì: anh dám nói thẳng với đại diện chính quyền địa phương là con anh ta đói, trong khi chờ khoai sắn cho củ, anh chỉ lượm mót chút của rừng. Câu 4: - Cách hiểu về chi tiết: "Ăn của rừng rưng rưng nước mắt" : + Thảm họa thiên nhiên lũ lụt, sạt lở xảy ra do con người khai thác, tàn phá rừng bừa bãi. + Khai thác rừng bừa bãi gây tổn hại nghiêm trọng đến đời sống con người, trên cả phương diện vật chất lẫn tinh thần. Câu 5: - Hiện tượng mở rộng khả năng kết hợp của từ: "Con tắc kè", được hình dung như con người nên có cách kết hợp: "Thao láo nhìn"; "lạnh lùng buông hai tiếng" cách kết hợp từ này phá vỡ quy tắc kết hợp từ thông thường. - Tác dụng: Tạo ra hình ảnh độc đáo, mới lạ, thú vị gây ấn tượng và khơi gợi cảm xúc cho người đọc. Câu 6: Trong văn bản "Đêm đợi lũ", mối quan hệ giữa con người và tự nhiên được thể hiện qua sự gắn bó mật thiết và tinh thần chủ động ứng phó. Người dân nơi đây sống hòa mình vào thiên nhiên, hiểu rõ quy luật của dòng sông và thời tiết. Họ không hề sợ hãi trước cơn lũ mà bình tĩnh chuẩn bị, gia cố nhà cửa, di chuyển đồ đạc. Họ biết rằng lũ là một phần của cuộc sống, mang đến phù sa cho đồng ruộng, nhưng cũng có thể gây ra những thiệt hại. Vì vậy, họ luôn chủ động phòng tránh, bảo vệ tài sản và tính mạng. Mối quan hệ này cho thấy sự tôn trọng và thích nghi của con người với tự nhiên, đồng thời thể hiện tinh thần đoàn kết, tương trợ lẫn nhau trong cộng đồng. Câu 7: *Dàn ý * Giới thiệu vấn đề nghị luận và nêu khái quát quan điểm của cá nhân về vấn đề. - Giới thiệu tác phẩm Đêm đợi lũ và vấn đề xã hội cần bàn luận qua tác phẩm: Việc khai thác rừng trái phép ở Việt Nam hiện nay - Nêu khái quát quan điểm của người viết về vấn đề đó. * Triển khai vấn đề nghị luận: Thể hiện quan điểm của người viết, có thể theo một số gợi ý sau: - Giải thích được vấn đề cần bàn luận: Khai thác rừng trái phép là khai thác các loại rừng thuộc diện không được cơ quan nhà nước cho phép như rừng sản xuất, rừng phòng hộ, rừng đặc dụng hoặc khai thác quá khối lượng cho phép. - Thực trạng của nạn phá rừng ở Việt Nam: Diện tích rừng Việt Nam ngày càng bị thu hẹp. Từ một nước có độ che phủ lớn trên thế giới, đến thời điểm này, Việt Nam chỉ còn giữ được một diện tích nhỏ rừng nguyên sinh. - Nguyên nhân của thực trạng đó: + Do đói nghèo, lạc hậu, rừng bị phá để làm nương rẫy. + Do ý thức bảo vệ rừng chưa được nâng cao ở mỗi cá nhân cũng như các tập thể có sự gắn bó và quan hệ trực tiếp với rừng. + Do tình trạng tham nhũng trong lĩnh vực quản lý, bảo vệ rừng, một bộ phận không nhỏ cán bộ lại đi phá rừng, chiếm đất vì lợi ích cá nhân. + Do khả năng quản lí của Nhà nước còn hạn chế: Luật pháp chưa thật chặt chẽ, người có chức năng bảo vệ rừng chưa được trang bị đầy đủ về cả phương tiện, quyền lợi cũng như quyền lực để thực thi tốt nhiệm vụ.. - Hậu quả của việc rừng bị tàn phá là tình trạng biến đổi khí hậu, hiệu ứng nhà kính, nước biển dâng cao, lũ quét, sạt lở.. diễn ra ngày càng thường xuyên và nặng nề hơn, ảnh hưởng nghiêm trọng tới cuộc sống, thậm chí tính mạng, tài sản của người dân, tác động tiêu cực đến các hoạt động sản xuất, kinh tế của đất nước.. - Giải pháp: Nâng cao ý thức cá nhân, thực hiện trồng cây gây rừng, có hệ thống luật pháp xử lí nghiêm các trường hợp vi phạm, tuyên truyền bảo vệ rừng, khai thác hợp lí, có phương án bảo tồn và phát triển diện tích phủ xanh của rừng.. - Mở rộng, trao đổi ý kiến trái chiều hoặc ý kiến khác để có cái nhìn toàn diện. * Tổng kết vấn đề nghị luận: - Khẳng định vấn đề : vấn nạn khai thác rừng trái phép ở Việt Nam hiện nay cần được nhìn nhận thấu đáo, có định hướng giải quyết cụ thể, triệt để và toàn diện. - Đóng góp của tác phẩm Đêm đợi lũ đối với vấn đề : Tác phẩm cho thấy những hậu quả khi con người khai thác rừng trái phép, là hồi chuông cảnh tỉnh con người trước vấn nạn khai thác tự nhiên vô ý thức, không có quy hoạch và định hướng bảo tồn, phát triển môi trường sinh thái. *Bài viết tham khảo "Đêm đợi lũ" của nhà văn Hồ Việt Khuê không chỉ là câu chuyện về những người dân miền Tây Nam Bộ sống chung với lũ, mà còn là lời cảnh báo về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên. Tác phẩm gợi lên vấn đề nhức nhối trong xã hội hiện nay: Nạn khai thác rừng trái phép ở Việt Nam. Đây là vấn đề nghiêm trọng, đòi hỏi sự quan tâm của toàn xã hội. Khai thác rừng trái phép là hành vi khai thác các loại rừng không được cơ quan nhà nước cho phép, hoặc khai thác vượt quá khối lượng cho phép. Hành vi này gây ra những hậu quả vô cùng nghiêm trọng đối với môi trường và đời sống con người. Thực trạng đáng báo động là diện tích rừng ở Việt Nam ngày càng bị thu hẹp. Từ một quốc gia có độ che phủ rừng lớn, Việt Nam hiện nay chỉ còn giữ lại một phần nhỏ diện tích rừng nguyên sinh. Nguyên nhân của tình trạng này xuất phát từ nhiều phía. Thứ nhất, do đời sống của một bộ phận người dân còn khó khăn, lạc hậu, họ phá rừng để làm nương rẫy, sinh sống. Thứ hai, ý thức bảo vệ rừng của nhiều cá nhân và tập thể còn hạn chế. Thứ ba, tình trạng tham nhũng trong quản lý, bảo vệ rừng diễn ra phức tạp, một số cán bộ lợi dụng chức quyền để phá rừng, chiếm đất. Thứ tư, năng lực quản lý của Nhà nước còn nhiều bất cập, hệ thống pháp luật chưa đủ mạnh, lực lượng bảo vệ rừng còn thiếu thốn về trang thiết bị và quyền hạn. Hậu quả của việc phá rừng là vô cùng nặng nề. Biến đổi khí hậu, hiệu ứng nhà kính, nước biển dâng, lũ quét, sạt lở đất.. xảy ra ngày càng thường xuyên và khốc liệt, đe dọa trực tiếp đến tính mạng và tài sản của người dân, gây ảnh hưởng tiêu cực đến các hoạt động kinh tế, sản xuất của đất nước. Để giải quyết vấn đề này, cần có những giải pháp đồng bộ và quyết liệt. Trước hết, cần nâng cao ý thức bảo vệ rừng trong cộng đồng, đẩy mạnh các hoạt động trồng cây gây rừng. Thứ hai, xây dựng hệ thống pháp luật chặt chẽ, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Thứ ba, tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục về bảo vệ rừng. Thứ tư, khai thác rừng một cách hợp lý, có kế hoạch bảo tồn và phát triển diện tích rừng. Thứ năm, nâng cao năng lực quản lý của Nhà nước, trang bị đầy đủ phương tiện và quyền hạn cho lực lượng bảo vệ rừng. Bên cạnh đó, cũng cần lắng nghe và trao đổi những ý kiến trái chiều, những góc nhìn khác nhau để có cái nhìn toàn diện về vấn đề này. Có ý kiến cho rằng, việc khai thác rừng là cần thiết để phục vụ phát triển kinh tế. Tuy nhiên, cần khẳng định rằng, phát triển kinh tế phải đi đôi với bảo vệ môi trường, không thể đánh đổi môi trường lấy lợi ích kinh tế trước mắt. Vấn nạn khai thác rừng trái phép ở Việt Nam hiện nay cần được nhìn nhận một cách thấu đáo và có những giải pháp cụ thể, triệt để. "Đêm đợi lũ" đã cho thấy những hậu quả của việc con người khai thác rừng trái phép, là hồi chuông cảnh tỉnh cho chúng ta về việc bảo vệ môi trường. Mỗi người cần nâng cao ý thức trách nhiệm, chung tay bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường sống của chính mình và các thế hệ tương lai.
