Đọc hiểu: Con trai và má - Nguyễn Ngọc Tư - Về! Bạn xoa cái bụng ông Địa độn vải chang bang của

Đọc văn bản sau và trả lời các câu hỏi:

CON TRAI VÀ MÁ - NGUYỄN NGỌC TƯ​

Về! Bạn xoa cái bụng ông Địa độn vải chang bang của mình, nói chờ con chút nữa má ơi. Sau, lúc kể với tôi bạn nói: "Thì dặn cho có vậy, chớ bà già tao chờ tao tới suốt đời". Tết đó bạn bốn mươi ba tuổi.

Tôi với bạn không thân, có khi cả tuần mới ngồi chung nhau ở bàn, ở nơi gần như duy nhất là quán cà phê Văn nghệ. Nhưng tôi quen má của bạn, một bà già tuổi trên bảy mươi, đẹp người. Mỗi tháng bà ăn chay bốn ngày. Bà bị say xe, đi Sài Gòn lần nào cũng gọt củ sắn đem theo nhai cho đỡ nhộn nhạo trong ruột. Buổi sáng đi chợ thay vì vô tiệm phở bà chỉ ăn nắm xôi, hay một ổ bánh mì trơn, số tiền còn lại bà chắt mót bỏ ống cho bạn cất nhà. Bà có cái đầu tóc mượn làm từ tóc rụng của mình, chính mình nhặt nhạnh. Đôi lúc đọc mấy mẩu chuyện con con bạn viết, truyện nào cũng có nhân vật má, bà kêu kiếm gì đó viết nhắc tới ba bây, kẻo ổng buồn.

Tôi chưa gặp bà má đó lần nào, những gì tôi biết đều do bạn kể. Ngoài cà phê đá, sữa đậu nành.. ngồi với bạn, tôi được thưởng thức thêm món "bà già tao..". Như một ám ảnh. Ngọt ngào. Quán nằm giữa lòng thành phố, nhưng có khi bạn làm tôi thấy bóng người đàn bà ngồi câu cá chốt giấy làm khô gởi ra chợ cho con, bà hái bông so đũa về nấu chua với cá rô đồng. Tôi thấy bà ngồi trong bếp, thêm lửa cho đáy nồi dày cơm cháy (món này bạn khoái). Những ngày Tết bà hay lảng vảng gần chỗ mấy đứa con chơi bài cào, hóng coi đứa nào thua nhiều, bà lén luồn tiền cho nó.

Và bạn luôn là người thua nhiều nhất. Bà má bận lòng với bạn nhất. Lần nào về trong mớ hành lý của bạn cũng nhồi nhét bao nhiêu là quần áo quăn queo, má lục lọi ra, ôm đi ủi. Qua cửa là bà ngó từ trên xuống dưới, lúc bảo cạo râu bớt đi lúc chê tóc dài quá phủ cả lỗ tai, mà để móng tay chi dài thượt thiệt ngứa con mắt. Bạn hí hửng, bị rầy mà vô cùng hí hửng, má càm ràm bạn coi bằng như má hát ru vậy.

Bạn không bao giờ nói kiểu như tao thương má, nhớ má lắm lắm. Tình cảm của bạn đặt vào những câu chuyện, những ký ức, những kỷ niệm có thể đã củ kỹ rồi hoặc còn tươi rói mới hôm qua, lần về thăm nhà gần nhất. Nơi bạn sống cách nhà sáu mươi cây số, lâu lắc vài ba tháng bạn mới về một lần, nhưng cảm giác bạn chưa bao giờ bỏ má đi đâu quá một ngày. Lá bay ngoài đường rơi bạn mơ màng "bà già tao tầm bốn giờ sáng là xách chổi đi quét lá ngoài sân..". Một người bán quà rong đi ngang qua bạn chép miệng, "bà già tao ưa bánh phồng nếp nướng..". Ngồi trong quán ngó trời mưa, mà mắt bạn ngậm sương như thể trước mặt thấp thoáng dáng một người phụ nữ đang súc rửa mấy cái lu, đắp đất be quanh nền nhà chống ngập, lấy tấm cao su căng che cho mùng con khỏi dột.

Bạn là họa sỹ, kiêm viết văn xuôi, làm thơ kiêm diễn viên và ca vọng cổ nghe cũng mùi. Chữ của bạn luôn có hình ảnh bà mẹ tần tảo với đầu tóc mượn xức dầu dừa, kim tây cài miệng túi áo, chân đi dép Lào, nồng mùi dầu gió. Nhưng khi vẽ, hiện diện trên tranh bạn nhiều nhất là trẻ con. Những đứa trẻ đang giỡn đang chơi, xúm xít với nhau hồn nhiên ngước mặt ngó trời, bình an và nhẹ nhõm. Như thể khung tranh đã che khuất bà mẹ chúng đang ở gần đâu đó, đang bao dung dõi theo, ngó chừng bảo bọc cho, tôi có cảm giác đó. Nhưng cảm giác cũng đầy chủ quan, tôi bị ám ảnh bởi thứ tình cảm kỳ lạ mà bạn dành cho má, đôi khi chỉ vì một lần giọng bạn trở nên thảng thốt, "bà già tao nằm đau ở Sài Gòn.."

Đôi khi, tôi học từ những câu chuyện nhát gừng, vô chừng của bạn cách làm mẹ, làm con. Và cũng có lúc tôi hơi nghi ngờ, không biết chi tiết này câu chuyện kia có thật không. Nhưng điều đó không quan trọng, dù bạn viết truyện ngắn bằng lời, thì ba chữ "bà già tao.." từ cái miệng râu ria rậm rạp của bạn cũng lan ấm áp rung cảm sang tôi.

[..] Đến nỗi, tôi đoán chừng bạn không lấy vợ vì chưa tìm được người phụ nữ nào giống như má bạn. Và bạn còn nghèo má bạn còn mãi xót xa. Bạn còn lông bông văn nghệ văn gừng là má bạn còn cằn nhằn rầy la.. Dường như bằng cách này bạn giành lấy tình thương của má, khi trót sinh ra dưới một mái nhà đông anh chị em. Má ở đầu nguồn, nên bạn mãi là con cá lìm kìm suốt đời bơi ngược nước?

Ai đó sẽ nói rằng bạn ích kỷ, chỉ nghĩ tới bản thân mình, nhưng dường như quyền phán xét chỉ thuộc về người mẹ. Biết đâu bà cảm thấy vui, an ủi, khi những đứa con lớn khôn đã lần lượt rời khỏi tầm với của bà, chỉ bạn là mãi loay hoay, lẩn quẩn vướng quanh chân. Ứ hự cái thằng nghề nghiệp lêu bêu, chưa vợ, chưa nhà cửa..

( "Con trai và má", Nguyễn Ngọc Tư, vannghesongcuulong.org.vn)​

Chú thích:

– Nguyễn Ngọc Tư sinh năm 1976 tại Đầm Dơi, Cà Mau. Là nữ nhà văn trẻ của Hội nhà văn Việt Nam. Giọng văn chị đậm chất Nam bộ, là giọng kể mềm mại mà sâu cay về những cuộc đời éo le, những số phận chìm nổi. Cái chất miền quê sông nước ngấm vào các tác phẩm, thấm đẫm cái tình của làng, của đất, của những con người chân chất hồn hậu nhưng ít nhiều gặp những bất hạnh.

– Tác phẩm "Con trai và má" được Nguyễn Ngọc Tư sáng tác vào tháng 03 năm 2010, sau đó được đăng tải trên báo điện tử vannghesongcuulong.org.vn

Thực hiện các yêu cầu sau:

Câu 1. Xác định thể loại của văn bản.

Câu 2. Nêu phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong văn bản.

Câu 3. Xác định ngôi kể của người kể chuyện.

Câu 4. Nêu chủ đề của văn bản.

Câu 5. Nhân vật người mẹ hiện lên như thế nào trong đoạn văn thứ hai "Tôi với bạn không thân.. kẻo ổng buồn"?

Câu 6. Nêu tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu văn sau: "Bạn là họa sỹ, kiêm viết văn xuôi, làm thơ kiêm diễn viên và ca vọng cổ nghe cũng mùi."

Câu 7. Nhận xét về nghệ thuật miêu tả nhân vật người mẹ trong văn bản của tác giả.

Câu 8. Bài học có ý nghĩa nhất với em được rút ra từ văn bản trên là gì?

Câu 9: Em hãy viết bài văn nghị luận phân tích và đánh giá nhân vật người mẹ trong văn bản trên.

*Gợi ý đáp án

Câu 1:

Văn bản "Con trai và má" thuộc thể loại truyện ngắn.

Câu 2:

Phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong văn bản: Tự sự

Câu 3:

Ngôi kể của người kể chuyện: Ngôi thứ nhất.

Câu 4:

Chủ đề của văn bản: Ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng, cao đẹp.

Câu 5:

Nhân vật người mẹ: Hiền lành, phúc hậu, tiết kiệm vì con cái, yêu thương chồng.

Câu 6:

- Biện pháp tu từ: Liệt kê "họa sỹ, kiêm viết văn xuôi, làm thơ kiêm diễn viên và ca vọng cổ"

- Tác dụng:

+ Nhấn mạnh, khẳng định sự đa tài của nhân vật.

+ Làm cho sự diễn đạt trở nên rõ ràng, đầy đủ, sinh động, hấp dẫn.

Câu 7:

Nghệ thuật miêu tả nhân vật trong đoạn trích:

+ Ngôn ngữ trong sáng, giản dị, mộc mạc;

+ Giọng điệu nhẹ nhàng, giàu chất trữ tình.

+ Đặt nhân vật vào tình huống để bộc lộ tính cách.

Câu 8:

Có thể rút ra một trong những bài học như:

+ Biết ơn, trân trọng công lao sinh thành, dưỡng dục.

+ Hiếu thảo, yêu thương, quan tâm, chăm sóc cha mẹ

+ Tình cảm mẹ con rất thiêng liêng, cần được bày tỏ, gìn giữ.

Câu 9:

*Dàn ý tham khảo:

– Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm, nhân vật người mẹ và vấn đề cần phân tích.

– Phân tích nhân vật người mẹ trong tác phẩm:

+ Ngoại hình, tuổi tác.

+ Hành động: Tất bật, chăm chỉ, lo toan cho con

+ Tính cách:

· Yêu thương con vô bờ bến.

· Hi sinh thầm lặng, lo lắng cho con

· Sẵn sàng tha thứ cho những lỗi lầm của con.

· Trăn trở cho tương lai của con, mong cho con được những điều tốt nhất.

+ Thông điệp được gửi gắm qua nhân vật: Khẳng định vai trò to lớn của người mẹ trong cuộc sống mỗi người. Truyền tải thông điệp về lòng biết ơn, trân trọng công ơn sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ.

– Đánh giá nghệ thuật xây dựng nhân vật:

+ Phương thức biểu đạt tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm, đặt nhân vật vào tình huống để bộc lộ tính cách.

+ Ngôi kể thứ nhất giúp cho câu chuyện trở nên khách quan, lôi cuốn.

+ Ngôn ngữ trong sáng, gần gũi; giọng điệu nhẹ nhàng, giàu chất trữ tình; mang đậm sắc thái Nam Bộ.

– Đánh giá thành công của nhà văn khi xây dựng nhân vật:

+ Nhân vật người mẹ trong truyện ngắn "Con trai và má" được xây dựng chân thực, sinh động, mang đậm chất hiện thực.

+ Là một hình tượng đẹp, tiêu biểu cho tình mẫu tử thiêng liêng, góp phần mang đến cho người đọc những cảm xúc sâu lắng và trân trọng hơn tình cảm gia đình.

*Bài viết tham khảo

Nguyễn Ngọc Tư là một nhà văn tài năng của văn học Việt Nam đương đại, nổi tiếng với những tác phẩm mang đậm hơi thở miền Tây Nam Bộ. Văn của chị giản dị, chân chất nhưng lại có sức lay động lòng người mạnh mẽ. Truyện ngắn "Con trai và má" là một trong những tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Ngọc Tư, khắc họa thành công hình ảnh người mẹ nông thôn tần tảo, giàu đức hi sinh. Nhân vật người mẹ trong tác phẩm không chỉ là hiện thân của tình mẫu tử thiêng liêng mà còn là biểu tượng cho những phẩm chất cao đẹp của người phụ nữ Việt Nam.

Trong "Con trai và má", người mẹ hiện lên với vẻ ngoài giản dị, mộc mạc của một người phụ nữ nông thôn. Tuổi tác của bà có lẽ đã xế chiều, thể hiện qua những nếp nhăn trên khuôn mặt, những vết chai sạn trên đôi tay. Dù vậy, bà vẫn luôn tất bật, chăm chỉ, lo toan cho con cái. Những công việc đồng áng, chợ búa, bếp núc.. dường như không lúc nào ngơi tay. Hình ảnh người mẹ tảo tần ấy khiến người đọc không khỏi xót xa, cảm phục.

Hành động của người mẹ trong truyện ngắn đều xoay quanh việc chăm sóc, lo lắng cho con trai. Bà luôn dành những điều tốt đẹp nhất cho con, từ bữa ăn đến giấc ngủ. Bà sẵn sàng nhường nhịn, hi sinh bản thân để con được no đủ, hạnh phúc. Tình yêu thương con vô bờ bến của người mẹ được thể hiện qua từng hành động nhỏ nhất, từ việc chuẩn bị bữa cơm nóng hổi đến việc vá áo cho con.

Tính cách của người mẹ trong "Con trai và má" là sự kết hợp hài hòa giữa sự dịu dàng, bao dung và sự mạnh mẽ, kiên cường. Bà yêu thương con vô bờ bến, sẵn sàng thứ tha cho những lỗi lầm của con. Sự hi sinh thầm lặng, lo lắng cho con của bà khiến người đọc cảm động sâu sắc. Bà luôn trăn trở về tương lai của con, mong muốn con được học hành thành đạt, có một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Qua nhân vật người mẹ, Nguyễn Ngọc Tư đã gửi gắm thông điệp sâu sắc về vai trò to lớn của người mẹ trong cuộc sống của mỗi người. Mẹ là người sinh thành, dưỡng dục, là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho con cái. Tác phẩm cũng truyền tải thông điệp về sự biết ơn, trân trọng công ơn sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ.

Nghệ thuật xây dựng nhân vật của Nguyễn Ngọc Tư trong "Con trai và má" cũng rất đặc sắc. Chị đã kết hợp nhuần nhuyễn giữa phương thức biểu đạt tự sự, miêu tả và biểu cảm, đặt nhân vật vào những tình huống cụ thể để bộc lộ tính cách. Ngôi kể thứ nhất giúp câu chuyện trở nên chân thực, gần gũi, tạo sự đồng cảm với người đọc. Ngôn ngữ trong sáng, giản dị, mang đậm sắc thái Nam Bộ cũng góp phần tạo nên thành công của tác phẩm.

Nhân vật người mẹ trong "Con trai và má" được xây dựng chân thực, sinh động, mang đậm chất hiện thực. Bà là hình ảnh tiêu biểu cho những người mẹ Việt Nam tần tảo, giàu đức hi sinh. Tác phẩm đã góp phần khẳng định giá trị của tình mẫu tử thiêng liêng, đồng thời khơi gợi trong lòng người đọc những cảm xúc sâu lắng về tình cảm gia đình.

Tóm lại, "Con trai và má" là một truyện ngắn xúc động, lay động lòng người. Nhân vật người mẹ trong tác phẩm là một biểu tượng đẹp, góp phần khẳng định tài năng và tấm lòng nhân hậu của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư.