Diễn thế sinh thái là gì? Diễn thế sinh thái là những thay đổi quan sát được trong một quần xã theo thời gian. Đó là quá trình biến đổi tuần sự của quần xã qua các giai đoạn tương ứng với sự biến đổi của môi trường. Song song với quá trình biến đổi của quần xã là quá trình biến đổi theo các điều kiện tự nhiên của môi trường, như khí hậu, thổ nhưỡng, độ ẩm.. Diễn thế thường là 1 quá trình định hướng, có thể dự báo được. Có những loại diễn thế nào? Dựa vào dạng quần xã ban đầu tham gia vào diễn thế sinh thái, mà có thể chia diễn thế sinh thái có 2 loại: - Diễn thế nguyên sinh: Là dạng diễn thế, khởi đầu từ môi trường chưa có sinh vật, chưa có 1 quần xã nào. Các sinh vật đầu tiên phát tán tới hình thành quần xã tiên phong, tiếp theo là giai đoạn hỗn hợp, có sự thay thế các quần xã lẫn nhau, cuối cùng hình thành nên quần xã đỉnh cực Ví dụ như vùng đất hoang, khởi đầu chưa có sinh vật sinh sống, sau đó cỏ mọc lên, hình thành trảng cỏ, giai đoạn giữa xuất hiện nhiều cây bụi, mọc xen lẫn với cây gỗ nhỏ. Cuối cùng là xuất hiện rừng cây với nhiều tầng cây. - Diễn thế thứ sinh: Là dạng diễn thế, xảy ra ở môi trường trước đó đã có quần xã từng tồn tại, nhưng nay đã không còn. Khi gặp điều kiện thuận lợi, quần xã có thể phát triển theo hướng tích cực; thực tế, các quần xã thường gặp có khả năng phục hồi rất thấp; thường bị chuyển thành quần xã suy thoái. Ví dụ như diễn thế lắng đọng các chất ở 1 hồ nước, làm hồ nông dần. Khi hồ cạn kiệt nước, các quần xã sinh vật thủy sinh sẽ biến mất. Lần lượt thế vào đó là các trảng cỏ, trảng cây thân thảo, trảng cây gỗ và sẽ dần hình thành rừng gỗ trên cạn, phát triển ổn định, thay thế cho hồ nước. Diễn thế của bất kì dạng nào cũng trải qua 1 khoảng thời gian, tạo nên dãy các diễn thế, sự thay thế liên tục quần xã này bằng quần xã sinh vật khác. Những quần xã xuất hiện càng muộn trong diễn thế thì thời gian tồn tại và phát triển càng dài Xu hướng biến đổi chính trong quần xã? - Mỗi quan hệ giữa các loài và môi trường thay đổi - Sinh khối và tổng sản lượng tăng lên, sản lượng sơ cấp tinh giảm. - Hô hấp của quần xã tăng, tỉ lệ giữa sản xuất và phân giải vật chất tiến đến 1 - Số lượng loài tăng lên, nhưng số cá thể mỗi loài lại giảm đi, quan hệ sinh học giữa các loài ngày càng căng thẳng - Lưới thức ăn ngày càng phức tạp, chuỗi thức ăn mùn bã hữu cơ ngày càng quan trọng - Kích thước và tuổi thọ các loài đều tăng lên - Khả năng tích lũy các chất dinh dưỡng ngày 1 tăng và quần xã sử dụng năng lượn ngày 1 hoàn hảo Nguyên nhân gây ra diễn thế sinh thái là gì? Có 2 nguyên nhân chính gây ra diễn thế sinh thái: - Nguyên nhân bên trong: sự cạnh tranh giữa các loài trong quần xã là 1 nhân tố sinh thái quân trọng làm biến đổi quần xã. Trong điều kiện tương đối ổn định, loài ưu thế hoạt động mạnh làm cho điều kiện môi trường biến đổi theo hướng bát lượi cho mình, thuận lợi cho các loài ưu thế khác có sức cạnh tranh cao hơn thay thế. Quần xã sinh vật là động lực chính cho diễn thế. - Nguyên nhân bên ngoài: Do các hiện tượng bất thường của thiên nhiên: Mưa, gió, lũ lụt.. gây nên những biến đổi sâu sắc lên cấu trúc quần xã, gây chết hàng loạt các loài sinh vật. Những nguyên nhân này có thể làm co quần xã trẻ lại, hoặc bị hủy diệt, khởi động lại từ đầu. Các hoạt động của con người cũng là 1 nhân tố gây nên diễn thế sinh thái của quần xã. Con người vừa khai thác, nhiều lúc làm suy thoái quần xã nhưng đông thời cũng góp phần cải tạo quần xã, làm quần xã sinh vật phong phú hơn.
