VÒNG XÒE Lò Cao Nhum Vòng xoè Ngọn lửa xanh Ngọn lửa vàng Ngọn lửa thuở hồng hoang Bập bùng hoa cà hoa cải Ngôi nhà đốm lửa Âm ỉ cùng gió hú Đượm nồng sải dọc vạn năm Bền bỉ dưỡng nuôi sự sống loài người. Vòng xoè Gương mặt bừng ánh trăng Nụ cười hồng ngọn lửa Trẻ, già, trai, gái kết hoa Vòng nguyệt quế bản mường Vòng nguyệt quế trao người hùng của bản Tặng người gan của mường Người hùng, người gan Cột lim, cột nghiến Kết đan phên rào, phên giậu Chắn bão, ngăn giông Xua mây, đuổi nắng Che mầm xanh không héo quắt Chắn mùa vàng không lở xuống thung sâu. Chớ buông tay em nhé Em buông tay làm đứt vòng xoè Em buông tay rời rạc mường bản Lẻ loi sẽ cô độc vực đá Vòng xoè cuộc đời nghiệt ngã Vòng xoè cộng đồng gắn kết Em ơi chớ buông tay Vòng xoè mênh mông tình mặn Vòng xoè vực sâu Vòng xoè núi cao. Kìa núi quanh thung Đồi quanh bãi Kề vai nhau Xoè ngàn năm vạn thuở Dắt tay nhau kết dính lẽ đất trời Nào trẻ, già, trai, gái muôn người Nào xóm trên, dưới mường mọi nơi Hãy cầm tay, hãy dắt tay Xoè cùng đồi, cùng núi Sánh cùng sao, cùng trăng Bền cùng trời, cùng đất. Chú thích: * Vòng xòe: Xòe là điệu múa tái hiện lại các động tác trong lao động được dùng trong lễ hội gắn với văn hóa tín ngưỡng của dân tộc Thái. Xòe vòng còn thể hiện tính cởi mở, gắn kết, thân thiện của một loại hình nghệ thuật cộng đồng. PHẦN I. ĐỌC HIỂU (4, 0 ĐIỂM) Câu 1. Xác định đối tượng trữ tình và nhân vật trữ tình trong bài thơ. Câu 2. Hãy chép hai câu thơ có ngữ điệu cầu khiến. Câu 3. Chỉ ra và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong khổ thơ đầu của bài thơ. Câu 4. Nhận xét về tình cảm của tác giả đối với văn hóa truyền thống của quê hương, bản mường mình. Câu 5. Em hiểu như thế nào về lời nhắn gửi thể hiện trong đoạn thơ bên dưới. Từ đó, em hãy rút một thông điệp ý nghĩa nhất trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. "Nào trẻ, già, trai, gái muôn người Nào xóm trên, dưới mường mọi nơi Hãy cầm tay, hãy dắt tay Xoè cùng đồi, cùng núi Sánh cùng sao, cùng trăng Bền cùng trời, cùng đất." GỢI Ý PHẦN I. ĐỌC HIỂU Câu 1. Đối tượng trữ tình và nhân vật trữ tình trong bài thơ. - Đối tượng trữ tình: Vòng xòe (múa xòe đứng theo vòng tròn) - Nhân vật trữ tình: Là người giấu mặt (đó có thể là sự hóa thân của tác giả; hoặc của một chàng trai giấu mặt nào đó) (Lưu ý: Đối tượng trữ trình là đối tượng được miêu tả, được phản ánh trong bài thơ. Chủ thể trữ trình (nhân vật trữ tình) : Là chủ thể phát ngôn, bày tỏ tình cảm, cảm xúc của bản thân trước đối tượng trữ tình. Đối tượng trữ tình có thể xưng anh, em, tôi, ta.. thường đối tượng trữ tình là sự hóa thân của tác giả; tuy nhiên không nên đồng nhất đối tượng trữ tình là tác giả => điều đó làm cho bài thơ bị hẹp về ý nghĩa khái quát). Câu 2. Hai câu thơ có ngữ điệu cầu khiến. - Chớ buông tay em nhé - Em ơi chớ buông tay (Lưu ý: Câu chứa ngữ điệu cầu khiến là các câu có chứa từ cầu khiến: Hãy, nên, chớ, đừng, nào.. hoặc là các câu chứa ngữ điệu cầu khiến => ngữ điệu này cần căn cứ vào trạng huống và ngữ cảnh). Câu 3. Biện pháp tu từ được sử dụng trong khổ thơ đầu của bài thơ. - Chỉ ra: Trong khổ thơ đầu, tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật: Điệp ngữ "ngọn lửa..". Liệt kê: Ngọn lửa vàng, xanh, hồng hoang - hoa cà, hoa cải; ẩn dụ: Ngọn lửa - điệu múa xòe (vòng xòe). - Tác dụng: Vừa tăng sức gợi hình biểu cảm, vừa tạo nên âm hưởng tha thiết, nhịp điệu tươi vui, rộn ràng. Nhấn mạnh vẻ đẹp, sức sống của vòng xòe: Nó đẹp nồng ấm như ngọn lửa, như hoa cà, hoa cải; nó có sức sống mãnh liệt như ngọn lửa bền bỉ có thể nuôi dưỡng sự sống loài người. Qua đó, nhân vật trữ tình bày tỏ niềm tự hào, tự tôn dân tộc đối với nét văn hóa đặc sắc của người Thái. Câu 4. Tình cảm của tác giả đối với văn hóa truyền thống của quê hương, bản mường mình. Tình cảm của tác giả đối với văn hóa truyền thống dân tộc: - Tình yêu, niềm tự hào về vẻ đẹp của vòng xòe, sự tin tưởng về sức sống mãnh liệt; mong muốn mọi người giữ gìn bảo vệ nét văn hóa đặc sắc này. - Nhận xét: + Tình cảm rất chân thành, tha thiết, xuất phát từ một trái tim yêu quê hương tha thiết. + Tình cảm đó được thể hiện rất sâu sắc qua từng câu, từng chữ, từng hình ảnh thơ. + Tình cảm này thâm trầm, kín đáo mà sâu sắc đáng trân trọng. + Chính tình cảm này làm cho bài thơ hay hơn, xúc động hơn để có thể chạm đến trái tim của người yêu thơ. (Lưu ý: Ở dạng câu hỏi này: Đầu tiên HS phải nêu được những cung bậc tình cảm cảm xúc (yêu, thương, giận, hờn, yêu, ghét, trân trọng, tự hào, biết ơn, xót thương.) => sau đó học sinh mới đưa ra nhận xét (tình cảm đó xuất phát từ đâu; mức độ tình cảm như thế nào; thể hiện bằng thứ ngôn từ nghệ thuật ra sao? Tình cảm đó có ý nghĩa như thế nào đối với bài thơ) Câu 5. Gợi ý: Đoạn thơ là lời nhắn gửi mọi người từ trẻ, già, gái, trai, từ xóm trên, mường dưới cùng cầm tay đoàn kết để giữ gìn và phát huy điệu múa xòe của quê hương bản mường, để điệu múa bền như trăng sao, như đất trời. Lời nhắn nhủ thật chân thành, tha thiết thể hiện tình yêu mãnh liệt đối với văn hóa truyền thống của quê hương, bản mường. Lời nhắn nhủ có ý nghĩa lớn lao và nhân văn biết bao, bởi giữ gìn văn hóa truyền thống là giữ gìn sự sống, giữ gìn cho hôm nay và mãi mãi mai sau. (Lưu ý: Đối với dạng câu hỏi này HS cần xác định: Nội dung lời nhắn gửi, ý nghĩa lời nhắn gửi và thái độ tình cảm của người nhắn gửi. Muốn vậy HS phải đọc kĩ để hiểu rõ hơn nội dung và ý nghĩa sâu xa của đoạn thơ) - Thông điệp giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc: Giữ gìn bản sắc dân tộc là giữ gìn hồn vía của đất nước/Giữ gìn bản sắc dân tộc là việc làm của toàn dân/Giữ gìn bản sắc dân tộc là giữ cho hôm nay và mai sau.. (Kiểu bài này, HS cần căn cứ vào nội dung của đoạn thơ để rút ra thông điệp về một vấn đề đã được xác định cụ thể).
