So sánh nhân vật người mẹ trong Gọi con và người mẹ trong Mây trắng còn bay của Bảo Ninh

So sánh nhân vật hai người mẹ trong hai đoạn trích sau:

Đoạn 1: (Lược: Gọi con mở ra với hình ảnh một người mẹ già, sống trong sự nhớ nhung và chờ đợi vô vọng tin tức từ đứa con trai út – Nghĩa. Người mẹ, dù đã già yếu, vẫn giữ thói quen viết thư cho Nghĩa, người con biệt tăm tích trong cuộc chiến. Những lá thư ấy, đong đầy tình thương và nỗi mong mỏi, được cất kỹ dưới đáy rương như một sự níu giữ hy vọng mong manh. Cuối truyện, Tân - một người con trai khác của bà, mang chiếc rương về nhà mình và mở nó ra, trong là rất nhiều bức thư bà gửi cho Nghĩa)

Tất cả những điều ấy chưa từng bao giờ mẹ viết trong thư gửi ra nước ngoài cho Tân và anh chị của anh. Sau này cũng không bao giờ kể ra lời. Vậy mà bây giờ nhận lấy chiếc rương này thì câu chuyện dài triền miên đêm này qua đêm khác, năm này qua năm khác mẹ đã kể với người con út, Tân lại phải đón lấy. "Khổ thân các con sinh ra gặp thời loạn lạc..", lá thư ấy mẹ viết vào ngày cuối tháng Chạp năm 72. Đất trời bùng cháy, thành phố đổ vỡ, nhưng mẹ không rời Hà Nội. Hơi bom phá toang cửa kính, mẹ vẫn đêm đêm yên lặng ngồi chỗ ngày trước cha vẫn thường ngồi, và vẫn như hồi cha còn sống, mẹ pha một ấm trà để lên khay trên bàn giữa hai cái tách hạt mít.. Trước kia, đối với mẹ, sinh con trai con gái đều quý. Nhưng bây giờ nhìn cảnh bom đạn mù trời, mẹ nghĩ giá hồi đó con sinh ra được mang phận con gái thì hơn. Thời loạn thân gái cũng chẳng sướng gì, nhưng dù sao nếu phận gái thì chắc không đến nỗi bây giờ con biệt âm vô tín. Mẹ biết chắc con còn sống, nhưng giờ đây con ở phương nào vậy con? Sao con lại có thể im lặng lâu như thế hở con? Không một bức thư, không một tin tức nhắn nhe nào cho mẹ, sao thế hở con, Nghĩa ơi? ".

Nghĩa ơi! Tiếng gọi ấy là lời cuối của lá thư cuối cùng mẹ của Tân viết gửi người con trai út. Không còn lá thư nào viết vào những ngày tháng sau đó nữa. Có lẽ vì sau đó là năm 73, hòa bình. Anh chị em Tân lần lượt đỗ đạt trở về.

Có những người con sáng giá như anh chị em Tân, mẹ là một bà mẹ hạnh phúc hơn bao bà mẹ khác. Nào ngờ mẹ không hề biết thế là hạnh phúc. Gương mặt mẹ suốt bao năm trời đến tận khi nhắm mắt xuôi tay luôn lẳng lặng một vẻ chờ đợi âm thầm, rụt rè và vô vọng. May thay, cũng giống như những bức thư mãi mãi ở yên dưới đáy rương bên đầu giường mẹ, nỗi đau lòng của mẹ không bao giờ thốt nên lời, người ta không biết tới.

(Gọi con, Bảo Ninh, nhandan.vn, ngày 19/8/2005)

Đoạn 2: (Lược phần đầu truyện: Truyện Mây trắng còn bay mở ra với khung cảnh một chuyến bay bình thường nhưng nhanh chóng chuyển sang không khí căng thẳng khi người kể chuyện bị đánh thức bởi sự quát nạt của một hành khách. Người đàn ông to lớn, sang trọng tỏ ra tức giận khi thấy bà cụ già lập một bàn thờ nhỏ ngay tại chỗ ngồi, gồm hoa cúng, nhang, và bức ảnh của người đã khuất).

Tôi giật bắn mình. Tôi bị giằng khỏi giấc ngủ không phải vì tiếng quát, tay ngồi cạnh tôi không quát to tiếng, chỉ nạt, nạt khẽ thôi, đủ nghe. Nhưng âm hưởng của nỗi hoảng hốt và sự cục cằn trong giọng y như tát vào mặt người ta. Thận trọng, tôi liếc nhìn. Khói thuốc và cặp vai to đùng của y che khuất cả bà cụ già, cả ô cửa sổ.

- Này, cô kia, cô nhân viên! - Y sang trọng đứng dậy mắng - Tới mà nhìn! Đây là hàng không hay là cái xô bếp? Là phi cơ hay là cái miếu thờ thế này, hả?

- Van bác.. - Bà cụ sợ sệt - Bác ơi, van bác.. Chẳng là, bác ạ, bữa nay giỗ thằng cả nhà tôi. Non ba chục năm rồi, bác ơi, tôi mới lên được đến miền cháu khuất.

Tay nọ gần như bước xéo lên đùi tôi, xấn ra lối đi. Bộ mặt hồng hào bừng bừng giận dữ và khinh miệt. Bà cụ ngồi, lặng phắt, lưng còng xuống, hai bàn tay chắp lại, gầy guộc. Trên chiếc bàn gấp bày đĩa hoa cúng, nải chuối xanh, mấy cái phẩm oản và ba cây nhang cắm trong chiếc cốc thuỷ tinh đựng gạo. Một bức ảnh ép trong tấm kính cỡ bàn tay để dựng vào thành cốc. Cô tiếp viên vội đi tới. Cô đứng sững bên cạnh tôi. Không hề kêu lên, không thốt một lời, cô lặng nhìn.

Máy bay vươn mình nâng độ cao vượt qua trần mây. Sàn khoang dốc lên. Cái bàn thờ nhỏ bé bỏng của bà cụ già hơi nghiêng đi. Tôi xoài người sang giữ lấy cái khung ảnh. Tấm ảnh được cắt ra từ một tờ báo, đã cũ xưa, nhưng người phi công trong ảnh còn rất trẻ.

Khói nhang nhả nhè nhẹ, bốc lên dìu dịu, mờ mỏng trong bầu không khí lành lạnh của khoang máy bay. Những cây nhang trên trời thẳm tỏa hương thơm ngát. Ngoài cửa sổ đại dương khí quyển ngời sáng.

(Trích Mây trắng còn bay, Bảo Ninh, NXB Trẻ, TP. HCM, 2008)

Hướng dẫn:

Các ý chính:

I. Điểm tương đồng:

1. Cả hai người mẹ đều có tình mẫu tử sâu nặng:

- Cả hai người mẹ đều thể hiện tình yêu thương và nỗi đau khắc khoải dành cho những người con đã mất hoặc biệt tăm tích.

- Hành động cụ thể:

+ Người mẹ trong Gọi con : Viết thư không ngừng nghỉ và giữ chúng trong chiếc rương, dù biết có thể không bao giờ nhận được hồi đáp.

+ Người mẹ trong Mây trắng còn bay : Lập bàn thờ con trai ngay trên chuyến bay, mang theo di ảnh và lễ vật, thể hiện sự tưởng nhớ và kính trọng.

2. Cả hai đều mang trong mình nỗi đau chiến tranh - nỗi đau tinh thần dai dẳng:

Cả hai người mẹ đều chịu tổn thương từ chiến tranh, mất đi người thân yêu nhất và mang trong lòng sự chờ đợi hoặc tưởng niệm suốt nhiều năm.

- Người mẹ trong Gọi con : Mất con trong thời loạn, đối mặt với nỗi lo lắng và hy vọng mong manh.

- Người mẹ trong Mây trắng còn bay : Gánh chịu nỗi đau mất con từ hàng chục năm trước, nhưng vẫn giữ trọn vẹn ký ức về con.

3. Cả hai đều âm thầm chịu đựng: Hai người mẹ đều lặng lẽ sống với nỗi đau mà không than trách, không đòi hỏi sự cảm thông từ người xung quanh.

II. Điểm khác biệt:

1. Bối cảnh và hoàn cảnh sống:

-Gọi con : Người mẹ sống trong thời kỳ chiến tranh khốc liệt tại Hà Nội, phải gánh chịu sự chia cắt gia đình và nỗi sợ hãi khi các con tham gia chiến trận.

- Mây trắng còn bay: Người mẹ đã bước qua thời chiến, sống trong bối cảnh hòa bình, nhưng nỗi đau mất con vẫn day dứt, được thể hiện qua chuyến hành hương đến nơi con yên nghỉ.

2. Cách thể hiện tình cảm:

- Gọi con : Người mẹ thể hiện tình cảm qua những lá thư viết cho con, chứa đựng sự khắc khoải và lời trách móc yêu thương.

- Mây trắng còn bay : Người mẹ bày tỏ tình cảm qua hành động cụ thể – lập bàn thờ trên máy bay, mang theo những vật phẩm gợi nhắc về người con.

3. Thái độ đối với nỗi đau:

- Gọi con : Người mẹ mang nỗi đau kín đáo, không thốt nên lời và giữ chúng như một phần sâu lắng trong tâm hồn.

- Mây trắng còn bay : Người mẹ đối diện với nỗi đau một cách trực diện, hành động tưởng nhớ của bà là sự thể hiện công khai tình cảm và ký ức về con.

III. Lí giải điểm tương đồng, khác biệt:

1. Tương đồng do:

- Cả hai đều là những người mẹ, dù trong hoàn cảnh nào, những người mẹ đều gắn bó chặt chẽ với ký ức về con mình, sống với tình thương và sự mong mỏi mãnh liệt dành cho những người con đã khuất hoặc biệt tích.

- Cả hai đều trải qua bối cảnh chiến tranh khốc liệt.

- Cả hai nhân vật đều được viết nên với ngòi bút nhân văn, đầy trăn trở về hậu quả chiến tranh của Bảo Ninh, đều được viết cùng một phong cách.

2. Khác biệt do:

- Bối cảnh và hoàn cảnh sống: Sự khác biệt về thời điểm (trong chiến tranh ở Gọi con và sau chiến tranh ở Mây trắng còn bay ) ảnh hưởng đến cách người mẹ đối diện với nỗi đau.

- Mỗi người có cách thể hiện tình cảm khác nhau, thái độ đối diện với nỗi đau khác nhau..

IV. Ý nghĩa chung:

- Cả hai nhân vật người mẹ là biểu tượng cho tình mẫu tử thiêng liêng, sự hy sinh và nỗi đau bất tận của những bà mẹ Việt Nam trong và sau chiến tranh.

- Qua hai hình tượng, tác giả Bảo Ninh khắc họa sâu sắc hậu quả chiến tranh để lại trong lòng mỗi cá nhân, đặc biệt là những người mẹ, từ đó khơi gợi sự đồng cảm sâu sắc của người đọc.

Bài viết tham khảo:

Tình mẫu tử luôn là một trong những đề tài cao quý nhất của văn học, và trong các sáng tác của Bảo Ninh, hình tượng người mẹ hiện lên không chỉ với tình yêu thương con vô bờ mà còn mang nỗi đau đớn, chịu đựng từ chiến tranh. Hai người mẹ trong Gọi con và Mây trắng còn bay tuy có nhiều điểm tương đồng về tình mẫu tử, nỗi đau chiến tranh nhưng lại khác biệt về cách thể hiện tình cảm và bối cảnh sống. Qua đó, tác giả khắc họa sâu sắc những tổn thương không thể xóa nhòa của chiến tranh đối với những bà mẹ Việt Nam.

Bảo Ninh, nhà văn nổi tiếng với tác phẩm kinh điển Nỗi buồn chiến tranh, đã khẳng định tên tuổi của mình như một trong những cây bút tiêu biểu viết về đề tài chiến tranh Việt Nam. Tác phẩm của ông không chỉ ghi dấu bằng ngòi bút tài hoa mà còn bởi cái nhìn sâu sắc, nhân văn và giàu cảm xúc. Khác với cách tiếp cận ca ngợi chiến công hay tái hiện khí thế anh hùng, Bảo Ninh chọn khắc họa chiến tranh từ góc độ cá nhân và hậu quả tinh thần mà nó để lại. Những trang viết của ông xoáy sâu vào nỗi đau mất mát, sự khắc khoải, ám ảnh và tổn thương dai dẳng của những con người sống trong và sau chiến tranh, đặc biệt là những người mẹ và những người lính. Từ Nỗi buồn chiến tranh đến các tác phẩm ngắn như Gọi con hay Mây trắng còn bay, chiến tranh hiện lên không phải như một khúc tráng ca, mà như một bi kịch kéo dài, tàn phá cả thể xác lẫn tâm hồn. Với Bảo Ninh, chiến tranh không chỉ kết thúc khi tiếng súng ngừng vang, mà nó còn sống mãi trong ký ức, trong nỗi đau không thể nguôi ngoai của những người ở lại.

Thứ nhất, về điểm tương đồng, cả hai người mẹ trong Gọi con và Mây trắng còn bay đều thể hiện tình mẫu tử sâu nặng, vượt qua mọi giới hạn của thời gian và không gian. Họ dành cho con tình yêu thương vô điều kiện, dù người con đã mất hay biệt tích. Người mẹ trong Gọi con không ngừng viết thư gửi cho Nghĩa – người con trai út đã biệt tăm trong chiến tranh, dù biết rằng những lá thư ấy có thể mãi không đến tay người nhận. Chiếc rương đầy thư trở thành biểu tượng cho tình yêu và sự khắc khoải không nguôi của bà. Trong khi đó, người mẹ trong Mây trắng còn bay lập bàn thờ ngay trên chuyến bay, mang theo di ảnh và lễ vật, bất chấp ánh mắt khinh miệt của người xung quanh, thể hiện tình yêu mãnh liệt và lòng kính nhớ con trai đã khuất. Chiến tranh, với sự tàn khốc của nó, đã để lại trong họ nỗi đau tinh thần dai dẳng. Nếu như trong Gọi con, người mẹ phải sống với nỗi mong mỏi vô vọng vì sự biệt tích của con, thì trong Mây trắng còn bay, bà mẹ giữ trọn ký ức về người con đã mất suốt ba mươi năm dài. Dù vậy, cả hai người mẹ đều âm thầm chịu đựng, không than trách, không đòi hỏi sự cảm thông. Họ lặng lẽ gánh nỗi đau riêng: Người mẹ trong Gọi con gửi gắm nỗi lòng qua những lá thư không hồi đáp, còn người mẹ trong Mây trắng còn bay nhẫn nhịn cúi đầu trước sự phán xét, chỉ giữ chặt ký ức về con trong lòng. Tình mẫu tử thiêng liêng của họ là biểu tượng đẹp đẽ giữa những tàn khốc của chiến tranh.

Thứ hai, hai người mẹ trong Gọi con và Mây trắng còn bay mang những nét khác biệt sâu sắc về bối cảnh, cách thể hiện tình cảm và thái độ đối với nỗi đau. Người mẹ trong Gọi con sống giữa thời kỳ chiến tranh khốc liệt ở Hà Nội, nơi bom đạn và sự ly tán gia đình trở thành nỗi ám ảnh thường trực. Trái lại, người mẹ trong Mây trắng còn bay đã bước qua chiến tranh, sống trong hòa bình nhưng vẫn gánh chịu nỗi đau mất con kéo dài suốt hàng chục năm, thể hiện qua chuyến hành hương đầy ý nghĩa đến nơi yên nghỉ của con trai. Cách thể hiện tình cảm của hai người mẹ cũng khác nhau: Nếu như trong Gọi con, tình yêu của người mẹ được gửi gắm qua những lá thư đong đầy yêu thương và lời trách nhẹ, thì trong Mây trắng còn bay, tình cảm ấy được bộc lộ trực tiếp qua hành động lập bàn thờ trên máy bay, vừa tượng trưng vừa mãnh liệt. Thái độ đối với nỗi đau cũng tạo nên sự khác biệt: Người mẹ trong Gọi con giữ kín nỗi đau, sống âm thầm và lặng lẽ như để bảo vệ ký ức riêng tư, trong khi người mẹ trong Mây trắng còn bay đối diện với nỗi đau một cách công khai hơn, bất chấp sự soi mói và phán xét, khẳng định tình cảm dành cho con bằng hành động cụ thể. Những khác biệt này không chỉ phản ánh hoàn cảnh mà còn khắc họa chiều sâu tâm lý và cách mỗi người mẹ đối diện với mất mát.

Sự tương đồng và khác biệt giữa hai người mẹ trong Gọi con và Mây trắng còn bay đều có cơ sở từ hoàn cảnh sống và cá tính riêng của họ. Điểm tương đồng nằm ở việc cả hai nhân vật được xây dựng bởi ngòi bút nhân văn của Bảo Ninh, tập trung khắc họa hậu quả chiến tranh qua nỗi đau mất mát, nhớ nhung và khắc khoải. Họ đại diện cho những người mẹ Việt Nam gắn bó sâu sắc với ký ức về con, mang trong mình tình mẫu tử thiêng liêng và nỗi đau không thể xóa nhòa. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa họ bắt nguồn từ bối cảnh sống: Trong Gọi con, thời kỳ chiến tranh khốc liệt khiến người mẹ lựa chọn cách thể hiện nỗi đau một cách âm thầm, kín đáo qua những lá thư gửi cho người con trai biệt tăm tích. Ngược lại, bối cảnh hòa bình trong Mây trắng còn bay cho phép người mẹ đối diện với nỗi đau bằng hành động trực tiếp, như lập bàn thờ trên chuyến bay để tưởng nhớ con trai đã khuất. Ngoài ra, cá tính riêng cũng ảnh hưởng đến cách ứng xử của họ: Người mẹ trong Gọi con trầm lặng, giữ kín cảm xúc, trong khi người mẹ trong Mây trắng còn bay mạnh mẽ hơn, dám thể hiện tình cảm một cách công khai dù bị người khác khinh miệt. Những điểm tương đồng và khác biệt này không chỉ làm nổi bật chiều sâu tâm lý của từng nhân vật mà còn cho thấy sự đa dạng trong cách con người đối diện với nỗi đau do chiến tranh để lại.

Hai nhân vật người mẹ trong Gọi con và Mây trắng còn bay là biểu tượng cho tình mẫu tử thiêng liêng, lòng hy sinh lớn lao và nỗi đau bất tận của những bà mẹ Việt Nam. Qua hai hình tượng này, Bảo Ninh đã khắc họa sâu sắc hậu quả chiến tranh không chỉ ở những mất mát về con người mà còn trong nỗi đau tinh thần không nguôi của những người ở lại. Từ đó, tác giả khơi gợi sự đồng cảm của người đọc, đồng thời nhấn mạnh giá trị của hòa bình và sự hy sinh của thế hệ trước để có được cuộc sống ngày hôm nay.

Hai nhân vật người mẹ trong Gọi con và Mây trắng còn bay là những hình tượng giàu giá trị nhân văn, thể hiện sự hy sinh và tình mẫu tử cao cả trong bối cảnh chiến tranh và hậu chiến. Từ những nhân vật này, Bảo Ninh đã khắc họa nỗi đau dai dẳng mà chiến tranh để lại, không chỉ trên thân thể con người mà còn trong sâu thẳm tâm hồn. Như nhà văn Nguyễn Minh Châu từng nói: " Văn học và chiến tranh không chỉ ghi chép những gì đã xảy ra mà còn giúp con người cảm nhận sâu sắc hơn về những mất mát, bi kịch mà nó mang lại." Bằng ngòi bút tinh tế, giàu cảm xúc, Bảo Ninh đã làm sáng tỏ chân dung những người mẹ Việt Nam – những nhân chứng sống cho nỗi đau, tình yêu, và sức chịu đựng phi thường – qua đó nhắc nhở hậu thế về giá trị của hòa bình và nhân ái.