Con Gà Trong Tiếng Nói Người Việt

Thảo luận trong 'Văn Học' bắt đầu bởi Hoang0302, 25 Tháng hai 2020.

  1. Hoang0302

    Bài viết:
    163
    [​IMG]

    Lẽ thường, văn học dân gian hay dùng những hình ảnh quen thuộc với đời sống mà vận vào lời ăn tiếng nói. Xưa giờ ta đã quen với hình ảnh con cò, con trâu, riêng hôm nay tụi mình xin bàn về con gà trong tiếng nói của người Việt.

    Để chỉ người có tính ganh đua, không chịu thua kém ai thì có câu "Con gà tức nhau tiếng gáy". Ai cậy thế bắt nạt người thì bị chê là "Chó cậy gần nhà, gà cậy gần chuồng". Kẻ không có ý chí, không nên cơm nên cháo gì thì bị kêu "Gà què ăn quẩn cối xay". Còn kẻ yếu ớt, không có sức vóc gì thì có ngay câu "Trói gà không chặt". Câu này hay dùng cho mấy anh học trò.

    Ai mà chỉ có vẻ bề ngoài chứ bên trong không có gì tài giỏi, không khéo bị nói "Con gà tốt mã vì lông". Còn phụ nữ mà "xía" vào chuyện của đàn ông thì sẽ bị bảo là "Gà mái gáy gở".

    Với người cùng hội cùng thuyền mà đấu đá lẫn nhau thì có câu "Gà nhà lại bới bếp nhà". Để răn đe chuyện kiểu này, người Việt có câu "Khôn ngoan đối đáp người ngoài, Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau." Ờ, còn có cả câu "Trấu trong nhà để gà ai bới" dành cho trường hợp chuyện trong nhà mình lại để người ngoài "xía" vô. Ai vô tình hoặc cố ý rước kẻ xấu về hại chính người thân mình là "Cõng rắn cắn gà nhà". Gặp chuyện mà thiếu bình tĩnh thì có câu "Lúng túng như gà mắc tóc", câu này có vẻ phổ biến hén. Người không phân rõ đúng sai thì bảo là "Trông gà hóa cuốc".

    Người Việt cũng nói "Mẹ gà con vịt" để chỉ những người mẹ tuy không sinh thành nhưng lại nuôi dưỡng con người khác. Có khi, câu này cũng chỉ những đứa trẻ mồ côi, phải sống với dì ghẻ nhưng cách dùng này chắc hiếm hơn. Còn có câu "Mèo mả gà đồng" để chỉ những người hay làm chuyện tằng tịu bậy bạ với nhau. Dù có thuyết nói "gà đồng" ở đây là con ếch nhưng mà cũng có thuyết nói là con gà thôi, ếch iếc gì đâu. Xét về mối quan hệ tương ứng mèo mả - gà đồng (không phải ếch) thì cũng hợp lý.

    Còn có câu ca dao thế này, "Gà tơ xào với mướp già, Vợ hai mươi tuổi chồng đà sáu mươi" để chỉ những cặp "trâu già gặm cỏ non". Ví kẻ đần độn, tính toán không nên thân người ta có câu "Ngẩn ngơ như chú bán gà, Tiền rưỡi chẳng bán, bán ba mươi đồng". Đôi khi vì tiết kiệm, hay là hà tiện quá mức, người ta mới kêu "Thóc đâu mà đãi gà rừng, Cơm đâu mà đãi người dưng bây giờ!"

    Bữa nọ, cô giáo của mình có giảng bài ca dao gọi là "Mười cái trứng" (hoặc "Mười quả trứng" hay ngắn gọn là "Mười trứng") của vùng Bình Trị Thiên, nội dung như vầy:

    "Tháng Giêng

    Tháng Hai

    Tháng Ba

    Tháng Bốn

    Tháng khốn

    Tháng nạn

    Đi vay đi dạm

    Được một quan tiền

    Ra chợ Kẻ Diên

    Mua con gà mái

    Hắn đẻ ra mười cái trứng

    Một trứng ung

    Hai trứng ung

    Ba trứng ung

    Bốn trứng ung

    Năm trứng ung

    Sáu trứng ung

    Bảy trứng ung

    Còn ba trứng

    Nở ra ba con

    Con diều tha

    Con quạ bắt

    Con mặt cắt xơi

    Chớ than phận khó ai ơi

    Còn da lông mọc còn chồi nảy cây."

    Đây là một bài ca dao than thân nhưng lại thể hiện tinh thần lạc quan không khó khăn nào dập tắt nổi. Ngay cả khi đối mặt cái tiền đồ còn tăm tối hơn tiền đồ chị Dậu, người dân ta vẫn dặn nhau "Chớ than phận khó ai ơi, Còn da lông mọc còn chồi nảy cây". Ở đây ý nói là, tuy mười cái trứng đều "đi đời" hết rồi, nhưng chí ít ta còn con gà mái - mà cái giống gà ấy, ít vốn, dễ nuôi, chúng có thể tự kiếm ăn được, nên "sẽ có cách, đừng lo!".

    Người Việt có một câu đúc kết thế này: "Chim gà, rau cải, nhân ngãi vợ, đầy tớ con". Ý nói trong các loài chim, gà là thứ dễ nuôi nhất; trong các loại rau, cải là thứ dễ trồng nhất; trong các kiểu nhân ngãi, vợ là giàu nhân ngãi nhất, đi đâu thì đi, chơi đâu thì chơi, đau bệnh đổ xuống cũng chỉ có vợ nó chăm cho; trong các kiểu đầy tớ, con mình là chăm sóc mình, nghe lời mình nhất (tất nhiên là xưa nó thế, giờ thì con mình đôi khi.. ôi thôi, đừng nhắc tới nữa).

    À, "gà" còn được người Việt dùng để chỉ một nghề nghiệp nữa, nghề gì thì chúng mình biết rồi đấy!

    * * *

    Nguồn: Ngày Ngày Viết Chữ

    Original photo by Julian Dutton on Unsplash
     
  2. Đăng ký Binance
Trả lời qua Facebook
Đang tải...