Chim lượn trăm vòng nằm trong tập thơ Áng sáng và phù sa (1960) của Chế Lan Viên . Một tập thơ đánh dấu sự chuyển đổi phong cách sáng tác trước và sau Cách mạng tháng Tám. Bài thơ ra đời vào cuối những năm của thập kỉ 50, trong hoàn cảnh tác giả được Đảng và Nhà nước tạo điều kiện đi chữa bệnh ở nước ngoài. Gửi gắm trong những câu thơ là sự nhớ nhung của người con nơi đất khách quê người, ấp ủ niềm tự hào, say mê với lí tưởng cách mạng, với từng chiến công trên khắp mọi miền. Là một nỗi mong ước về tương lai tương sáng của nước nhà, hòa cùng không khí cách mạng chung của đất nước, của dân tộc và thời đại. Mong muốn có thể hóa thân thành cánh chim tự do, không lo lắng, quên mình tung cánh bay lượn trăm vòng trên tổ quốc mênh mông. Chim lượn trăm vòng Tâm hồn tôi khi Tổ quốc soi vào Thấy ngàn núi trăm sông diễm lệ Con ngọc trai đêm hè đáy bể Uống thủy triều bỗng sáng hạt châu. Chim đang bay dừng cánh giữa ngày đau Tôi vắng đến bên mình Tổ quốc Nhưng mỗi ngày tim tôi vẫn mọc Theo vầng dương trên đất nước mỡ màu. Tôi trở lại giữa rừng sâu Việt Bắc Chim bắt-cô ơi! Đâu chỗ Bác ngồi? Đây có phải vườn tăng gia của Bác Mỗi tấc rừng đều có ánh dương soi. Tôi đến trước đồi Điện Biên rực lửa Cỏ mùa xuân che láp chỗ anh nằm Đất Tổ quốc quý từng dòng máu đổ Hết một mùa chiến dịch, lại thành xuân. Tôi đến cả những vùng xưa chẳng đến Mây trời Miên trời Việt nối biên thùy Rừng thốt nốt ủ đoàn quân tình nguyện Mẹ già Miên giấu lệ tiễn con đi. Đây bát ngát Trường Sơn nằm ở giữa Hai chị em Lào - Việt hai bên Rừng tươi mát như mẹ hiền lắm sữa Nghìn chiến khu từng nương bóng mẹ hiền. Tôi về giữa miền Nam trời của mẹ Miền Nam ơi! Nửa vạt áo mưa dầm Mỗi chiến công hay từng giọt lệ Đều xóa dần núi cách sông ngăn. Ngày sinh nhật tháng Năm đồng Bắc Bộ Lúa chiêm phơi chiếu bạc chiếu vàng Khắp trung châu những xóm làng thoát khổ Hết đêm rồi, đời lật dở qua trang. Tôi ra bể cá nồng hơi gió bể Sóng du dương ca đất nước mạnh giàu Chim bạn hữu rực bay cờ quốc tế Đây tương lai như hải cảng lắm tàu. Ôi! Tương lai như hải cảng lắm tàu Những con tàu chở đầy hạnh phúc Ôi! Tương lai như mùa chiêm lắm thóc Lắm tiếng cười, lắm cánh bồ câu. Hà Nội - Nam Quan dây đàn vĩ đại Đường đi Nam bánh sắt tiến lên dần Ga chết rồi, tàu kêu ga sống lại Cầu trỗi mình theo nhịp búa trăm cân. Đời lớn lên rồi cổ quàng khăn đỏ Xe như ong bay mật đến công trường Mùi gỗ mới quyện màu sơn ngói đỏ Ống khói dài như những cánh tay vươn. Đất quê hương một ngày tôi qua suốt Đêm ngủ nghe thơ náo động tâm tình Chiếc thuyền gỗ uống nhiều gió nước Nghe đất trời thở bốn xung quanh. Tôi yêu quá! Cuộc đời như con đẻ Như đêm xuân người vợ trẻ yêu chồng Tôi nối với bạn bè như với bể Cả lòng tôi là một dải sông Hồng. Cánh chim câu đêm bay về tổ nghỉ Gắng thấy thêm cây thêm bãi thêm rừng Cánh thơ tôi thoát khỏi phòng nhỏ bé Lượn trăm vòng trên Tổ quốc mênh mông. Nguồn: Chế Lan Viên toàn tập (Vũ Thị Thường sưu tập và biên soạn), NXB Văn học, 2002.
