Cảm nhận về bài thơ Vội Vàng của nhà thơ Xuân Diệu

Cảm nhận về bài thơ "Vội Vàng" của nhà thơ Xuân Diệu.

Tác giả: YenOanh099

"Xuân Diệu say đắm tình yêu, say đắm cảnh trời, sống vội vàng, sống cuống quýt". Đó là nhận định của Hoài Thanh về "Ông hoàng thơ tình" Xuân Diệu - một nhà thơ với niềm khát khao nồng nàn, mãnh liệt với mùa xuân, với tình yêu và tuổi trẻ. Nhà thơ ấy ham sống đến cuồng nhiệt lại ý thức được sự trôi chảy của thời gian và sự ngắn ngủi của đời người, cho nên ông đã chọn cho mình một cách sống vội vàng, sống cuống quýt, chớt lấy từng khoảnh khắc của đời người để tận hưởng hết thảy. Điều này được thể hiện rõ nét qua bài thơ "Vội Vàng".

"Vội Vàng" được in trong tập "Thơ Thơ" (1938) - tập thơ đầu tay của Xuân Diệu và là bài thơ tiêu biểu nhất của ông trước cách mạng tháng tám.

Mở đầu bài thơ là bốn câu thơ ngũ ngôn bộc lộ cái "Tôi" Xuân Diệu một cách rõ ràng và đầy mãnh liệt:

"Tôi muốn tắt nắng đi

Cho màu đừng nhạt mất

Tôi muốn buộc gió lại

Cho hương đừng bay đi."

Những ước muốn kỳ lạ, ngông cuồng, chứa đựng sự phi lý lại gây ấn tượng và lôi cuốn người đọc. Tác giả dùng điệp ngữ "Tôi muốn", không dùng đại từ "Ta" mà dùng "Tôi" như khẳng định mình, khẳng định khao khát tước đoạt quyền uy của tạo hóa, nắm giữ và cản lại sự trôi chảy của thời gian. Xuân Diệu muốn "Tắt nắng" để màu đừng nhạt mất, muốn "Buộc gió" cho hương đừng bay đi. Ước muốn này thật kỳ lạ, không tưởng nhưng lại là một khát khao vô cùng mãnh liệt, chân thành của thi nhân, muốn lưu giữ lại khoảnh khắc đẹp đẽ của thiên nhiên mùa xuân vĩnh viễn bên mình. Từ đó, thể hiện nỗi sợ hãi của ông trước sự trôi đi nhanh chóng của thời gian, muốn núi kéo thời gian, muốn tận hưởng mãi hương vị của cuộc sống. Nhưng tất cả đều chỉ là những ảo tưởng viển vông không thể thực hiện được.

Xuân Diệu biết những ước muốn của mình là nghịch lý nhưng vẫn luôn khát vọng theo đuổi, bởi vì cuộc sống này, thiên nhiên này thật sự rất đẹp. Qua bàn tay tài hoa của Xuân Diệu, một bước tranh thiên nhiên tràn đầy màu sắc được vẽ nên:

"Của ong bướm này đây tuần tháng mật

Này đây hoa của đồng nội xanh rì

Này đây lá của cành tơ phơ phất

Của yến anh này đây khúc tình si

Và này đây ánh sáng chớp hàng mi

Mỗi buổi sớm, thần vui hằng gõ cửa

Tháng giêng ngon như một cặp môi gần."

Hình ảnh đẹp đẽ, tươi non, trẻ trung của cảnh vật quen thuộc qua con mắt yêu đời của nhà thơ đã cuốn ta lạc vào thiên đường nơi mặt đất. Nơi thiên đường ấy là khu vườn thơ mộng có các cặp "Ong bướm" đang cùng nhau hưởng thụ "Tuần tháng mật", có sắc "Hoa của đồng nội xanh rì", có "lá của cành tơ phơ phất" lại còn vang lên khúc nhạc lãng mạn khiến người ta như lâng lâng theo những điệu khiêu vũ, từ từ đi vào cõi si mê của tình ái "Của yến anh này đây khúc tình si".

Với cảm xúc mãnh liệt kết hợp với nhịp thơ nhanh, mạnh, gấp thể hiện sự ngạc nhiên vui sướng đến tột cùng. Thêm vào đó là điệp ngữ "Này đây" như trình bày, mời gọi cùng thưởng thức và cũng là lời giục giã, cuống quýt, vội vàng tận hưởng cuộc sống.

Cuộc sống mà đối với Xuân Diệu lúc nào cũng tràn đầy niềm vui, niềm vui đến hằng ngày, niềm vui như một vị thần lương thiện ngày nào cũng đến gõ cửa từng nhà "Mỗi buổi sớm, thần vui hằng gõ cửa".

Và khi "Ánh sáng chớp hàng mi", mặt trời chiếu xuống những tia nắng ấm áp, từ từ ôm trùm lấy không gian, mở ra tháng đầu tiên của mùa xuân "Tháng giêng ngon như một cặp môi gần".

Mùa xuân lại đến mang theo hơi thở tươi mới, khiến lòng người xao xuyến, rung động. "Tháng giêng ngon" với "Cặp môi gần" là cách so sánh mới mẻ, độc đáo, rất riêng của Xuân Diệu làm ta liên tưởng đến sự căng mộng, ấm nóng, ngọt ngào, gợi lên vẻ đẹp quyến rũ, lôi cuốn của mùa xuân.

Cách liệt kê hàng loạt vẻ đẹp của thiên nhiên mùa xuân bằng đại từ chỉ trỏ, điệp từ "Này đây" làm cho thế giới, qua từng góc nhìn cụ thể, lần lượt hiện ra trước mắt đầy sống động. Tưởng như Xuân Diệu đang nắm lấy tay ta, dắt ta đi và mời ta thưởng thức vẻ đẹp ngây ngất của khu vườn ái tình mùa xuân.

Quả thật, có một cuộc sống đẹp đẽ để sống, có những màu sắc tuyệt diệu để ngắm nhìn thì sẽ tuyệt vời, sẽ sung sướng biết bao!

Nhưng trong sự vui vẻ lại có sự thấp thỏm lo âu về thời gian. Những nốt nhạc đang cao vút bỗng nhiên thấp xuống như những câu thơ của Xuân Diệu:

"Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa"

Câu thơ bị ngắt làm hai, tâm trạng tác giả đang tràn đầy sự mâu thuẫn, nhưng đồng thời người đọc vẫn thấy được trong đó một sự thống nhất. Cuộc sống đối với Xuân Diệu luôn tràn ngập niềm vui nhưng cũng thật ngắn ngủi. Xuân Diệu vừa cảm thấy sung sướng vừa ý thức được bản thân phải vội vàng tận hưởng những đều đẹp đẽ nhất của đời người. Vậy nên:

"Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân"

Phải sống cao độ, sống gấp, sống để tận hưởng. Bởi vì:

"Xuân đương tới nghĩa là xuân đương qua

Xuân còn non nghĩa là xuân sẽ già"

Cảm nhận mới mẻ về thời gian của Xuân Diệu xuất phát từ sự ý thức về thời gian và lòng ham muốn tận hưởng. Ở đây, người ta thường tiếc những gì đã qua, đã không còn, đã trở thành quá khứ. Nhưng với sự nhạy cảm lạ lùng của mình, Xuân Diệu tiếc ngay khi chúng vẫn còn. Ông tiếc mùa xuân khi mùa xuân đang còn và cả khi mùa xuân mới đến. Nhà thơ nhận ra rằng thời gian đi rất nhanh và không bao giờ dừng lại để đợi chờ bất kỳ ai, cái gì đến rồi cũng sẽ đi, non trẻ, thắm tươi rồi sẽ già nua, tàn úa và con người cũng vậy. Đối với Xuân Diệu:

"Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất"

Câu thơ khiến người đọc rơi vào trầm tư, có cái gì đó thật buồn bã giống như tâm trạng của nhà thơ khi phát hiện một sự thật phũ phàng: Thời gian là sự tuần hoàn vĩnh cửu nhưng thời gian của con người thì không tuần hoàn, khi thời gian bước đi sẽ kéo theo sự trôi qua của mùa xuân và tuổi trẻ.

Mà tuổi trẻ qua đi, đời người cũng mất đi vài phần ý nghĩa.

Xuân Diệu quan niệm "Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất". Vì vậy, mới tiếc nuối, ngậm ngùi:

"Lòng tôi rộng nhưng lượng trời cứ chật

Không cho dài thời trẻ của nhân gian."

Lòng người rộng như vậy mà tại sao lượng trời lại quá chật?

Con người là hữu hạn giữa thời gian vô hạn. Trong dãy vô hạn ấy, trong vòng tuần hoàn ấy, con người thật nhỏ bé, nhỏ bé đến đáng thương.

Dù biết rằng mùa xuân của cuộc đời là bất tận, xuân đi rồi xuân đến, còn mùa xuân và tuổi trẻ của con người khi đi qua sẽ không bao giờ trở lại. Một ngày nào đó con người cũng sẽ không còn. Nhưng vẫn không khỏi xót xa:

"Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn

Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại

Còn trời đất nhưng chẳng còn tôi mãi

Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời."

Mùa xuân đẹp và quý giá khi con người có thể biết được, hưởng được mùa xuân ấy. Con người muốn tận hưởng mãi hương vị của cuộc sống nhưng thời gian của đời người lại có hạn, cho nên "Bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời".

Tất cả là cảm nhận về thời gian của con người. Vậy còn thiên nhiên cảm nhận như thế nào về thời gian?

Quan niệm về thời gian của xuân Diệu khiến ông khi nhìn cảnh vật đâu đâu cũng đều thấy nỗi buồn chia li:

"Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi

Khắp sông núi vẫn than thầm tiễn biệt

Cơn gió xinh thì thào trong lá biếc

Phải chăng hờn vì nỗi phải bay đi?

Chim rộn ràng bỗng đứt tiếng reo thi

Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa?"

Thi nhân lúc này mang nỗi tiếc nuối trong tâm mà tưởng tượng ra hết thảy. Cảnh vật đều ám ảnh sự chia li, kể cả sông núi là những vật vô tri, vô giác mà cũng được nhân hóa như những con người mang nỗi buồn li biệt. Nếu mở đầu, tác giả đưa ta vào một thế giới vui tươi, tràn đầy âm thanh và màu sắc với nhịp thơ sôi nổi, say mê thắm thiết thì đến đây lại lắng xuống, ngậm ngùi và buồn bã đến xót xa. Tất cả gần như mất hết ý vị chỉ còn đọng lại những nỗi chia li, mất mác. Thi nhân lắng lòng mình cảm nhận từng âm thanh một: Đó là tiếng than thầm của sông núi, là tiếng thì thào khe khẽ của cơn gió xinh trong những tán lá, là tiếng chim đang rộn ràng ca hát đột ngột lại im lặng không hát nữa. Dường như mỗi sự vật trong vũ trụ cũng đang từng phút, từng giây ngậm ngùi chia li cuộc đời của mình. Xuân Diệu khéo léo sử dụng nghệ thuật nhân hóa, lấy tự nhiên để nói lên nỗi lòng của con người với một tâm trạng lo lắng, buồn bã, tiếc nuối khi xuân qua.

Để rồi ông đau đớn kêu lên:

"Chẳng bao giờ, ôi! Chẳng bao giờ nữa."

Làm gì khi con người không thể chống lại thời gian, không có khả năng khiến thời gian ngừng lại?

Vậy chỉ còn cách là hãy sống cao độ giây phút của tuổi xuân.

Sống là phải vội vàng, phải hối hả, phải thật say đắm, thật mãnh liệt để thu về nhiều nhất những điều đẹp đẽ, quý giá của cuộc đời. Xuân Diệu giục giã:

"Mau đi thôi! Mùa chưa ngả chiều hôm"

Và:

"Ta muốn ôm

Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn;

Ta muốn riếc mây đưa và gió lượn,

Ta muốn say cánh bướm với tình yêu,

Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều

Và non nước, và cây, và cỏ rạng

Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng,

Cho no nê thanh sắc của thời tưoi;

- Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!"

Nếu ở những phần trên của bản tuyên ngôn về "Lẽ sống vội vàng" với những lý lẽ đầy thuyết phục được đưa ra, thì phần cuối bài thơ chính là hành động cuồng nhiệt, cuống quýt của nhân vật "Tôi". Giọng thơ cũng theo đó mà bất ngờ thay đổi: Từ buồn bã đến vui tươi, cuồng nhiệt. Hành động đầu tiên cũng là hành động mãnh liệt nhất của Xuân Diệu chính là "Ta muốn ôm". "Ôm" là một động từ diễn tả hành động vòng tay qua để giữ sát vào lòng, vào người mình. Điệp ngữ "Ta muốn" lặp đi lặp lại nhiều lần gắn liền với những động từ mạnh theo cấp độ tăng dần: "Ôm - riếc - say - thâu - cắn" gợi liên tưởng đến những động thái yêu đương điên cuồng, mãnh liệt.

Xuân Diệu yêu mãnh liệt, yêu nồng nàn. Xuân Diệu muốn ôm trọn, muốn chiếm hữu hết thảy. Ông ôm cả sự sống đang trong độ mơn mởn, tươi non vào lòng, rồi riếc thật chặt mây đưa và gió lượn, lại cùng say trong cánh bướm với tình yêu và đắm mình vào để thâu trong một cái hôn nhiều.

"Và non nước, và cây, và cỏ rạng".

Từ "Và" được lặp lại ba lần nhằm nói lên sự dâng trào cảm xúc của Xuân Diệu, nó nồng nhiệt, nó ào ạt đến mức cuống cuồng như muốn ôm hết cả vũ trụ, cả mùa xuân vào lòng mình. Khiến những ham muốn của ông như dòng thác lũ dạt dào cuộn chảy.

Thi nhân vồ vập tận hưởng đến "Chếnh choáng", "Đã đầy", "No nê". Điệp từ "Cho" lặp lại tương ứng với những trạng thái hưởng thụ tăng dần giống như Xuân Diệu đang ngây ngất men say.

Trong men say ấy, cảm xúc của Xuân Diệu lên đến đỉnh điểm khiến thi nhân sung sướng đế độ "Muốn cắn" :

"- Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!"

Từ "Cắn" làm cho câu thơ độc đáo, mới lạ. Khiến ta cũng đắm chìm, cũng rạo rực trong nguồn cảm xúc tột cùng của Xuân Diệu.

Bài thơ "Vội vàng" là lời giục giã hãy sống mãnh liệt, sống hết mình, hãy quý trọng từ giây từng phút của cuộc đời, đó còn là lời truyền tải của tác giả về quan niệm sống tự giác, tích cực phát huy hết giá trị bản ngã hiện đại và thể hiện cái "Tôi" cá nhân. Với tác giả, sống vội vàng không phải là cách sống vội, qua loa (tiêu cực) như thông thường mà là cách sống biết cống hiến, biết tận hưởng.