CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN TRONG VĂN HỌC 1/ Bi kịch? --> Là nỗi đau nhân vật khi không thể giải quyết được mẫu thuẫn khát vọng của cá nhân giữa bản thân và xã hội. Khi những khát vọng của bản thân không thể đạt được do tác động của xã hội. - -> Nhân vật không thể tìm được cách giải quyết các mâu thuẫn đó càng chìm sâu vào nỗi đau cá nhân, nên từ đó nảy sinh ra nhân vật bi kịch. 2/ Nhân vật bi kịch? --> Là nhân vật có nỗi đau về tinh thần. Khi ước mơ, hoài bão, lí tưởng mẫu thuẫn với hiện thực. Mâu thuẫn ấy ngày càng căng thẳng, gay gắt, không thể nào hóa giải được để lại cho nhân vật nỗi đau không nguôi. 3/ Sức sống tiềm tàng? --> Là sức sống tiềm ẩn bên trong con người không dễ nhận ra, nếu có điều kiện thuận lợi nó sẽ trỗi dậy mạnh mẽ, trở thành hành động và khao khát. 4/ Tình huống truyện? --> Là tình thế xảy ra truyện, nó là tình huống bất thường của đời sống, là cái éo le, nghịch cảnh ở đời. Từ tình huống truyện, nhân vật bộc lộ tính cách, nhà văn thể hiện được tư tưởng tác phẩm. - -> Gồm 3 loại: + Tình huống nhận thức. + Tình huống tâm trạng. + Tình huống hành động. 5/ Giá trị hiện thực? --> Là toàn bộ hiện thực được nhà văn phản ánh trong tác phẩm văn học, tùy thuộc vào ý đồ sáng tạo, à hiện thực đó có thể đồng nhất với thực tại cuộc sống hoặc có sự khúc xạ ở những mức độ khác nhau. Tuy nhiên, hầu hết hiện thực trong các tác phẩm văn chương đều là hiện thực được hư cấu. Nó có ý nghĩa phản ánh hiện thực của một thời kì trên nhiều góc diện khác nhau hơn là các hiện thực cụ thể. - -> Đặc điểm: + Làm rõ các hiện thực được nhà văn đưa vào tác phẩm: Phán ánh hiện thực gì? Giai đoạn nào? Có những nét tiêu biểu gì? Mang lại ý nghĩa gì? + Con người tiêu biểu. 6/ Giá trị nhân đạo? --> Là một giá trị cơ bản của những tác phẩm văn học chân chính được tạo nên bởi niềm cảm thông sâu sắc của nhà văn với nỗi đau của những con người, những cảnh đời bất hạnh trong cuộc sống. Đồng thời, nhà văn thể hiện sự nâng niu, trân trọng với những nét đẹp trong tâm hồn và niềm tin vào khả năng vươn dậy của con người dù trong bất kì hoàn cảnh nào? - -> Đặc điểm: + Tố cáo xã hội. + Ca ngợi. + Thương cảm, bênh vực. + Chỉ ra con đường và lối thoát cho nhân vật. 7/ Chủ nghĩa yêu nước anh hùng cách mạng? --> Yêu nước là niềm tự hào, tự tôn dân tộc, lòng căm thù giặc sâu sắc với ý chí quyết tâm dẹp loạn, giành độc lập dân tộc; là lòng trung quân ái quốc; tình yêu thiên nhiên, yêu đất nước sâu sắc; tố cáo tội ác của giặc; khát vọng hòa bình. Ngoài ra còn thể hiện ở nhiều cung bậc tâm trạng: Buồn vui, sung sướng, hả hê, tủi nhục, hân hoan.. - -> Yêu nước anh hùng cách mạng là yêu nước nhưng được soi sáng dưới ánh sáng của lí tưởng cách mạng, được thử thách trong những hoàn cảnh khốc liệt và được chứng minh qua 2 cuộc KC của dân tộc; KC chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. - -> Biểu hiện: + Lòng căm thù giặc, kiên cường chiến đấu bảo vệ tổ quốc. + Niềm tự hào với những truyền thống tốt đẹp của dân tộc. + Thái độ ngợi ca vẻ đẹp thiên nhiên, đất nước. + Khát vọng hòa bình, độc lập và ý thức trách nhiệm xây dựng đất nước. + Thể hiện bằng cách hình thức nghệ thuật phù hợp. 8/ Khuynh hướng sử thi? --> Là những tình cảm, cảm xúc tự hào, ngợi ca của tác giả về những vấn đề lớn lao, quyết định vận mệnh chung của cộng đồng. - -> Tác phẩm viết theo khuynh hướng sử thi là tác phẩm đề cập đến những vấn đề có ý nghĩa lịch sử và mang tính dân tộc à Đáp ứng nhu cầu của lịch sử và văn học: Phản ánh hiện thực cuộc sống.. - -> Đặc điểm: + Đề cập đến những vấn đề chung của cộng đồng, xã hội, đất nước; những sự kiện có ý nghĩa lịch sử. + Ngôn ngữ thường có tính chất trang trọng, giàu hình ảnh, có tính biểu tượng cao. + Các nhân vật, hình tượng trong các tác phẩm mang cảm hứng sử thi, dù là những con người bình dị, thuộc nhiều tầng lớp, lứa tuổi, thành phần dân tộc.. + Các tác phẩm mang cảm hứng sử thi luôn lạc quan, tin tưởng vào tương lai tươi sáng của đất nước, vào thắng lợi vẻ vang của dân tộc. + Một số thủ pháp nghệ thuật: Cường điệu, so sánh, lặp.. à Khắc hạo nổi bật đối tượng. 9/ Cảm hứng lãng mạn? --> Trong văn học 1930 – 1945: Là vượt lên trên thực tế, thoát li hiện thực, đề cao tuyệt đối cái Tôi (thơ Mới), là niềm tin vào một xã hội lý tưởng (truyện lãng mạn), có tính chất tiêu cực. - -> Trong văn học 1945 – 1975: Là cảm hứng khẳng định cái tôi đầy tình cảm, cảm xúc và vượt lên hiện thực, hướng tới lí tưởng với niềm tin sắt đá, có tính tích cực. + Ca ngợi chủ nghĩa anh hùng cách mạng. + Tin tưởng và chiến thắng, vào tương lai tươi sáng của dân tộc. - -> Đã nâng đỡ con người Việt Nam có thể vượt lên mọi thử thách, trong máu lửa của chiến tranh đã hướng tới ngày chiến thắng, trong gian khổ cơ cực đã nghĩ tới ngày ấm no hạnh phúc. Cảm hứng lãng mạn đã trở thành cảm hứng chủ đạo thể hiện trong nhiều thể loại văn học. 10/ Tính dân tộc? --> Là một phẩm chất thuộc bản chất xã hội của văn học. Mỗi dân tộc đều có cuộc sống, cáhc cảm thụ thế giới và hệ giá trị riêng do truyền thống văn hóa, phong tục tập quán, tâm lí và ngôn ngữ tạo thành. - -> Biểu hiện: A) Trong nội dung: - Thường ca ngợi truyền thống dân tộc, tính cách dân tộc, đặc điểm tâm hồn, cốt cách dân tộc. - Bức tranh thiên nhiên các dân tộc, các địa danh. - Đặc trưng trong đời sống dân tộc. - Ca ngợi những con người ưu tú của dân tộc. - Đề cập đến những vấn đề có liên quan tới vận mệnh dân tộc. B) Trong nghệ thuật: - Thể thơ lục bát thuần túy của dân tộc. - Biện pháp tu từ quen thuộc. - Cấu tứ quen thuộc. - Giọng điệu quen thuộc.
