Bánh xèo hến bông điên điển – Hương đồng gió nội miền Tây Quê tui ở Vĩnh Long. Tui làm bài này mà tui thèm bánh xèo rặt dữ lắm rồi. Giờ chắc phải làm hẳn một series những món thèm quá chèn ơi. Hình 2. Bánh xèo hến bông điên điển. (Du lịch Vĩnh Long) Miền Tây Nam Bộ không chỉ nổi tiếng với những con người chất phác, hào sảng mà còn là cái nôi của vô vàn món ngon dân dã. Trong số đó, bánh xèo hến bông điên điển là một biến tấu độc đáo, dung dị mà đầy hấp dẫn, mang đậm hơi thở của ruộng đồng và sông nước. Món bánh xèo vốn dĩ đã rất quen thuộc với người Việt, nhưng mỗi vùng lại có cách làm và nguyên liệu khác nhau, tạo nên sự phong phú trong hương vị. Ở miền Tây, bánh xèo được đúc trong những chiếc chảo gang nhỏ, lớp vỏ mỏng giòn, vàng ươm, thơm mùi nghệ. Nhân bánh không chỉ có tôm, thịt như thường thấy mà còn có hến – loại hải sản nước ngọt thân thuộc, và đặc biệt là bông điên điển – thứ rau dại đặc trưng của mùa nước nổi. Hến sau khi được ngâm rửa sạch sẽ, mang đi luộc rồi xào sơ với hành tỏi phi cho dậy mùi. Thịt hến ngọt thanh, kết hợp với vị hơi bùi, hơi nhẫn của bông điên điển tạo nên sự hài hòa độc đáo. Những bông điên điển vàng rực không chỉ làm tăng tính thẩm mỹ mà còn góp phần cân bằng vị giác, khiến chiếc bánh không bị ngán. Bánh xèo hến bông điên điển thường được ăn kèm với các loại rau đồng như lá cách, cải trời, rau má, đọt lục bình, kèo nèo.. cuốn lại trong bánh tráng hoặc lá sen non, chấm nước mắm chua ngọt pha tỏi ớt. Mỗi miếng bánh là một lần cảm nhận vị béo của bột, vị ngọt của hến, chút đăng đắng dịu nhẹ của bông điên điển và sự tươi mát của các loại rau dân dã. Không phải lúc nào cũng có dịp thưởng thức món bánh xèo đặc biệt này, bởi bông điên điển chỉ nở rộ vào mùa nước nổi – khoảng từ tháng Bảy đến tháng Mười âm lịch. Chính sự theo mùa ấy khiến bánh xèo hến bông điên điển càng trở nên đáng quý và hấp dẫn hơn trong lòng thực khách. Giữa cuộc sống hiện đại, món bánh xèo hến bông điên điển như một nhịp cầu đưa người ta quay về với ký ức đồng quê, với con đò, cánh đồng, với mùa nước nổi vàng rực một góc trời bởi bông điên điển nở rộ. Một món ăn không chỉ ngon mà còn đậm đà hồn quê. Nước chấm Bánh xèo hến bông điên điển thường được chấm với nước mắm chua ngọt pha tỏi ớt, là loại nước chấm truyền thống không thể thiếu khi ăn bánh xèo. Nước mắm được pha từ nước mắm ngon, thêm chút đường, nước cốt chanh (hoặc giấm), nước ấm để hòa tan đều, sau đó cho thêm tỏi và ớt băm nhuyễn. Vị mặn ngọt hài hòa, cay nhẹ và thơm mùi tỏi ớt giúp làm dậy vị của bánh, đồng thời cân bằng chất béo và độ ngậy của vỏ bánh xèo. Ở một số vùng miền Tây, người dân còn pha thêm nước dừa tươi vào nước mắm để tăng độ thanh mát, hoặc giã chút đậu phộng rang rắc lên nước chấm cho thơm bùi. Một số nơi khác lại chấm kèm với mắm nêm pha chua ngọt nếu muốn khẩu vị đậm đà hơn. Tuy nhiên, phổ biến và dễ ăn nhất vẫn là nước mắm chua ngọt truyền thống. Mùi vị Bánh xèo hến bông điên điển mang một hương vị rất riêng, mộc mạc mà khó quên, đậm chất miền Tây sông nước. Hình 2. Bánh xèo hến cùng nước chấm sợi củ cải chua. (Traveloka) Khi vừa cắn vào, lớp vỏ bánh mỏng giòn vỡ tan trong miệng, thơm phức mùi bột gạo pha chút nghệ và nước cốt dừa. Tiếp đến là phần nhân hến xào hành tỏi béo thơm, ngọt dịu – một kiểu ngọt thanh tự nhiên từ hải sản nước ngọt. Xen lẫn trong đó là vị bùi bùi, thoang thoảng đắng nhẹ của bông điên điển, một thứ vị rất riêng chỉ có ở vùng nước nổi. Cái vị đăng đắng ấy không hề gắt mà nhẹ nhàng, càng nhai càng thấy hậu ngọt nơi cuống họng. Khi ăn kèm rau sống, nào là lá cách, rau rừng, cải trời, vị tươi mát của chúng làm dịu đi cảm giác dầu mỡ, đồng thời nâng đỡ hương vị tổng thể. Cuộn tất cả lại trong bánh tráng hoặc lá sen non, chấm vào chén nước mắm chua ngọt cay cay, món ăn như bừng sáng trên đầu lưỡi, có giòn, có mềm, có béo, có ngọt, có đắng, có cay, có chua. Nguồn gốc Bánh xèo hến bông điên điển có nguồn gốc từ vùng sông nước miền Tây Nam Bộ, nơi gắn bó mật thiết với mùa nước nổi và những sản vật đặc trưng từ đồng ruộng, kênh rạch. Đây là món ăn dân dã được sáng tạo từ chính những nguyên liệu sẵn có trong tự nhiên, phản ánh rõ nét lối sống mộc mạc, cần cù và sáng tạo của người miền Tây. Hình 3. Dịp làm bánh xèo lớn trong năm. (Vĩnh Long) Bánh xèo vốn là món ăn phổ biến ở nhiều vùng miền Việt Nam, nhưng khi về đến miền Tây, nó được "biến tấu" cho phù hợp với điều kiện địa phương. Vào mùa nước nổi (khoảng tháng 7 đến tháng 10 âm lịch), khi phù sa dâng đầy, bông điên điển nở rộ khắp các bờ kênh rạch, còn hến thì sinh sôi nhiều trong các ruộng, ao đìa nước ngọt. Người dân tận dụng hai nguyên liệu ấy để làm nhân bánh, vừa ngon lại vừa tiết kiệm. Bông điên điển là loài hoa dại mọc đầy ở miền Tây không chỉ là nguyên liệu cho bữa cơm dân dã mà còn là biểu tượng của mùa nước nổi. Trong khi đó, hến – loại thủy sản nhỏ bé nhưng giàu dinh dưỡng từ lâu đã gắn bó với đời sống người nông dân vùng sông nước. Chính từ sự giao thoa giữa sản vật thiên nhiên và bàn tay khéo léo của người dân, bánh xèo hến bông điên điển ra đời, trở thành một món ăn không chỉ no bụng mà còn mang đậm bản sắc văn hóa miền Tây. Dịp thưởng thức Bánh xèo hến bông điên điển thường được thưởng thức vào mùa nước nổi, tức khoảng từ tháng 7 đến tháng 10 âm lịch hằng năm. Đây là thời điểm bông điên điển nở rộ ven các bờ sông, kênh rạch, còn hến thì sinh sôi nhiều trong các ruộng nước ngọt. Vì vậy, món bánh này mang tính mùa vụ rất rõ rệt – không phải lúc nào cũng có, và chính sự theo mùa ấy lại khiến nó trở nên đặc biệt, đáng trân trọng hơn. Người dân miền Tây thường làm bánh xèo hến bông điên điển vào những dịp cuối tuần sum họp gia đình, tụ họp bạn bè, hoặc khi nhà có khách quý từ xa đến chơi. Những chiếc bánh đúc nóng giòn, xèo xèo trên chảo gang giữa làn khói thơm nghi ngút không chỉ là món ngon mà còn là cái cớ để mọi người ngồi quây quần bên nhau, vừa ăn vừa trò chuyện, cười đùa rôm rả. Ngoài ra, bánh xèo hến bông điên điển còn có mặt trong một số lễ hội địa phương vào mùa nước nổi như lễ hội ẩm thực, hội làng hay các sự kiện du lịch cộng đồng. Nó không chỉ là món ăn mà còn là đại diện cho văn hóa ẩm thực bản địa, được mang ra giới thiệu với du khách thập phương. Tóm lại, dù là một món ăn dân dã, nhưng bánh xèo hến bông điên điển lại mang trong mình cả hương vị của mùa, tình nghĩa quê hương và sự gắn kết giữa người với người.
