Anh Hùng Xả Thân Vì Nghiệp Nước Thời Lê Sơ Nhắc đến tên Lê Lai, ai cùng biết ông là một tướng quân hết lòng phò tá tướng Lê Lơi, hy sinh bản thân làm bia đỡ cho Lê Lợi gây nghiệp giang sơn xã tắc sau này. Ông sinh ra tại thôn Dựng Tú, xã Đức Giang, huyện Lương Giang (tỉnh Thanh Hóa sau nay). Con của Lê Kiều có anh trai là Lê Lạn. Năm 1416, ông và các tướng sĩ khác cùng Lê Lợi tham gia hội thề Lũng Nhai, thề sống chết có nhau, nguyện đuổi giặc Minh tung hoàng ra khỏi bờ cõi Đại Việt. Ông được ban tước quan nội hầu, tổng quản của phủ Đô tổng quản. Còn nhớ năm ấy, vào giai đoạn đầu năm 1418 của khởi nghĩa Lam sơn, quân ta sức mạnh còn yếu thế giặc thì đương mạnh. Vua tôi - Lê Lợi ra chỉ sách rằng: Ai có thể mặc áo vàng của Trẫm, dẫn 500 quân, 2 thớt voi, tiến thẳng thành Tây Đô. Giặc đương đâu, xưng Chúa Lam Sơn nhử giặc bắt. Đẻ có thể ẩn mình, dưỡng binh mai sau làm lên nghiệp lớn! Ai ai cũng im lặng. Chỉ có tướng Lê Lai là xung phong: Tôi xin mặc áo vua. Khi sau gây nên đế nghiệp, có được thiên hạ, thương đến công tôi, cho con cháu chịu ơn nước. Đó là điều tôi mong mỏi! Cảm tạ lòng trung của Lê Lai Lê Lại khấn Trời rằng: Lê Lai có công đổi áo. Sau này ta và các công thần, tướng quân, con cháu, ... Không thương công ấy thì xin đền đài háo rừng núi, ấn vàng hóa đồng sắt, gương thần hóa đao binh... Rồi sau đó, Lê Lai xung phong ra trận dẫn 500 lính, 2 thớt oi tiến Tây đô, gặp giặc xưng chúa Lam Sơn khiến chúng vây quanh trói bắt đem về dùng cực hình, tra tấn dã man. Tưởng chừng chúa Lam Sơn đã gần chết trong tay chúng không nghi ngờ mà đề phòng gì nữa. Nhờ ơn cứu giá của Lê Lai, Lê Lợi được ẩn mình, dưỡng nhuệ khí, năm 1428 mà lên ngôi hoàng đề lập triều Lê Sơ xưng Lê Thái Tổ... (Lê Lai đổi áo cho Lê Lợi để cứu Chúa. Ảnh minh họa) Lê Lai sức cùng lực kiệt trong tay giặc cũng phải qua đời. Lê Lơi sai người ngầm tìm di cốt an táng ông ở Lam Sơn. Sau này, Lê lợi lên ngôi không quên ơn nghĩa của Lê Lại. Năm 1428, phong Lũng Nhai công thần, Công thần hạng nhất, hàm thiếu úy. Năm 1429, sai Nguyễn Trãi để hai bản lời thề ước trước và lời thề nhớ công của Lê lai vào trong hòm vàng, phong Thái Úy. Năm 1433, phong Huyện Thượng Hầu. Đến năm 1470, niên hiệu Hồng Đấu phong Diên Phúc Hầu. Năm 1484, phong Trung Túc Vương. Sau này, đã để lại một câu nói cho dân gian: "Hăm mốt Lê Lai, hăm hai Lê Lợi". Lê Lợi từ khi lên ngôi đến lúc băng hà không quên ơn nghĩa của Lê Lai, mất ngày 22 tháng 8 âm lịch thì bảo con cháu dỗ lê Lai trước một ngày tứ hai mốt để được hưởng phúc của con cháu trước vua... Không chỉ một mình Lê Lai là trung thần mà cả họ nhà Lê Lai ấy đều mang trung với nước. Lê lạn anh trai Lê Lai hy sinh thân mình ở trận Khải Lưu năm 1452 phong Hiệp Quận công, hàm Thái Phó. Ba đứa con trai đều được Lê Thái Tổ coi nhơ con đẻ. Con cả Lê Lư hy sinh khi vây thành Nghệ An năm 1425, phong hàm Thiếu úy, tước Kiến Quận Công. Lê Lộ tham gia đánh tướng Minh rồi tự trận phong hàm Thái úy, tước Chiêu Quận Công. Cuối cùng là Lê Lâm xung phong đánh Ai Lao, trúng tên độc tử trận phong Thiếu Úy. Con sau là Lê Niệm làm trọng quan triều đình, phong Trung Quốc công ban Uy Vũ (tên thụy) ... Lê Lai liều mình dấn mình vào biển chết, không ngại vì nước mà hy sinh, vì tận trung với vua mà hoán đổi áo vàng, để cho giặc Minh xâm bắt. Ấy vậy mà Đại Việt sử ký toàn thư được gọi là quốc sử của nhà Lê lại không nêu việc ấy chỉ ghi năm 1427 tức 8 năm sau, Tư mã Lê Lai cậy công ăn nói hống hách vua sử tội chết? Thật quá hoang đường. Ai ai cũng biết Lê Thái Tổ là một vị vua trong công thân luôn tha thứ cho sai lầm nhỏ nhặt thế mà Lê Lai đệ nhất công thần vì thế mà xử chết? Vô lý thay! Lê Lợi ba lần bảy lượt phong tước cho Lai, đến đời Lê Thái Tông còn nhắc lại, con cháu anh trai Lê lai cò n nhờ vậy được tiếng thơm mà vì sao lại có chuyện Lê Lai bị Lê Lơi xử chết? Theo quan điểm của tôi, Đại Việt sử ký toàn thư vốn không phải là quốc sử của nhà Lê, là nhà mạc, nhà Trịnh gây lên mà bôi nhọ các đời vua Lê trước. Sở dĩ Đại Việt sử ký toàn thư ra đời sau Lam Sơn thực lục của Nguyễn Trãi. Mà Thực Lục một chữ cũng không đề cập đến việc Lê Lai bị Lê Lợi xử tự vậy sao đến lượt Sử ký toàn thư viết chứ? Thật quá hồ đồ! Và gót trong 600 năm nay, tất nhiên Lê Lai trong lòng con cháu Việt ta vẫn, sẽ, luôn là người anh hùng có công lao lớn trong lòng người Việt. Vì không có tướng Lê Lai, thì sao có ngày nghĩa quân Lam Sơn đại thắng, lập ra được triều đình Lê thịnh vượng như vậy, có thể cai trị đất nước 431 năm cơ chứ!
