ĐỌC HIỂU VĂN BẢN: BÀ TỒ CÔ Đọc văn bản sau: Thuở khai thiên lập địa, đất trời còn hỗn mang, thường có các vị thần khổng lồ xuất hiện giúp đỡ con người. Cả thần nam và thần nữ. Những vị thần này hay đi với nhau thành một cặp như ông Tứ Tượng – bà Nữ Oa, ông Đực – bà Cái, ông Đùng – bà Đà v. V.. Ở vùng Tiên Du có ông Lộc Cộc – bà Tồ Cô. Hai ông bà Lộc Cộc – Tồ Cô đều có thân hình cao lớn, đầu đội trời, vai chạm mây, chân đứng lún đá thủng đất. Mỗi bước đi của ông bà là từ đỉnh núi này sang đỉnh núi khác. Ông bà để lại giữa đồng ruộng, trên sườn đồi, trong ngõ làng những dấu chân khổng lồ đo vừa mười gang tay. Ở Sơn, ở Chè Dọc, ở Lim, ở Kẻ Đồng, ở Tiên Lát, ở Phật Tích.. đâu đâu cũng có dấu chân ông bà. Hai ông bà Lộc Cộc – Tồ Cô có khi đi thành đôi, người nọ tiếp người kia, có khi chỉ thấy một mình ông. Có khi lại thấy một mình bà. Hai người khổng lồ nhưng tính tình thật hồn hậu tự nhiên, thoắt vui thoắt buồn như những đứa trẻ ham chơi. Lúc tức giận, hai ông bà chớp mắt sáng lóe, tiếng nói ầm ầm như trống dội, hắt hơi thành giông gió, thở mạnh thành bão táp.. Khi vui, ông bà làm mưa gió tưới tắm cho cây cỏ tốt tươi. Hai ông bà Lộc Cộc – Tồ Cô đều to lớn như thế nên đều có sức khỏe dị thường. Ông bà thường đua nhau làm các việc lớn lao như đào sông, xây núi, lấp biển. Một cái sọt đất bỏ quên cũng thành cái gò. Đắp suốt một đêm thì được quả đồi. Một vết chân duỗi ra cũng khơi thành con suối. Đào suốt một ngày thì được con sông.. Nhờ ông bà dồn nước ra biển, tát khô đầm lầy mà đất đai đồng ruộng hiện ra, thành nơi cư trú làm ăn sinh sống cho con người. Khi con người đông đúc, ông Lộc Cộc vẫn về đổ giông, đổ sấm, vung chớp, tung gió bão; bà Tồ Cô vẫn về tung những đàn hươu nai, chim chóc đến cho con người săn bắt.. Nhìn quang cảnh núi sông, đồng ruộng, cỏ cây, hoa lá bốn mùa kế tiếp nhau xanh tươi, bà Tồ Cô hài lòng lắm. Công việc tạm xong, lại đang có mang nên bà Tồ Cô nằm duỗi dài xuống bên dòng sông Đuống nghỉ ngơi. Tại đây, bà Tồ Cô đã đẻ ra một cái bọc. Từ cái bọc nở ra mười hai người con gái xinh đẹp. Các cô gái thay mẹ chia nhau đi khắp bốn phương dạy dân các nghề nghiệp, mỗi cô đều trở thành vua bà của mỗi vùng. ( "Bà Tồ Cô" – Thu Nga, Việt Dũng, Hoàng Minh sưu tầm và biên soạn, NXB Thanh Niên) Trả lời câu hỏi: Câu 1: Nội dung chính của câu chuyện là gì? Câu 2: Nhân vật chính trong truyện là ai? Đặc điểm của họ như thế nào? Câu 3: Tại sao ông Lộc Cộc và bà Tồ Cô lại được mô tả với kích thước khổng lồ? Câu 4: Những hoạt động nào mà ông Lộc Cộc và bà Tồ Cô thực hiện để giúp con người? Câu 5: Hình ảnh mười hai người con gái có ý nghĩa gì trong câu chuyện? Câu 6: Tính cách của ông Lộc Cộc và bà Tồ Cô có sự thay đổi nào không? Câu 7: Tác dụng của việc sử dụng hình ảnh khổng lồ trong truyện là gì? Câu 8: Truyện "Bà Tồ Cô" phản ánh những giá trị văn hóa nào của người Việt? Câu 9: Nhân vật trong truyện mang những đặc điểm gì của nhân vật thần thoại. Gợi ý trả lời: Câu 1: Nội dung chính của câu chuyện là sự xuất hiện và công lao của ông Lộc Cộc và bà Tồ Cô trong việc tạo ra và duy trì cuộc sống cho con người, cũng như việc bà Tồ Cô sinh ra mười hai người con gái để dạy dân các nghề nghiệp. Câu 2: Nhân vật chính trong truyện là ông Lộc Cộc và bà Tồ Cô. Họ đều có thân hình khổng lồ, sức mạnh phi thường, tính cách hồn hậu, tự nhiên, và có khả năng tạo ra các hiện tượng tự nhiên như mưa, gió, bão. Câu 3: Hình ảnh ông Lộc Cộc và bà Tồ Cô khổng lồ tượng trưng cho sức mạnh, quyền năng và vai trò quan trọng của họ trong việc tạo ra và duy trì sự sống trên trái đất, đồng thời thể hiện sự vĩ đại của thiên nhiên. Câu 4: Ông Lộc Cộc và bà Tồ Cô đã thực hiện nhiều hoạt động lớn lao như đào sông, xây núi, lấp biển, dồn nước ra biển và tát khô đầm lầy, giúp tạo ra đất đai màu mỡ cho con người sinh sống. Câu 5: Mười hai người con gái tượng trưng cho sự phát triển văn minh và văn hóa. Họ không chỉ xinh đẹp mà còn mang trách nhiệm dạy dân các nghề nghiệp, giúp con người phát triển đời sống, thể hiện ý nghĩa của giáo dục và sự tiến bộ. Câu 6: Tính cách của ông Lộc Cộc và bà Tồ Cô không thay đổi nhiều; họ vẫn giữ tính cách hồn hậu, vui vẻ nhưng cũng có lúc tức giận, thể hiện cảm xúc như con người. Điều này làm cho nhân vật trở nên gần gũi và dễ hiểu hơn. Câu 7: Việc sử dụng hình ảnh khổng lồ tạo ra một cảm giác mạnh mẽ về sự vĩ đại của thiên nhiên và sức mạnh của các vị thần, đồng thời khắc họa sự che chở và giúp đỡ của họ đối với con người. Câu 8: Truyện phản ánh các giá trị văn hóa như lòng biết ơn đối với thiên nhiên, sự tôn vinh công lao của các vị thần trong việc tạo ra cuộc sống, đồng thời thể hiện tầm quan trọng của gia đình và giáo dục trong xã hội. Câu 9: Nhân vật trong truyện "Bà Tồ Cô" mang những đặc điểm tiêu biểu của nhân vật thần thoại như sau: - Kích thước khổng lồ: Ông Lộc Cộc và bà Tồ Cô được mô tả với thân hình cao lớn, có khả năng làm những việc mà con người bình thường không thể thực hiện, như đào sông, xây núi, thể hiện sức mạnh vượt trội của họ. - Sức mạnh phi thường: Họ có khả năng gây ra các hiện tượng tự nhiên như mưa, gió, bão, cho thấy quyền năng thần thánh của họ đối với thiên nhiên và cuộc sống con người. - Tính cách hồn hậu: Dù có sức mạnh to lớn, họ vẫn mang những phẩm chất nhân văn, như sự vui vẻ, tự nhiên, và đôi khi cũng thể hiện cảm xúc giống con người, từ vui mừng đến tức giận. - Vai trò bảo vệ và tạo dựng: Nhân vật thần thoại thường có nhiệm vụ bảo vệ và giúp đỡ con người. Ông Lộc Cộc và bà Tồ Cô không chỉ tạo ra đất đai màu mỡ mà còn giúp con người sinh sống và phát triển. - Sự gắn bó với thiên nhiên: Họ có mối liên hệ chặt chẽ với các yếu tố tự nhiên, như sông, núi, cây cỏ, phản ánh quan niệm của người xưa về sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên. - Tính chất huyền bí: Những hoạt động và sự xuất hiện của họ thường mang tính kỳ diệu, thể hiện sự huyền bí của thần thoại và cách mà con người lý giải thế giới xung quanh. Các đặc điểm này không chỉ giúp xây dựng hình ảnh sống động của nhân vật mà còn phản ánh những giá trị văn hóa, tư tưởng của người Việt trong việc tôn vinh thiên nhiên và các vị thần.
Những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật truyện "Bà Tồ Cô" : Nội dung: - Thông qua việc xây dựng hình tượng hai vị thần là ông Lộc Cộc và bà Tồ Cô, người xưa muốn đi vào lí giải nguồn gốc, đặc điểm của các hiện tượng tự nhiên; đồng thời thể hiện khát vọng của người xưa về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc. - Truyện xây dựng hình tượng ông Lộc Cộc và bà Tồ Cô như những vị thần mạnh mẽ, có sức khỏe siêu phàm, mang đến sự sống và phồn thịnh cho con người. Hình ảnh các vị thần này không chỉ tượng trưng cho sức mạnh mà còn mang tính chất gần gũi, thân thuộc với cuộc sống của người dân. - - Câu chuyện nhấn mạnh mối quan hệ mật thiết giữa con người và thiên nhiên. Ông bà Lộc Cộc và Tồ Cô không chỉ tạo ra đất đai màu mỡ mà còn mang lại nguồn tài nguyên, giúp con người sinh sống và phát triển. Đây là một biểu hiện của triết lý sống hòa hợp với thiên nhiên trong văn hóa dân gian Việt Nam. - Qua hành động của các nhân vật, truyện thể hiện tinh thần lao động, sự cần cù và ý thức xây dựng cuộc sống. Những cô con gái của bà Tồ Cô sau này không chỉ tiếp nối sự nghiệp của cha mẹ mà còn đem lại kiến thức, nghề nghiệp cho con người, thể hiện vai trò của phụ nữ trong xã hội. - Truyện không chỉ đơn thuần là một câu chuyện về thần thoại mà còn chứa đựng nhiều bài học về tình yêu thương, lòng nhân ái và sự gắn kết giữa các thế hệ. Nghệ thuật: - Nghệ thuật xây dựng không gian, thời gian: Không gian và thời gian trong truyện thần thoại "Bà Tồ Cô" mang đặc trưng của thần thoại suy nguyên. Đó là không gian rộng lớn, hoang sơ, gắn với quá trình tạo lập vũ trụ và sáng tạo muôn loài. Thời gian là thời gian không xác định, mang tính vĩnh hằng. Không gian và thời gian đó đã giúp người đọc hình dung về một thuở khai thiên lập địa, thuở mà mỗi ngọn núi, dòng suối, con sông, mỗi loài vật đều vừa mới được sinh ra dưới bàn tay và công sức của các vị thần. - Cốt truyện: Mang đặc trưng của thần thoại suy nguyên: Lí giải sự hình thành vũ trụ qua quá trình ông bà Lộc Cộc và Tồ Cô đắp núi, đào sông, khơi suối, làm ra sấm chớp, giông bão, nắng mưa, tạo ra các loài vật. Ngoài ra, hai ông bà Lộc Cộc và Tồ Cô còn có những hành động để giúp đỡ, tạo điều kiện cho loài người làm ăn sinh sống, để họ có cuộc sống no ấm, đủ đầy. Đây chính là chi tiết làm nên chiều sâu, sức hấp dẫn, tính nhân văn cho câu chuyện. Chi tiết bà Tồ Cô đẻ ra bọc trứng đã giúp cho người Việt sau này có cơ sở để sáng tạo nên truyền thuyết "Con Rồng cháu Tiên". Chi tiết đó thể hiện rằng: Các thế hệ thần linh tiếp nối đều có công lao to lớn đối với con người, có lòng yêu thương, quan tâm đối với cuộc sống của nhân dân. - Nghệ thuật xây dựng nhân vật: Hai ông bà Lộc Cộc và Tồ Cô là những nhân vật mang đặc trưng của nhân vật thần thoại suy nguyên: Họ có hình dáng khổng lồ, sức mạnh phi thường, có khả năng siêu nhiên để sáng tạo ra vạn vật và muôn loài. Họ lại được tác giả dân gian khắc họa sinh động về mặt tính cách: Tuy là các vị thần nhưng họ lại có bản tính hồn nhiên của trẻ thơ; họ cũng có những trạng thái cảm xúc trái ngược, lúc tức giận, lúc vui mừng.. Họ vừa là thần linh nhưng cũng rất gần gũi. - Ngôn ngữ giàu hình ảnh và biểu tượng: Tác giả sử dụng nhiều hình ảnh ấn tượng để mô tả sự vĩ đại của các vị thần và cảnh vật thiên nhiên. Các phép so sánh và hình ảnh ẩn dụ (như "đầu đội trời, vai chạm mây") làm cho nhân vật trở nên sống động và gần gũi. - Phong cách kể chuyện dân gian: Truyện có âm hưởng cổ tích, với cách xây dựng cốt truyện giản dị, dễ hiểu, nhưng lại sâu sắc. Ngôn ngữ mộc mạc, truyền cảm, phù hợp với văn hóa và tâm tư của người dân Việt Nam. - Sự tham gia của yếu tố kỳ ảo: Các tình tiết kỳ ảo, như việc đẻ ra mười hai người con gái từ cái bọc hay sức mạnh có thể thay đổi cảnh quan, tạo nên một không gian huyền ảo, thu hút người đọc.
