Giá thép tăng mạnh và nguyên nhân Năm 2021, giá kim loại tăng vọt lên mức kỷ lục, thậm chí vượt qua mức sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008. Lý do đằng sau sự gia tăng này là gì? Do ảnh hưởng của dịch Covid, giá thép trên thị trường thế giới tăng chóng mặt, thời gian giao hàng kéo dài là nguyên nhân khiến giá thép tăng mạnh. Là mặt hàng có mức tăng giá lớn hơn hẳn trong nhóm kim loại, giá quặng sắt (nguyên liệu chính để sản xuất thép) đã tăng 135% trong năm qua. Bị ảnh hưởng bởi điều này, giá thép cuộn cán nóng của Hoa Kỳ cũng đạt mức cao kỷ lục vào tháng 4 năm 2021 và không có dấu hiệu chững lại. Mặt bằng giá hiện tại đã gấp ba lần so với năm 2020. Ở châu Âu, xu hướng giá cũng tương tự. Theo ông Keith Tan (Phó Giám đốc Định giá Kim loại - Chi nhánh Thông tin Năng lượng của S&P Global Platts tại Thượng Hải), đây là kết quả của một loạt lý do. Trước hết, các chính phủ trên thế giới đã đưa ra các kế hoạch kích thích kinh tế và đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng sau đại dịch, và nhu cầu đối với các sản phẩm thép ở khắp nơi đã tăng lên bất thường. Tuy nhiên, nguồn cung vẫn thiếu hụt. Trung Quốc, nhà sản xuất thép lớn nhất, cắt giảm sản lượng để bảo vệ môi trường. Lợi nhuận từ sản xuất thép của Trung Quốc đã tăng lên mức cao nhất trong một thập kỷ qua, vì vậy nhiều công ty sử dụng quặng sắt nhập khẩu để sản xuất. Giá quặng sắt tiếp tục tăng. Dữ liệu mới nhất cho thấy rằng 70% quặng sắt nhập khẩu bằng đường biển đang được chuyển đến Trung Quốc. Nguyên nhân thứ hai là sự tăng đột biến trên toàn cầu về số lượng hợp đồng phái sinh quặng sắt được giao dịch. Hợp đồng phái sinh là hình thức xác định trước mức giá cho giao dịch hàng hóa sẽ diễn ra trong tương lai. Ví dụ: Ngày 1 tháng 1, bên A và bên B ký hợp đồng phái sinh với nội dung: Bên A sẽ mua 1 tấn hàng của bên B kỳ hạn 1 tháng với mức giá 100k/kg; ngày 30 tháng 1, bên A và bên B sẽ thực hiện mua bán 1 tấn hàng tại mức giá 100k/kg theo đúng hợp đồng đã thỏa thuận kể cả giá của mặt hàng này trên thị trường lúc đó đã tăng lên 200k/kg. Quay lại vấn đề tăng đột biến số lượng hợp đồng phái sinh quặng sắt hiện nay. Riêng ngày 11 tháng 5 năm 2021 - ngày mà giá của các loại thép và quặng sắt đều chạm mốc cao kỷ lục trong lịch sử, đã có hơn 14 nghìn hợp đồng phái sinh quặng sắt, tăng gấp 2-3 lần so với bình thường. Vẫn chưa biết có đầu cơ hay không nhưng giới đầu tư đã đổ vào số lượng lớn các hợp đồng phái sinh cũng khiến giá quặng sắt tăng cao. Tình hình chung của giá thép và kim loại trong thời gian tới sẽ như thế nào? Nếu chính phủ đã từng can thiệp để điều chỉnh đà tăng trong quá khứ, thì lần này các quốc gia cũng cần lường trước rủi ro và có biện pháp phòng ngừa. Hành động hạ nhiệt sớm của Trung Quốc (nâng yêu cầu ký quỹ và nới biên độ giao dịch hàng ngày đối với các hợp đồng quặng sắt, tăng phí giao dịch bằng cách khôi phục phí đóng vị thế đối với các hợp đồng liên quan đến thép cây và thép cuộn cán nóng) có thể được coi là ví dụ về việc thắt chặt các hạn chế thương mại và tăng tỷ suất lợi nhuận cho các hợp đồng quặng sắt. Tuy nhiên, các quốc gia cũng đang ở thế tiến thoái lưỡng nan khi phải kiểm soát sản xuất, kích thích tiêu dùng để trẻ hóa nền kinh tế. Trên thực tế, khi giá nguyên vật liệu tăng quá cao, nhà sản xuất sẽ không "gồng gánh" được, và gánh nặng chi phí sẽ được chuyển sang người tiêu dùng. Trước tình hình giá thép xây dựng trong nước tăng mạnh gần đây, Cục Công nghiệp thuộc Bộ Công Thương cho biết, hầu hết nguyên liệu đầu vào để sản xuất các sản phẩm thép đều phải nhập khẩu, như quặng sắt, thép phế liệu, điện cực graphite.. Bộ Tài chính cho rằng vấn đề giảm thuế nhập khẩu thép thành phẩm cần được xem xét trong thời điểm này, để không ảnh hưởng đến ngành thép trong nước. Thuế suất thuế nhập khẩu nguyên liệu sản xuất thép từ 0% đến 3% tùy loại nhằm thúc đẩy sản xuất thép trong nước. Thuế suất thuế nhập khẩu thép thành phẩm là 15% đối với thép hình và thép góc, 20% đối với thép thanh. Đây là mức thuế suất tuân theo các cam kết quốc tế và các quy định về thuế xuất nhập khẩu. Với các biện pháp thuế tự vệ - thuế nhập khẩu bổ sung trong trường hợp nhập khẩu lượng hàng hóa quá mức vào Việt Nam gây thiệt hại nghiêm trọng hoặc đe dọa gây thiệt hại nghiêm trọng cho những ngành sản xuất trong nước hoặc ngăn cản sự hình thành, phát triển của các ngành sản xuất trong nước; Bộ Công Thương hiện đang áp mức thuế tự vệ 15, 3% đối với phôi thép nhập khẩu và 9, 4% đối với thép dài. Mức thuế này sẽ giảm dần trong hai năm tới. Đại dịch Covid-19 khiến nhà máy phải đóng cửa. Vấn đề giao vận khiến nguồn nguyên liệu bị gián đoạn nên không thể tăng sản lượng. Trong trường hợp này, thị trường thép có khả năng thiết lập một mặt bằng giá mới. Tuy nhiên, sau khi dịch bệnh tương đối ổn định, giá thép sẽ được điều chỉnh theo quan hệ cung cầu.
Vì sao giá thép tăng đột biến Sau một thời gian khá dài đi ngang, giá thép những tháng cuối năm 2022 và đầu năm 2023 đã có sự "đổi chiều", bật tăng mạnh. Tuy nhiên, theo lý giải của giới chuyên gia trong ngành, giá thép tăng không phải do cầu thị trường tăng mà là do tác động của giá đầu vào. Theo chia sẻ của các đại lý kinh doanh, giá thép có khả năng tiếp tục tăng nữa trong bối cảnh giá thế giới vẫn đi lên, nguyên vật liệu sản xuất chính như quặng sắt, chưa có dấu hiệu dừng đà tăng. Đưa ra lý do khiến giá thép tăng mạnh thời gian gần đây. Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) nêu 4 vấn đề: Thứ nhất là do giá quặng sắt tăng cao. Thứ hai là giá than tăng cũng tác động đến giá thép. Thứ ba là giá thép phế liệu tăng. Và nguyên nhân thứ tư là do giá thép cuộn cán nóng tăng.
