Túp Lều Bác Tom - H. Beecher Stowe

Tác phẩm: Túp Lều Bác Tom

Tác giả: Harriet Beecher Stowe

Thể loại: Tiểu thuyết

Số chương: 35

Năm xuất bản: 1852



Giới thiệu Sách:

Tác phẩm lấy cảm hứng từ nơi có chế độ nô lệ tàn độc nhất – Ohio để viết nên tác phẩm này. Túp Lều Bác Tôm kể vềcuộc đời thống khổ đầy rẫy tủi nhục của bác Tom – người nô lệ da đen trung thực, trọng danh dự và thật thà. Bác phải lìa bỏ gia đình và vợ con để chịu cảnh bán từ nơi này đến nơi khác, chịu hết đòn roi này đến đòn roi khác để rồi bỏ mạng tại một cánh đồng bông như bao người da đen khác. Có những lần những tưởng bác đã được tự do nhưng số phận lại tiếp tục đẩy đưa bác đến nơi tăm tối hơn. Đây cũng là địa ngục của bao cuộc đời lầm than khác như Eliza, một người mẹ đã hy sinh tất cả để cứu đứa con yêu thương của mình. Họ đều là những con người đáng quý nhưng lại bị xiềng xích, đánh đập, săn đuổi và giết chết như một bầy thú.

"Túp lều bác Tôm" là tác phẩm văn học kể về câu chuyện có thật về người nô lệ làm rung chuyển nước Mỹ. Ra đời năm 1852, Túp lều bác Tom đã khởi xướng nên một làn sóng phản đối chế độ nô lệ tại Mỹ. Tác phẩm này còn là tiểu thuyết bán chạy nhất thế kỷ XIX.

 

Chương 1

Bấm để xem

Vào một buổi chiều tháng hai lạnh lẽo, trong gian phòng ăn tiện nghi tại thành phố P. Của tiểu bang Kentucky, hai người đàn ông quý phái đang ngồi trầm ngâm trước cái chai không. Chẳng có một gia nhân nào thấp thoáng cạnh đó. Hai ghế ngồi được kéo lại rất gần nhau, hình như họ đang thảo luận một vấn đề quan trọng.

Thật ra vì lịch sự mà người ta dùng hai tiếng quý phái để chỉ chung hai người, chứ quan sát kỹ một chút thì khách quả không xứng đáng được xưng tụng bằng tiếng ấy. Gã không có phong thái của một người lịch sự và trí thức. Tầm thường và thô lỗ, gã vừa lùn tịt vừa béo phị. Điệu bộ lố lăng mà vênh váo, bần tiện chứng tỏ gã ta thuộc thành phần thấp kém vừa mới giàu nổi, mới vươn lên và đang đắc thế, ưa khoe khoang, lòe đời.

Cái lối ăn mặc của gã thật hết sức diêm dúa: Áo gi-lê bóng loáng, sặc sỡ, cà vạt xanh điểm những chấm vàng, cái nơ kệch cỡm.. Tóm lại, phục sức của gã thật phù hợp với con người lái buôn của gã. Hai cánh tay ngắn, phì nộn đeo nhiều vòng trang sức. Gã đeo một dây đồng hồ vàng với một chùm lắc to tướng. Trong lúc hăng say bàn luận, chuyện trò, gã lại có thói quen ưa khoa múa đôi tay cho các món trang sức này va nhau, kêu vang lên để được dịp biểu lộ hết vẻ hiu hiu tự đắc của mình ra.

Người đối thoại - là chủ nhân - thì ngược lại, khác hẳn gã: Ông hội đủ các điều kiện mà người ta đòi hỏi ở một người quý phái. Cách trang trí xếp đặt trong nhà chứng tỏ ông là người lịch sự và giàu có. Như chúng ta đã nói trên, đôi bên đang thảo luận gay go một vấn đề, giọng ông Shelby:

- Đó là cách tôi xếp đặt công việc..

- Cách xếp đặt của ông? Không đâu, tôi không bằng lòng cách ấy.

Vừa nói, người khách vừa đưa cao ly rượu ngang tầm mắt.

- Dù sao đi nữa.. Ông Haley ơi! Tom là một người hiếm có. Đối với tôi, Tom đáng giá hơn mọi vật trên đời này: Hắn là một người tháo vát, giỏi giắn, lương thiện. Nhờ Tom, công việc trong trang trại này đều đặn như cái đồng hồ tốt.

- Lương thiện? Ông có thể bảo một tên mọi đen là lương thiện ư?

- Thật ra tôi còn muốn nói Tom trọng danh dự, chăm chỉ và ngoan đạo nữa kia. Tom đã trở lại đạo cách đây bốn năm trong dịp có nhà truyền giáo đi ngang. Tôi tin tưởng đức trung hậu của hắn vì từ sau đó tôi giao cho hắn tiền bạc, ngựa, nhiều thứ của tôi để Tom đi lại khắp miền trong xứ và lúc nào, ở đâu tôi cũng nhận ra là Tom đứng đắn, trung thành, xứng đáng với lòng tin của tôi. Tôi phải thành thật mà thú nhận với ông điều này: Tôi rất buồn vì xa Tom, nếu có cách khác thì tôi không bao giờ.. Nào! Haley! Vấn đề này thật khó khăn.. May ra ông còn chút lương tâm.

- Tôi có đầy đủ thứ lương tâm mà một người chạy áp phe cần có để suy tính phải chăng - Giọng gã đầy vẻ giễu cợt - và tôi sẵn sàng làm tất cả những gì vừa ý bạn bè, ông Shelby ạ. Song thời buổi khó khăn.. thật vậy, quá khó khăn.

Gã ngừng nói, thở dài sườn sượt và tợp thêm ngụm rượu.

- Này, Haley! Vậy thì.. cuối cùng, anh đòi hỏi gì đây?

Ông chủ nhà lên tiếng sau một khắc im lặng nặng nề.

- Dễ chừng ông không còn ai, gái hay trai đặng bán cho tôi thêm với Tom hay sao?

- Có chứ! Nhưng tôi chẳng muốn xa ai cả. Nói cho đúng ra, chỉ khi nào đến nước cùng rồi, tôi mới nghĩ đến điều bất nhân ấy. Tôi không muốn phải xa những gia nhân của tôi, ông Haley ạ!

Đúng lúc đó cánh cửa phòng bật mở, một đứa bé lai cỡ bốn năm tuổi bước vào phòng. Thằng bé nom thật kháu khỉnh dễ thương: Tóc nó đen óng như lụa, mịn màng bao quanh khuôn mặt tròn mịn, đôi mắt to, đen, cái nhìn sáng quắc xuyên qua hàng lông mi rậm và dài. Vẻ tò mò, nó quan sát khắp gian phòng. Nó mặc một cái áo dài lụa óng ánh, may thật khéo, vừa vặn, làm nổi bật nét xinh xắn của một đứa trẻ lai lên. Dáng bộ nó dung dị, tự nhiên, thoải mái chứng tỏ nó được chủ nhân rất mực thương yêu.

- Đến đây, bé Corbeau! - Ông chủ vẫy nó và ném cho nó chùm nho - Này, bắt lấy xem nào!

Thằng bé xòe đôi bàn tay nhỏ bé ra đón nhận chùm nho.

- Nào, bây giờ con múa hát cho ông xem nào!

Thằng bé bắt đầu bằng một bài hát kỳ lạ hơi man rợ, khá quen thuộc đối với dân da đen. Giọng nó trong vắt và thanh thoát. Vừa hát nó vừa múa tay, múa chân nom thật buồn cười. Tất cả những cử động của nó hòa hợp đúng nhịp với bài ca.

- Hoan hô cậu bé! - Gã buôn người vứt cho thằng bé phần tư trái cam.

- Bây giờ thì con bước đi như lão già Cudjox lúc bị cảm cúm đi! Jim!

Ngay tức thì, đôi tay mềm dẻo của nó buông thõng xuống và nó thay đổi điệu bộ. Một cái bướu nổi lên giữa hai vai, với cây can của ông chủ cầm ở tay, nó nhái hệt dáng bộ già nua, khổ sở của lão già tám mươi, đi khập khà khập khiễng quanh phòng, hết nghiêng sang phải lại nghiêng bên trái.

Hai người đàn ông cười rộ lên, vui vẻ.

- Giờ thì - Ông chủ lại giục - con hãy hát giống như lão Eldec đã hát ở nhà thờ cho ông nghe đi, Jim!

Lần này, Jim cố tạo vẻ mặt trang nghiêm, kéo dài khuôn một bầu bĩnh ra, hát một bài Thánh ca bằng giọng mũi.

- Hay quá sút! Hoan hô, hoan hô! Cậu bé thật giỏi!

Haley khen và đặt tay lên vai chủ nhân, nói tiếp:

- Tôi.. tôi lấy cậu bé này là đủ rồi. Sao? Được chứ ông Shelby?

Chợt cánh của phòng bật mở ra, một cô gái nô lệ lai khoảng hai mươi bốn, hai mươi lăm tuổi nhẹ nhàng bước vào phòng..

Cùng một đối mắt long lanh sáng với đôi hàng mi dài, cùng một mái tóc đen và mướt như nhung. Cách ăn mặc trang nhã càng làm cho cô thêm nét xinh xắn. Đôi tay thanh, đôi chân nhỏ nhắn, gót chân thon của cô gái không thoát khỏi cái nhìn hau háu của gã lái buôn.

- Chuyện gì đó, Elisa?

Ông chủ hỏi khi thấy người tớ gái đứng lại ngập ngừng nhìn ông.

- Thưa ông, cháu đến tìm bé Jim. Xin lỗi ông..

Thằng bé lao về phía mẹ nó, không quên đem theo mấy thức ăn vừa nhận được.

- Được, dắt nó đi, Elisa!

Ông chủ nói. Người mẹ ôm chặt con trong tay, bước nhanh ra khỏi phòng.

- Chúa ơi! - Gã lái buôn cất giọng thèm thuồng - Đúng là một món hàng tuyệt vời! Ở Orléans, chỉ với con bé đó, ông có thể làm giàu to bất cứ lúc nào.. Tôi đã thấy họ trả hàng "nghìn" để đổi lấy những cô gái kém xa con bé Elisa này..

- Tôi không muốn làm giàu bằng cách ấy.

Giọng ông Shelby khô khan, bực tức và như để đánh trống lảng, ông khui một chai rượu mới, hỏi ý kiến gã buôn người về phẩm chất thứ rượu này.

- Ngon! Ngon tuyệt! Thượng hảo hạng!

Gã cất tiếng nồng nhiệt khen nhưng không quên mục đích chính của mình. Ngay người lại, gã làm vẻ thân mật, đập tay lên vai chủ nhân, gã hỏi:

- Này, cô gái đó.. giá bao nhiêu? Ông có thể..

- Haley! Tôi không bán nó đâu. Vợ tôi quý mến nó lắm, đừng nghĩ tới chuyện này, vô ích.

Haley cười khả ố:

- Hề hề.. Đàn bà thì biết tính toán gì đâu. Chỉ cần cho họ biết là với con bé ấy có thể mua được vô số đồ trang sức xinh đẹp đáng giá, họ sẽ đổi ý ngay ấy mà. Tôi dám cá với ông như vậy.

- Haley! Tôi xin cho ông biết rõ hơn: Đừng bàn đến chuyện này. Tôi đã nói là không được, tôi không đổi ý đâu.

Giọng ông quả quyết.

- Vậy thì ông giao cho tôi đứa bé, ông bằng lòng chứ? Tôi nghĩ là..

Chả nhân ngắt lời khách:

- Ông định làm gì thằng bé đó?

- À, tôi có một người bạn chuyên môn về ngành mua bán này. Anh ta cần những đứa trẻ kháu khỉnh để bán lại. Nhiều người giàu có đặt mua. Nhiều đại gia họ cần những đứa trẻ dễ thương như thế để mở cửa, dọn bàn, hầu hạ v. V.. Chúng cũng đáng giá lắm đấy nhé! Riêng thằng bé này, nó có thể vừa là kịch sĩ, vừa là nhạc sĩ, chứ không chơi đâu. Nó..

- Tôi nghĩ là không thể bán nó..

- Vì lý do gì?

Cố nén bực tức, Haley hỏi gặn. Vẻ nghĩ ngợi, ông Shelby đáp:

- Lý do là, thưa ông, thế này này: Tôi là một con người, tôi không muốn chia rẽ mẹ con nó. Tôi không đành lòng..

- Đứng vậy! Ôi! Tiếng gào khóc của người mẹ!.. Tôi hiểu ý ông: Có những trường hợp người phụ nữ rất đau khổ, tôi thì.. hề hề.. tôi ghét cay ghét đắng tiếng khóc lóc, lời kể lể của họ, nghe thật bực mình. Nhưng thưa ông, cũng có cách chứ: Chẳng hạn tống khứ con mẹ nó đi đâu vài hôm hay một tuần. Khi nó trở về mọi sự sẽ êm thấm, xong xuôi hết.. Vợ ông có thể cho nó đôi hoa tai, cái áo hay một thứ trang sức rẻ tiền lặt vặt là nó quên ngay ấy mà! Khó khăn gì!

- Ông dám nói vậy sao? Nói vậy mà nghe lọt tai sao?

Chủ nhân xẵng giọng. Haley dẫn dụ:

- Kìa, chớ nóng nảy.. Ông thừa biết là tụi da màu đâu giống dân da trắng ta? Chính ta dạy chúng biết điều hay lẽ phải trong mọi cách đối xử. Hiện giờ dư luận quần chúng vẫn nói là - Giọng Haley trầm trầm, ra tuồng tâm sự - những kẻ buôn người không có chút lương tri. Thật ra, đó là thành kiến sai lầm, vì tôi không hề xử sự tàn nhẫn như các đồng nghiệp khác. Ông biết không, tôi đã tận mắt chứng kiến đấy nhé, họ dùng sức mạnh dứt đứa trẻ khỏi tay mẹ nó để đem đi bán. Mẹ nó thì la hét như một mụ điên. Thật là một hành động tồi tệ. Làm thế thì hư hỏng món hàng đi chứ lợi gì? Đôi khi nó trở nên hoàn toàn vô dụng là khác. Tôi kinh nghiệm nhiều về điều này. Này ông Shelby, ta phải tỏ ra là văn minh, phải không?

Gã lái buôn người ngồi dựa ngửa ra ghế, khoanh hai tay lại, dáng bộ của một người đạo đức.. giả hiệu. Có một cái gì vừa hài hước, trơ trẽn vừa mâu thuẫn trong lối lập luận của gã khiến cho ông Shelby không thể nhịn cười, song là nụ cười chua chát. Hứng chí vì tiếng cười của ông, gã thao thao tiếp:

- Thật lạ lùng, nhưng tôi không thể nào thay đổi lề lối làm việc cũng như cách cư xử này. Ông biết không: Tôi có một người bạn cũ tên là Tom, Tom Liker. Anh ta rất khôn ngoan, nhưng riêng đối với bọn da đen thì thật đúng là một ác quỷ điển hình. Hắn cho rằng hắn xử sự rất đúng, không phải bàn cãi lôi thôi chi cả. (Mà thật ra các đồng nghiệp tôi đều giông giống hắn, y như họ không có tình cảm nữa). Tôi vẫn thường cự hắn: "Này, Tom! Khi trông thấy bọn phụ nữ đó khóc lóc thảm thiết vì mẹ con bị chia cách, tôi cho là tệ hơn họ bị đấm đá, mắng nhiếc tàn nhẫn nữa. Như thế thật không nên. Ừ, thì cứ cho là tiếng khóc lóc, rền rĩ ấy không làm hại về phần mình, dĩ nhiên; nhưng sẽ có hại cho người mua. Hơn nữa có thể anh làm hư hỏng bọn chúng: Chúng sẽ bệnh bất ngờ, đôi khi trở thành quẩn trí, điên cuồng. Đặc biệt, bọn nô lệ da vàng thì không có thuốc nào trị nổi, vô phương cứu chữa. Sao anh không thử dịu dàng một chút, ờ, chẳng hạn như dỗ dành họ, nói năng tử tế với họ. Này, một chút từ tâm có lợi hơn so với lối đối xử thô bạo anh vẫn áp dụng lâu nay. Tử tế một chút sẽ có lợi hơn, nghe tôi đi, Tom Liker!". Mà hắn không thèm nghe lời tôi, càng lúc càng độc ác, tàn bạo đến nỗi sau cùng tôi đành phải dứt việc mua bán với hắn. Thật ra thì cũng.. tiếc đấy: Hắn tốt bụng và là tay lão luyện trong việc buôn người.

- Và phần ông, ông cho là ông biết cách xử sự hơn Liker ư?

- Chắc chắn như vậy, thưa ông! Bất cứ lúc nào liệu có thể tránh được là tôi tránh liền sự phiền toái. Ví dụ như tôi muốn bán một đứa nhỏ, việc đầu tiên là tôi cho người mẹ đi xa. Ông biết mà: Phương ngôn có câu "xa mặt cách lòng". Khi việc mua bán xong xuôi, mẹ nó trở về không còn nhớ tưởng gì đến con hết. Tụi.. giống da đen là vậy, đâu phải như người da trắng mình? Chúng làm gì có ý niệm về tình mẫu tử thiêng liêng cao quý? Chúng đâu hiểu rằng mẹ phải nuôi con cũng như vợ ở với chồng. Này ông bạn, một tên da đen chỉ cần được đối xử tử tế là đủ, chứ không cần đến con cái chi đâu. Nhờ vậy việc mua bán rất dễ đàng..

- Tôi nghi ngờ lời ông. Tôi tin là những gia nhân của tôi chúng không chỉ muốn được đối xử tử tế là đủ mà họ còn muốn được coi như những con người đúng nghĩa kia, ông Haley ạ!

- Có thể, có thể.. các người da trắng ở Kentucky này bày đặt, nuông chìu bọn chúng, xử tốt với chúng. Nhưng dù gì đi nữa, tôi không cho đó là tình người đối với người mà chỉ là do lòng thương hại. Tụi da đen chỉ là tụi da đen, thế thôi. Chúng sinh ra là để làm tôi mọi cho ta, cho ông, cho tôi, cho Dick, cho bất cứ ai. Chớ gieo vào đầu óc tối mịt của chúng những tư tưởng, hy vọng được giải phóng, điều đó chỉ khiến cho chúng cảm thấy rõ thân phận chúng, khiến cho công việc chúng nặng nề thêm. Tôi muốn, cách khôn ngoan nhất là chỉ nên coi chúng như bầy gia súc..

- Tôi sẽ suy nghĩ kỹ về lời ông và tôi sẽ bàn với nhà tôi. Tuy nhiên, có điều này tôi báo trước cho ông hay; nếu ông muốn mua bán êm thấm, trôi chảy, ông cần phải kín miệng một chút, vi nếu có tiếng đồn đãi nổi lên thấu đến tai gia nhân tôi thì khó mà làm dịu sự căm phẫn của họ.

- Dĩ nhiên, dĩ nhiên. Tôi xin hứa với ông. Và tôi cũng báo cho ông biết, là tôi gấp lắm, tôi cần biết ý kiến của ông càng sớm càng tốt về vấn đề này.

Gã đứng lên khoác áo choàng, đoạn chào chủ nhân ra về.

Nhìn theo gâ, ông Shelby lẩm bẩm bằng giọng tức tối:

- Ước gì ta có quyền giết sạch cái hạng người như Haley. Đúng là hạng vô liêm sỉ. Hắn lợi dụng chỗ yếu của ta để dồn ta vào ngả bí. Chúa ơi! Mọi lần, động có tên buôn người nào mở miệng hỏi mua Tom là lập tức ta dằn mặt hắn ngay: "Dễ chừng anh tưởng gia nhân tôi là súc vật sao mà dám hỏi mua?". Song giờ đây, ta thất thế mà.. ta dành chịu. Lại còn đứa con của Elisa nữa. Chao ơi! Làm sao mà mở miệng nói với bà ấy cho được.. Với Tom cũng vậy! Ôi, mang công mắc nợ như ta hiện giờ.. Khốn nạn quá đi, trời ơi! Hắn bắt bí ta..

° ° °

Shelby là một người hiền hậu, dễ dãi và đầy lòng từ ái. Ông rất rộng lượng đối với tất cả gia nhân. Lúc nào ông cũng quan tâm đến sức khỏe và tiện nghi của những kẻ dưới quyền mình, song than ôi! Gần đây ông lỡ lao vào nhiều vụ đầu tư mù quáng; ông đã vay những món tiền đáng kể. Giấy nợ của ông hiện nằm trong tay gã buôn người Haley.

Đó là lý do chính khiến ông phải nhẫn nhục trong cuộc đối thoại vừa qua, ông đã nhượng bộ hắn.

Elisa, trong khi rút lui đã lén đứng lại gần cửa nghe lỏm câu chuyên giữa đôi bên và cô đã hiểu nghề nghiệp của khách lạ. Elisa còn muốn nán lại để tìm hiểu thêm song bà chủ gọi cô ngay lúc đó nên cô đành phải đi ra.

Tuy nhiên, linh tính báo cho cô biết là họ đang để ý đến con mình, điều này làm cho Elisa nghe đau nhói ở tim và trống ngực cô đập như trống trận. Bất giác, Elisa ghì chặt con vào lòng khiến đứa nhỏ trố mắt nhìn mẹ kinh ngạc.

- Elisa. Hôm nay con làm sao vậy? Hay là con không được khỏe?

Bà chủ ngạc nhiên hỏi khi thấy Elisa đưa cho bà lẫn lộn hết vật này đến vật khác, bà bảo đưa bà cái áo lụa cô lại đưa bộ đồ ngủ, cô đụng ngã cái bàn đựng đồ khâu may của bà. Nghe chủ hỏi, người tớ gái sực tỉnh, khựng lại:

- Bà ơi!

Cô ngẩng mặt nhìn lên thốt ra hai tiếng đó rồi im bặt, nước mắt ràn rụa trào ra. Cuối cùng cô ngả người trên ghế thổn thức khóc thành tiếng.

- Kìa, Elisa có chuyện gì vậy, hở?

- Bà ơi! Có một người lạ đang nói chuyện với ông nhà trong phòng, con nghe rõ hết..

- Con điên rồi sao? Họ nói về cái gì mới được chứ?

- Thưa, bà có tin là ông.. ông muốn bán cháu Jim của con không?

Một lần nữa người mẹ đáng thương lại ngả vật ra ghế khóc nức lên.

- Đừng nói ngu! Con biết rõ ông mà, ông không bao giở giao thiệp với bọn buôn người ở miền Nam. Mà ông con cũng không có thói quen bán gia nhân của mình dù cho kẻ đó có làm điều lầm lỗi đi nữa. Mà ai điên khùng gì bỏ tiền ra mua thằng Jim của con, để làm gì chứ? Con nên nhớ Thượng đế tạo ra mọi người với một quả tim đầy tình thương như chúng ta, như con vậy. Thôi, lau nước mắt đi rồi giúp ta mặc áo và còn làm đầu tóc nữa. Con nên nhớ: Đừng bao giờ nghe lén người khác chuyện trò, xấu lắm, biết không?

- Cảm ơn bà, song.. không hiểu sao con thấy sợ..

- Đừng có ngốc quá như vậy! Đừng nhắc đến chuyện này với ta. Trong nhà này, dù sao đi nữa còn có ta đây, dễ thường ta để yên cho ai muốn làm gì tùy ý sao?

Cô tớ gái được trấn an nhờ những lời cúng rắn của nữ chủ nhân, mau mắn giúp bà trang điểm và tự cười rằng mình đã lo sợ một cách hão huyền.

Quả thật bà Shelby là một phụ nữ hoàn toàn về mọi mặt. Bà có đức độ, giàu tình cảm và thông minh. Với tâm hồn cao thượng và từ tâm vốn có của phụ nữ xứ Kentucky, thêm vào đó là niềm tin tưởng vô bờ vào đạo đức khiến cho mọi hoàn cảnh rắc rối của đời sống luôn được bà giải quyết khéo léo và cương quyết. Chồng bà, mặc dù không triệt để tin vào một tôn giáo nào, vẫn kính nể tôn giáo của vợ. Ông tỏ ra tôn trọng ý kiến bà, giao cho bà toàn quyền trong việc cai quản, dạy dỗ và nuôi nấng đám nô lệ. Ông không bao giờ nhúng tay vào việc này.

Không hẳn cho là vợ mình như bậc thánh, ông vẫn công nhận bà hội đủ hai đức lớn: Thuần hậu và đạo đức. Ông hy vọng với ngần ấy đức tính bà đáng được lên Thiên đường sau khi chết và điều này tránh cho ông tự phụ về tư cách cá nhân mình.

Song bà Shelby lại không thực tế mấy. Vì vậy bà mù tịt về nỗi túng quẩn của chồng. Ngoài ra, bà vững tin vào người chồng phúc hậu của mình nên nhất định không tin chút gì về nỗi lo âu chính đáng của Elisa, đến nỗi bà không chú ý gì nữa sau mấy lời an ủi. Bà chăm chú sửa soạn cho buổi tiếp tân tối hôm nay, mọi điều khác đã được gạt ra khỏi đầu óc thuần khiết của bà.

 

Chương 2

Bấm để xem

Elisa được bà chủ nuôi nấng từ tấm bé, cô lớn lên mặc nhiên hưởng nhận sự thương yêu và rộng lượng của ông bà Shelby. Vào tuổi thành nhân, Elisa kết hôn với George-Harris, một thanh niên đồng chủng cùng địa vị như cô ở trại láng giềng.

Chủ nhân của Harris cho anh làm công nhân trong một xưởng may bao. Tháo vát và khá thông minh, anh được nâng lên một địa vị cao nhất xưởng vì anh sáng chế ra được một cái máy dệt sợi gai.

Thật ra, nếu không vì vướng màu da và giai cấp xã hội, người ta có thể coi anh như một nhân tài có sáng kiến ngang với Whitney, người đã sáng chế ra máy dệt tơ lụa.

Harris tỏ ra là một người có đủ tư cách cũng như lòng nhân hậu, tất cả nhân viên trong xưởng từ lớn đến nhỏ đều một lòng quý mến anh. Mặc dù vậy, dưới con mắt luật pháp, chàng trai có khả năng này vẫn không được coi như một con người, như mọi công dân da trắng khác, mà là một đồ vật: Tất cả đặc tính phi thường của chàng đều được đặt dưới quyền thao túng chuyên chế của lão chủ tầm thường, đầu óc ích kỷ, hẹp hòi. Do đó, khi những lời đồn đãi về khả năng và vật anh sáng chế ra bay đến tai lão chủ nhân da trắng này, tức thì lão đi ngay đến xưởng để xem xét. Lão nôn nả muốn biết sinh vật thuộc quyền sinh sát của lão làm được trò trống gì thật hay chỉ là lời đồn đại vô căn cứ.

Lão được ông Giám đốc tiếp đón niềm nở, xưng tụng lão vì lão đã có công thu nạp được một nô lệ tài ba, đặc biệt.

Harris, niềm hãnh diện của lão ở xưởng, đã chỉ cho lão cái máy do anh sáng chế. Anh không thể ngờ là với những lời giới thiệu máy một cách nồng nhiệt rành rẽ, anh đã vô tình chạm đến cái mặc cảm thấp kém, ngu dốt của lão ta. Hừ! Biết đâu một ngày sắp đến tên nô lệ này sẽ được chu du khắp xứ, chế ra vô số máy móc đặc biệt, phi thường và ngẩng đầu lên cao ngang hàng với bọn chủ nhân trưởng giả cỡ lão? Chỉ nghĩ đến đó là lão tức lộn tiết lên rồi. Không đâu. Lão thấy có bổn phận phải dìm nó xuống, phải đem nó về trại, bắt nó đào đất, cuốc đất.. Đào và cuốc đất, vậy thôi. Đừng hòng có dịp thi thố tài năng! Đừng hòng! Rồi đầy, để coi nó làm gì nên trò trống được với lão. Thế là không do dự một giây, lão đòi bắt Harris về, không cho mướn nữa.

Quyết định bất ngờ của ông chủ da trắng làm cho viên giám đốc và hầu hết thợ thuyền trong xưởng kinh ngạc tột độ.

- Nhưng, thưa ông.. - Người cai xưởng ngập ngừng hỏi - có lẽ ông quyết định hơi vội..

- Không vội đâu! Anh thừa biết là nó thuộc quyền tôi chứ?

- Dĩ nhiên, thưa ông. Nhưng.. nếu ông vui lòng cho Harris làm lại, chúng tôi tăng thêm lương..

Lão chủ gạt phăng đi:

- Đây không phải là lý do. Tôi không thích cho mướn nô lệ nữa, hiểu không? Mà hễ tôi đã không muốn cho mướn là..

- Xin ông nghĩ lại, vả hiện giờ anh ấy đang đảm nhiệm một công tác đặc biệt vừa được giao phó.

- Hơn nữa, ông cũng nên nghĩ đến cái máy mà anh ấy sáng chế ra..

Một người thợ rụt rè lên tiếng bênh vực Harris. Lão chủ đê tiện cười nhạt:

- À! Cái máy! Một cái máy để khỏi làm việc mệt nhọc chứ gì? Đó chính là mục đích khiến hắn để tâm sáng chế, tôi đánh cá với các anh đó! Hừ! Cần chi phải chế ra máy móc: Chính tụi da đen chúng há không là những cái máy hoàn hảo đó rồi ư? Thôi, khỏi bàn cãi lôi thôi, tôi muốn nó phải về trại.

° ° °

Harris, sau đó phải về trại theo lệnh chủ nhân và được giao cho những công việc nặng nhọc nhất. Con người bị coi như một đồ vật đó không thể phản đối sự độc ác của chủ nhân bằng lời nói, nhưng bằng ánh mắt căm phẫn, vầng trán và nét mặt u tối, buồn rầu.

Chính trong thời kỳ làm việc thong thả và sung sướng ở xưởng, Harris đã gặp Elisa và kết hôn với nàng. Thời kỳ này, được cai xưởng tin cẩn, quý mến, anh có rất nhiều tự do.

Hôn lễ cử hành có sự tán thành của chủ nhân Elisa. Cũng như các phụ nữ từ tâm khác, bà Shelby vui vẻ đứng ra tổ chức lễ cưới. Bà rất hài lòng vì tớ gái của bà xinh đẹp và giỏi giang, lấy được một cậu thanh niên thông minh, có tương lai. Quả thật bà không chê Harris một điểm nhỏ nào. Tiệc cưới diễn ra trong phòng khách rộng lớn của bà và tận tay bà trang điểm cho cô dâu, cài hoa cam lên mái tóc óng mượt và phủ lên đó tấm voan trắng muốt. Bà Shelby cho là chưa bao giờ một tấm voan được phủ lên một mái tóc đẹp như thế. Thật là một lễ cưởi hoàn mỹ, không thiếu chi cả: Găng tay trắng, voan phủ tóc, bánh ga-tô, rượu nho v. V..

Rất đông quan khách đến chúc mừng hôn lễ, chúc mừng tân nhân và chia sẻ niềm vui cùng bà chủ nhân từ.

Suốt hai năm ròng, Elisa gặp chồng thường xuyên và quả thật họ đã sống những ngày khá hạnh phúc. Có lẽ họ hoàn toàn sung sướng hơn nếu không xảy ra hai cái chết của hai đứa con đầu: Elisa bị sinh non. Elisa buồn lắm, gần như quẩn trí. Nhờ những lời an ủi dịu dàng của bà Shelby, nhờ tấm lòng từ mẫu của bà, cô mới chịu đựng và vượt qua thử thách đầu tiên trong đời làm vợ.

Thế rồi, Jim ra đời, Elisa trở lại hồn nhiên, vui vẻ như xưa. Elisa sống ngợp trong hạnh phúc như con cá trong nước vậy. Nàng không mơ ước chi hơn. Nhưng những ngày vui đó chấm dứt khi lão chủ độc ác bắt chồng nàng thôi việc ở xưởng, trở về trại làm việc dưới gọng kìm sắt của lão, tên chủ nhân pháp định vô lương.

Viên cai xưởng giữ lời hứa với người thợ da đen đáng mến, hai tuần lễ sau khi Harris thôi việc, thân hành đến thăm chủ Harris với hy vọng là ngọn lửa tức giận vô lý của lão ta đã tàn. Ông ta không nề hà gì, miễn sao được đưa chàng thanh niên đó trở về làm việc trong xưởng. Song chủ Harris trả lời điều yêu cầu chính đáng của ông bằng giọng bực tức và chắc nịch:

- Đừng phí công thuyết phục tôi, vô ích. Tôi biết tôi phải làm gì và tôi không đổi ý đâu.

- Thưa ông, tôi không lợi riêng trong việc này, tôi mong ông nghĩ lại, ông mà chịu cho Harris trở lại xưởng, ông sẽ được hưởng nhiều quyền lợi hơn.

- Biết rồi, tôi biết rõ điều này từ hôm đến xưởng lận kia. Nhưng tôi đã nói tôi không bằng lòng là tôi không bằng lòng. Chúng ta sống trong một nước tự do mà. Tên mọi đen này thuộc quyền tôi, tôi muốn sử dụng nó cách nào tùy ý tôi, chỉ vậy thôi.

Hy vọng cuối cùng của Harris tắt ngấm. Trước mặt anh lúc này chỉ còn một chuỗi dài những ngày đọa đày, tủi nhục. Đời sống chàng sẽ tối tăm hơn, thảm khổ hơn, không vì lao lực mà chính vì những lời mắng mỏ, khinh miệt độc ác của chủ nhân. Tất cả những thứ đó như những mũi nhọn xuyên sâu vào trái tim anh.

Một nhà luật pháp từng tuyên bố: "Treo cổ một người là hành động tồi tệ, dã man mà người ta dành cho đồng loại". Ông có lầm chăng? Chủ nhân của Harris còn đối xử với anh tàn tệ hơn là treo cổ nữa kia, trời ạ!

 

Chương 3

Bấm để xem

Bà Shelby đi ra trong khi Elisa đứng nhìn theo trong hành lang. Lòng buồn rầu, cô tần ngần đưa mắt nhìn theo chiếc xe cho đến khi khuất dạng. Chợt một bàn tay đặt lên vai làm nàng giật mình quay phắt lại và nụ cười nở trên môi làm sáng rực khuôn mặt u tối của nàng.

- Harris, anh đấy ư? Anh làm em hết hồn đi chứ. Chao, em đang mong được gặp anh biết chừng nào. Bà đi vắng trọn buổi chiều hôm nay. Anh hãy đến phòng em đi! Chúng ta có rất nhiều thì giờ để nói chuyện.

Vừa nói, Elisa vừa dắt chồng đi về phía phòng mình. Đó là một căn phòng nhỏ khá xinh nhìn ra mặt tiền, nơi nàng vẫn thường ngồi may vá vừa tầm tiếng gọi của nữ chủ nhân.

- Ồ! Harris! Em sung sướng quá đi!.. Ủa, mà sao anh lạnh ngắt vậy, hở? Coi con kìa, nó mau lớn ghê không?

Jim bám chặt gấu áo mẹ, nhìn trộm cha trong lúc Elisa đưa tay vén những lọn tóc lòa xòa đoạn ôm chặt con vào lòng, người mẹ hãnh diện:

- Anh trông, con mình đẹp chứ, hở?

Harris chua chát bảo vợ:

- Anh nghĩ rằng giá nó đừng ra đời, tốt hơn.. cả anh nữa, đáng lẽ anh cũng đừng..

Thiếu phụ sững sờ nhìn chồng rồi dựa đầu vào vai anh, khóc nức lên. Tiếng Harris vẫn đều đều vọng vào tai vợ:

- Thật khốn nạn! Anh chỉ là một thứ sinh vật - Giọng anh dịu dàng hơn - anh hối tiếc đã gây khổ lụy cho em, em đáng ra phải được sung sướng nếu không có anh, nếu không gặp và làm vợ anh. Tại sao ta lại gặp nhau?

- Harris! Anh có thể nói vậy được sao? Có gì xảy ra vậy, hở anh? Từ trước đến nay ta vẫn sống trong hạnh phúc mà?

- Đúng thế, em yêu dấu. Ta đã hạnh phúc..

Anh đặt con ngồi lên gối, nhìn chăm chăm vào mái tóc đen kịt và mượt, dùng những ngón tay cài vào mái tóc đó, anh lại tiếp:

- Đây là hình ảnh của em, Elisa ạ! Và em là người đàn bà đẹp nhất mà anh được biết, một người vợ hoàn toàn.. Nhưng sao anh vẫn ao ước chúng ta chớ có gặp nhau hơn.

- Anh ơi! Em biết là anh buồn khổ vì bị bắt thôi việc ở xưởng, công việc hợp với khả năng anh, em biết chủ anh độc ác, ích kỷ. Nhưng em van anh, hãy kiên nhẫn.. rồi đây.. có lẽ nào..

- Kiên nhẫn? - Người chồng ngắt lời vợ, hằn học - Anh đã kiên nhẫn nhiều rồi. Lão đã bắt anh rời khỏi xưởng không có lý do nào khác hơn là lòng ganh tị nhỏ nhen của lão. Trong xưởng ai cũng hài lòng về anh, ai cũng xử tốt với anh. Anh đã không kêu ca, để mặc lão nhận hết nguồn lợi do công việc anh mang lại mà lão vẫn chẳng bằng lòng.

- Georges! Anh làm em hãi quá đi! Em chưa từng thấy anh phẫn uất đến mức này. Em lo quá, anh ơi! Em hiểu anh, em hiểu sự chịu đựng của anh.. nhưng anh phải nghĩ đến tình yêu của chúng ta, đến Jim..

- Anh đã nhẫn nhục nhiều quá rồi, hết chịu nổi rồi. Tinh thần và thể xác anh đều kiệt quệ vì chịu đựng. Hễ có dịp là lão chộp lấy hành hạ anh, mạt sát anh. Anh đâu có phải vô tri giác? Anh có quyền được sống yên ổn, làm việc vừa với sức mình và có chút thì giờ để đọc sách và học hỏi thêm ngoài giờ làm việc chứ? Lão biết rằng mặc dù không nói ra, anh hiện đang bất mãn và lão quyết diệt cái mầm bất mãn này, lão tìm đủ mọi cách. Đúng đó em ơi! Một ngày kia..

- Anh Harris! Chúng ta sẽ ra sao? - Elisa ràn rụa nước mắt, giọng nàng khẩn thiết - Em lo sợ quá đi, anh ạ!

Harris kể cho vợ biết là mới hôm qua đây, trong lúc anh chất đá lên chiếc xe ngựa thì tiểu chủ đứng đó giơ cao ngọn roi quất vào con ngựa lớn làm nó kinh sợ. Anh đã dùng giọng lễ phép nhất để van xin cậu ta đừng làm thế mà cậu ta không nghe, cứ tiếp tục nghịch kiểu đó. Anh lại năn nỉ cậu ta, lần này cậu ta quay ngọn roi lại quất tưới lên mình anh. Anh nắm lấy cánh tay cậu, chỉ có thế thôi, cậu ta liền la hét rầm rĩ lên, dùng chân đá vào mình anh rồi chạy lại phía cha, mách là anh đánh cậu. Lão chủ hầm hầm bước ra, giận dữ nói là muốn dạy anh một bài học về sự kính trọng chủ nhân. Lão thực hành bài học ấy như sau: Lão trói nghiến anh vào thân cây, chặt cành và cho phép con trai được đánh anh cho kỳ đến lúc nào thấy mệt, muốn ngừng thì thôi.

- Cậu con trai lão đã làm theo lời cha, và anh thì.. Suốt đời anh, anh không bao giờ quên được cái nhục khổ ngày hôm qua đâu, em ạ!

Harris mím chặt môi, vầng trán cau lại, ánh mắt anh rực lửa căm hờn. Elisa run rẩy lắng nghe.

- Tại làm sao anh lại thuộc quyền lão? Tại làm sao? Anh cũng là người mà? Anh muốn biết điều này..

Elisa buồn bã cất tiếng:

- Dù sao, ta phải vâng lời ông bà chủ vì ta là người có đạo..

- Em có lý do để tuân lệnh chủ - Harris nói - vì chủ em nhân hậu và đã nuôi em như nuôi một đứa con, đối xử tốt với em. Còn anh, anh nhận được gì ở chủ anh: Những cú đấm, những cái tát, những cái đá, những lời mạt sát, chửi rủa tàn tệ.. Chưa kể đôi khi còn bị bỏ đói. Phải chăng đó là định mệnh trời dành cho anh? Anh nợ gì họ? Anh đã trả, đã trả công nuôi gấp trăm lần, anh hết muốn khổ rồi. Hết rồi!..

Harris nắm chặt tay lại, cau mày, dáng bộ hung tợn đến nỗi Elisa kinh hãi.

Nàng nín lặng run sợ vì nàng biết rằng những lời khuyên nên nhẫn nhục lúc này đã trở thành vô hiệu quả. Harris nói tiếp:

- Em còn nhớ con chó nhỏ, con Carlo em đã cho anh đó không? Nó là nguồn vui của anh đấy: Ban đêm nó ngủ cạnh anh, ban ngày nó quấn theo anh đi khắp nơi. Nó như hiểu hết những khổ nhục của anh, đôi mắt nó làm anh dịu cơn buồn khổ đôi phần và thêm sức chịu đựng.. Ngày hôm kia, anh nhặt cho nó vài cái xương sót lại ở dưới bếp, vài món ăn thừa. Lão nói sao em biết không? Rằng là anh nuôi nó gây tốn kém cho lão. Lão không muốn thấy tên da đen nuôi chó, và ra lệnh cho anh phải cột đá vào cổ nó, dìm nó xuống sông..

- Harris! Anh có thể nhẫn tâm làm theo lời chủ sao?

- Không! Làm sao anh có thể làm được điều đó? Nhưng lão thì.. lão dám, em à! Cha con lão ném đá túi bụi vào con vật trong khi nó chới với giữa hồ. Carlo đưa mắt cầu cứu với anh, có lẽ nó ngạc nhiên vì thấy anh không đến cứu nó. Rồi thì.. Anh bị một trận đòn đích đáng vì tội cãi lời lão. Cần gì? Lão sẽ có dịp biết rằng anh không phải hạng người có thể khuất phục vì đòn bọng. Một ngày kia.. Hừ! Một ngày kia họ sẽ biết rằng..

- Harris - Elisa kêu lên thất thanh - Anh định làm gì? Đừng nhúng tay vào tội ác, nếu anh còn tin tưởng vào Thiên Chúa. Hãy cố gắng làm điều thiện. Chúa sẽ cứu vớt ta.

- Anh không phải là con chiên của ngài như em đâu. Elisa ơi, tâm hồn anh đầy dẫy khổ nhục, anh không thể tin tưởng vào Chúa. Em muốn anh đạo đức, mà tim anh hiện đang bị thiêu đốt vì lửa hận thù, làm sao dập tắt nổi. Cả em nữa, em chưa biết hết sự thật mà, nghe anh nói đây..

- Lão tính làm gì em được? - Elisa hấp tấp hỏi.

- À! Vừa rồi lão nói là lão đã lầm lẫn mà cho phép anh lấy vợ, người không thuộc vào hàng nô lệ của lão. Lão nói là lão ghét chủ em và những người trong trại này, họ kiêu hãnh ngẩng đầu cao hơn lão; là chính em đã gieo vào đầu anh những tư tưởng tự phụ, lão sẽ cấm anh qua đây. Sau cùng, lão nói anh phải bỏ em lấy một nô lệ của lão. Trước nay lão chỉ bóng gió xa xôi thôi, song hôm qua thì lão đã nói toạc ra như vậy, lão ra lệnh cho anh phải đem Mina về lều để sống chung, hoặc tuân lời lão, hoặc lão sẽ bán anh cho bọn buôn người bên kia sông.

- Nói kỳ chưa? Đám cưới của chúng ta đã hợp thức hóa ở Tòa Thị trưởng như người da trắng kia mà?

Giọng thiếu phụ ngây thơ, tin tưởng.

- Ủa, vậy ra em chưa biết rằng con gái nô lệ không có quyền lấy chồng sao? Luật lệ đó vẫn hiện hành trong nước này mà. Anh không thể giữ em làm vợ nếu chủ anh muốn chia rẽ hai ta.. Em ơi! Chính vì thế mà anh nói rằng anh ao ước chúng ta đừng sinh ra, đừng có mặt trên cõi đời, cũng như anh ao ước con chúng ta đừng sinh ra, vì anh nghĩ đến số phận hẩm hiu dành cho nó sau này..

- Ồ! Ông chủ của em tốt lắm, ông không bao giờ tàn nhẫn như..

- Đúng vậy. Nhưng ai biết được ngày mai ra sao? Ông có sống hoài đâu? Nó sẽ được bán cho một kẻ nào đó, làm sao biết trước? Mặt mũi nó khôi ngô mà làm chi? Nó khôn lanh mà làm chi? Cái ân sủng mà trời dành cho nó rồi đây sẽ là lưỡi dao cắt nát tim em, để rồi coi! Nó đáng giá quá, rồi họ sẽ cướp con chúng ta cho mà coi!

Những lời nói của Harris như ngọn roi tàn nhẫn, phũ phàng quất vào mặt vợ anh. Hình ảnh gã buôn người lại hiện rành rành trước mắt cô. Cô xúc động đến nỗi mặt tái nhợt, môi run rẩy, cô thở đứt quãng một cách khó khăn và để tránh khỏi sự đối mặt với điều chồng báo trước, cô đưa mắt về phía trước nhà, nơi con mình đang đùa nghịch vô tư.

Jim đang chơi trò cỡi ngựa, oai vệ như viên dũng tướng thắng trận trên cái can của ông Shelby. Elisa do dự giây lâu, nửa muốn tiết lộ điều bí mật đang đè nặng tim mình cho anh biết, nửa lại cho là không nên vì anh đã quá nhiều thống khổ rồi.

"Không đâu. Ta không có quyền làm anh ấy khổ thêm, tội nghiệp anh! Ta không có gì phải lo sợ, làm gì có chuyện mua bán trong ngôi nhà tràn ngập tình thương này? Bà chủ không bao giờ nói dối, gạt ta đâu".

- Elisa! Em ơi! Hãy tỏ ra can đảm nhé? Tạm biệt em, anh phải đi..

Thiếu phụ cuống quít:

- Anh tính đi đâu đây?

- Anh đi Canada - Harris cố nén rúc động, trả lời - Sau đó rồi anh sẽ kiếm cách chuộc em và con. Đó là hy vọng cuối cùng của chúng ta. Em có chủ tốt, chắc ông không từ chối, anh sẽ mua em và con. Phải! Nếu có Chúa nhân từ như em nói, ngài sẽ giúp chúng ta.

- Anh ơi! - Elisa rên rỉ - Nếu anh bị bắt thì sao?

- Không bao giờ. Tự do hay là chết, chỉ thế thôi. Anh sẽ không để cho họ chạm đến người anh.

- Anh định tự tử sao?

- Không cần phải làm vậy. Họ sẽ giết anh, phải, họ sẽ không giao anh sống sót cho tụi buôn người miền Nam.

- Harris ơi! Vì tình yêu của chúng ta, xin anh thận trọng. Anh đừng làm điều ác. Đừng giết ai mà cũng chớ tự giết mình. Anh đang bị thử thách nặng nề, xin anh thận trọng và nhớ cầu Chúa giúp anh.

- Anh sẽ nghe em! Mà em cũng phải nghe anh đây: Chủ anh có dự tính độc ác khi sai anh đi về hướng này mang giấy tờ cho ông Symmer ở cách đây vài dặm. Lão nghĩ rằng làm vậy là anh sẽ gây phiền phức cho chủ em. Tuy vậy, lát nữa trở về anh sẽ tỏ vẻ tuân phục lão như không có dự định gì cả. Anh còn phải chuẩn bị vài thứ, người ta sẽ giúp anh. Cỡ một tuần nữa, sẽ có một số nô lệ bỏ trốn, trong số này có cả anh. Hãy cầu nguyện đi em! Có thể Chúa toàn năng sẽ nghe lời cầu xin của em.

- Anh Harris, anh cũng nên cầu nguyện và nhớ đừng nhúng tay vào tội ác.

Harris cầm lấy bàn tay vợ, nhìn sâu vào đôi mắt vợ thì thầm không thành tiếng:

- Thôi, anh đi!

Nhưng họ chưa chia tay được, họ đứng im tay trong tay như thế một lúc lâu. Cuộc chia ly của đôi vợ chồng trẻ trong nghịch cảnh làm Elisa thổn thức khóc không thành tiếng. Hy vọng tái ngộ thật mong manh, y như tơ nhện giăng trước gió. Nhưng rồi sau cùng, Harris cũng rứt tay ra khỏi bàn tay nhỏ nhắn của vợ mình.

 

Chương 4

Bấm để xem

Căn lều của bác Tom là một kiến trúc thô sơ, nhỏ bé bằng gỗ gần kế bên ngôi nhà của chủ (Ngôi nhà, tiếng mà người nô lệ da đen dùng để chỉ nơi cư trú của chủ nhân cũng như căn lều chỉ nơi cư trú của họ).

Trước căn lều có mảnh vườn nhỏ xinh xắn. Hè đến, quả phúc bồn tử, quả dâu và vài thứ quả khác cùng với rau cải tươi xanh nhờ sự chăm sóc kỹ càng của Chloé, vợ bác Tom. Mặt tiền rợp mát do một cây thu hải đường to lớn đỏ rực và một bụi hồng đầy hoa. Các nhánh cây dày kịt đan vào nhau và rũ xuống che lấp hẳn căn lều thô sơ, tuy nhiên căn lều sáng rực lên và thay đổi theo màu sắc của hoa quanh năm, những bụi hoa cúc và dã yên thảo cũng tìm được một chỗ để chường mặt ra phô trương vẻ đẹp. Bác Chloé rất thích khung cảnh đó.

Giờ này bác gái đã dọn xong bữa tối cho ông bà chủ. Bác Chloé là đầu bếp chính của chủ nhân. Kiểm soát lại một lượt trên bàn ăn, ra lệnh cho những người thuộc quyền bày biện hoàn tất, bác trở về căn lều riêng của mình để lo bữa tối cho chồng.

Đứng bên bếp lửa hồng, bác Chloé đang chăm chú rán con cá vàng ngậy trên chảo rồi mở nắp vung ra và từ bên trong nồi mùi thơm nức mũi bốc lên, báo hiệu một bữa ăn ngon.

Khuôn mặt bác gái đen đủi, tròn và bóng loáng như được bôi lên đó một lượt lòng trắng trứng. Dáng người béo trục, phảng phất cái kiêu hãnh của một tay đầu bếp khéo nhất vùng. Đó là điều bác ta lấy làm hãnh diện nhất.

Trong trang trại không một chú gà tây nào, một con vịt nào, thím gà mái nào là không khiếp sợ khi thấy bà bếp lù lù xuất hiện gần chúng, thoáng thấy bác chúng hiểu ngay là ngày tàn của cuộc đời chúng sắp điểm rồi.

Về phần bác, động thấy chúng là lập tức bác nghĩ ngay đến cách chế biến chúng thành những món ăn thích khẩu cho chủ nhân. Quay? Luộc? Hầm? Nướng? Làm cách nào cho giòn tan, ngon ngọt, mềm mại và thơm tho? Đó là mối bận tâm chính của bác ta. Làm sao mà bầy gia súc không sợ chứ?

Có lẽ ta phải nhắc thêm đến tài làm bánh của bác Chloé: Bác thay đổi các thứ bánh luôn luôn, như các cô các bà nhàn rỗi và thừa tiền ở các đô thị lớn chạy theo thời trang vậy. Nhờ thế, tuy ăn bánh bác làm mỗi ngày, chủ nhân không bao giờ thấy chán. Điều làm bác ta sung sướng nhất là được nghe những người thưởng thức cắc món do bác làm ra có đôi lời khen tặng.

Mỗi khi nhà chủ có khách đến thăm, ở lại, bác bù đầu vì tìm tòi đủ cách để thay đổi thực đơn đều đều, nhưng ta đừng tưởng tay đầu bếp này kêu ca, than phiền chút nào đâu. Không gì làm bác ta sung sướng hơn khi thấy một dãy va-li, rương hòm đặt dọc theo hành lang, vì đó là cơ hội để bác ta thi thố hết tài năng với mọi người.

Nhưng thôi, hiện giờ bác gái đang bện trong nhà bếp của bác, hãy để bác được yên với ngón sở trường mà đi sâu vào thăm thú bên trong lều.

Một cái giường kê sát góc, trên phủ một tấm ra trắng bong như tuyết đọng, cạnh giường là một tấm thảm khá rộng. Đây là chỗ ngả lưng thường xuyên của bác Chloé. Cái giường trắng tinh, tấm thảm và góc lều này là nơi trang trọng nhất. Bác không bao giờ cho phép lũ trẻ bén mảng đến nghịch ngợm. Góc này cũng được coi như phòng khách của căn lều. Đằng góc kia cũng kê một cái giường nhưng không được sạch sẽ bằng, chứng tỏ nơi đó được sử dụng thường xuyên.

Bên trên lò sưởi treo la liệt nhiều bức tranh sặc sỡ, đề tài rút từ Kinh thánh, ngoài ra còn có bức chân dung của Đại tướng Washington, thoạt nhìn qua, người ta chú ý ngay đến nét vẽ vụng về và màu sắc kỳ cục đến nỗi người ta có thể nghĩ rằng vị anh hùng này, do một sự huyền diệu, nhiệm mầu nào xui khiến được sống lại chắc chắn ông cũng thất vọng quay đi, không dám nhìn thẳng vào chân dung của chính mình.

Trong một góc nữa có hai đứa trẻ ngồi trên cái bâng cũ kỹ, tóc chúng quăn như len, mắt đen và sáng, má phinh phình bóng loáng; cả hai đang theo dõi em chúng trong khi con bé chập chững bước đi. Con bé cứ bước được vài bước về phía trước thì lại ngã nhào xuống. Mỗi bận em ngã như thế, hai anh nó được dịp vỗ tay reo hò tở mở, như thể chúng đang coi một trò xiếc thú vị, hấp dẫn.

Một cái bàn cũng cũ mèm đặt trước lò sưởi, được phủ lên bằng tấm khăn. Trên bàn, một bộ cốc dĩa, muỗng nĩa, kiểu xưa hơi.. hiếm có. Điều này báo cho ta biết trước gia đình sắp có tiệc đấy.

Bác Tom, gia nhân đắc lực nhất của ông Shelby đang ngồi tại đó. Một người đàn ông vạm vỡ cao lớn, bộ ngực nở nang, tay chân rắn chắc cuồn cuộn bắp thịt, nước da đen bóng. Toàn thể dáng dấp bác biểu lộ những nét thuần túy của người Châu Phi. Nét mặt bác cương nghị nhưng hiền lành, bác là một người tốt bụng.

Bác Tom của chúng ta đang chăm chỉ làm việc với một cố gắng phi thường và kiên nhẫn tột độ, đức tính của người Phi châu: Bác tập viết! Từng chữ một hiện ra ngoằn ngoèo trên tấm bảng đặt trước mặt bác. Cạnh bác là cậu bé Georges, cậu tiểu chủ tốt bụng đang hướng dẫn bác trong công việc khó khăn và hứng thú này. Cậu bé 13 tuổi đó lấy làm hãnh diện trong địa vị thầy giáo của mình, cậu tỏ ra lanh lẹ, hăng hái và vui vẻ.

- Không, không phải bên này, bố Tom ơi! Phía này cơ mà! Đây là chữ "g" mà.

Georges la lên khi thấy bác Tom bẻ quặc cái đuôi của chữ "g" về phía phải. Trong lúc Tom còn đang lúng túng, cậu lại tiếp:

- Bố Tom nhìn kỹ coi! Phải bẻ quặt về phía trái chứ! Còn đây là chữ "q"..

- À! Ra vậy đó! Cậu giỏi thật!

Bác Tom gật gù tán thưởng với vẻ khâm phục khi nhìn chữ "g" và chữ "q" do cậu viết lên bảng. Đoạn bác nhón lấy viên phấn, cặp giữa những ngón tay thô kệch và kiên nhẫn viết lại.

Đằng góc bếp, ngừng tay nấu nướng, đưa mắt nhìn cậu chủ, giọng thán phục, bác gái phụ họa theo chồng:

- Ờ! Người da trắng thật tài chớ! Như cậu Georges đây, mới có tí tuổi mà viết thạo, đọc thạo. Mà cậu còn chịu khó tối tối đến dạy cho ông, cậu tốt bụng quá đi thôi!

- Này bác ơi, tôi đói meo đây này, cái bánh chín chưa, hở bác?

- Sắp chín! Sắp chín rồi, cậu ơi! - Vừa nói bác Chloé vừa nhanh nhẩu mở nắp vung lên - Tuyệt diệu! Chín và vàng ngậy. Dám cam đoan là chỉ có tôi mới nướng vàng đều như thế này..

Bác nhìn cậu Georges bằng ánh mắt vui vẻ, tiếp:

- Cậu biết không: Hôm kia bà chủ bảo cô Sally là phải theo học lóm nghề nấu nướng của tôi, mà cậu biết cô ấy đã nướng ra sao không? Cậu nghe đây: Cô ấy nấu nướng làm sao mà cuối cùng cái bánh chỉ nở to một bên, cháy, và chai cứng hơn chiếc guốc của tôi nữa đó, cậu ơi! Tôi bảo cô Sally thế này chứ: "Cô Sally ơi! Tôi thương hại cho cái bánh, cô làm tội nó quá đi". Thiệt vậy đó cậu, cô Sally mà nấu ăn..

Bác ngừng nói, nhún vai, biểu lộ sự chê bai tài nấu nướng của Sally - hay chế giễu cũng thế - rồi mở vung, lấy bánh ra, cái bánh ngon lành, thơm nức mũi làm ai nấy cũng rỏ dãi. Rồi bác dẹp bánh lại một bên, bắt tay làm các món khác cho bữa tối. Bác ra lệnh cho các con:

- Thôi! Pierre, Molise, lại dọn bàn! Cả con bé Polly, lại đây với mẹ nào! Và cậu Georges nữa, bây giờ xin cậu tạm dẹp sách vở lại, mời cậu ngồi vào bàn dùng bữa với chúng tôi.

- Mẹ tôi bảo tôi ăn trên nhà, nhưng tôi có linh cảm là bác có món đặc biệt nên tôi xuống đây đó, bác Chloé à!

Bác Chlóe đặt một miếng bánh nóng hôi hổi vào dĩa cậu chủ, nét mặt rạng rỡ:

- Cậu xuống đây chúng tôi mừng biết mấy mà kể! Cậu phải biết là già Chloé này lúc nào cũng quý cậu, dành cho cậu phần ngon nhất đó à! Thôi, mời cậu!

Georges tỏ ra biết thưởng thức tài của bác Chloé lắm, nên bác rất hài lòng. Bác tâm sự:

- Cậu còn nhớ món ba-tê gà hôm ông bà chủ tiếp Đại tưởng Knox chứ? Bute đó tôi và bà bàn hoài về món điểm tâm. Cậu này, tôi không hiểu sao các bà chủ hay có cái tật ưa chen vô công chuyện bếp núc của gia nhân. Bà chủ hay cật vấn tôi về món này, món kia, bảo phải làm như thế này, như thế này. Xin lỗi cậu, tôi nói vụng nghe: Tôi thiệt hết sức bực mình cho nên cuối cùng tôi nổi đóa lên, quên cả lễ phép, tôi nói vầy đây: "Thưa bà, bà hãy nhìn hai bàn tay của bà coi, có phải ngón nào cũng thon nhỏ, thanh bai, trắng trẻo và mang đầy nhẫn ngọc, nhẫn vàng không? Chúng đâu phải để dùng vào việc bếp núc? Còn bàn tay của tôi thì thô tháp, đen đủi.. Bà quên sao? Chúa đã sinh ra và an bài từ lâu rồi, mỗi bàn tay có phận sự khác nhau, có phải không? Những người có bàn tay như bà thì phải ngồi đúng chỗ trên phòng khách sang trọng, còn hạng như tôi thì lo làm món ba-tê gan gà thật ngon để..". Cậu nghĩ coi, tôi bực quá đi cho nên..

Georges ngắt lời người bếp vui tính:

- Thế mẹ tôi trả lời bác ra sao?

- Nói sao hở? Bà nhìn tôi, hai mắt tròn xoe, đẹp ghê đi, rồi giây lâu, bà gật đầu nói: "Có lẽ đúng, có lẽ thím nói đúng đó Chloé ơi!". Và bà chịu đi lên để tôi được tự do như ý muốn. Bà tốt thật, đáng ra, gặp bà chủ khác thì tôi bị bạt tai đó nghe cậu! Kể ra tôi hơi vô lễ, nhưng biết làm sao, mỗi người một việc chớ. Tôi thú thật là tôi không thể làm gì ráo nếu có mặt bà trong bếp, bà làm tôi rối trí thêm thôi, cậu à!

Georges là một thực khách thật thà, cậu ăn no cành hông và tận lúc đó mới để ý đến mấy mái tóc xoăn và những cặp mắt sáng rỡ từ góc lều đang nhìn cậu với vẻ thèm thuồng. Georges la lên:

- Chúa ơi! Bác cho tụi nó ăn với chứ! Lại đây Pierre, Moise, tội chưa!

Sau đó thầy giáo và học trò ngồi tựa thoải mái trên ghế, cạnh lò sưởi trong khi bác Chloé nướng thêm bánh tráng, rồi bác bế con bé nhất lên đầu gối cho nó ăn và cho hai anh nó cùng ăn. Hai thằng lớn vừa ân vừa chui dưới gầm bàn, la hét, đùa giỡn náo cả lên. Chốc chốc, chúng lại kéo chân em út nữa chứ.

- Lại đằng kia kìa! Bộ tụi bay không thể ngồi yên khi nhà có khách sao?

Bà mẹ vừa dùng chân quơ lia lịa xuống gầm bàn vừa cảnh cáo chúng mỗi khi nhận thấy chúng làm quá lố. Cha chúng cười dài:

- Chúng ngứa tay, ngứa chân quá mà, làm sao bắt chúng ngồi yên được chớ!

Ngay lúc đó, từ gầm bàn hai đứa chui ra, tay và mồm dính đầy những mật - mật mà mẹ chúng rưới lên bánh tráng cho chúng ăn - tiếp tục trêu chọc em gái hăng hơn. Bà mẹ hét dựng lên:

- Tụi bay có đi chỗ khác không? - Bác Chloé vừa la vừa lấy tay đẩy hai cái đầy bù rối rạ xa - Trời ơi! Tụi bay dơ dáy quá sức đi! Chạy ra giếng, mau!

Lần này bác đấm thùm thụp vào lưng hai con trai nhưng chúng chả tỏ vẻ sợ hay đau đớn chút nào, tuy vậy chúng cũng tuân lời mẹ chạy ra khỏi lều, vừa chạy vừa cười khúc khích.

- Thiệt là hai thằng bé cứng đầu, cứng cổ, khó dạy..

Giọng bác có vẻ hãnh diện hơn là phàn nàn, rồi với tay rụt cái khăn mặt cũ rách nhúng vào thau nước lau tay, lau mặt cho con bé út. Sau cùng, bác trao nó cho chồng. Con bé được đặt ngồi trên gối cha trong khi mẹ nó lo thu dọn bát dĩa ngổn ngang trên bàn ăn.

Con bé vuốt vuốt lên mũi cha, cào cào vào mặt cha và vùi hai bàn tay nhỏ bé mũm mĩm vào tóc cha. Nó có vẻ hoàn toàn thoải mái trong tư thế này.

- Thiệt y như một món đồ chơi ấy thôi!

Bác Tom nói và ẵm đứa bé dang xa xa như để có thể ngắm nó kỹ hơn. Rồi bác đứng dậy đặt nó lên đôi vai rộng và bắt đầu múa máy, cậu tiểu chủ thì dùng khăn vây vẫy quanh đứa bé trong lúc Pierre và Moise thì nhào lộn như những con gấu trong đám xiếc.

Bác Chloé không dự vào trò chơi ồn ào này, bác kêu: "Nhức đầu quá". Song những lời than phiền của người đàn bà không làm cho ai quan tâm hết. Hình như những lời than phiền của bác đã được cả bọn nghe nhiều lần và không hề làm gián đoạn cuộc vui của họ. Tom tiếp tục múa may, hai đứa con trai tiếp tục nhào lộn, Georges tiếp tục ve vẩy khâu quanh họ..

° ° °

Giữa lúc căn lều rộn rã tiếng cười đùa vui vẻ, vô tư thì trên nhà lớn của ông bà chủ, một cảnh tượng buồn nản diễn ra, khác hẳn.

Gã buôn người và ông Shelby ngồi đối mặt nhau trong phòng ăn, trên bàn là đủ thứ giấy tờ.

Ông chủ cặm cụi đếm từng tập giấy bạc và sau đó ông trao lại cho gã lái buôn người.

- Đủ rồi đậy! - Gã ta nói - Bây giờ chỉ còn ký tên nữa là xong hết.

Chụp lấy tờ giấy cam kết bán hàng. Ông Shelby đặt bút xuống ký, vội vàng và khổ sở, nóng nảy tỏ ra muốn cho chóng xong việc khó chịu này.

Ông đưa cho gã tờ giấy đã ký và số tiền. Haley rút từ trong cái cặp ra một tờ giấy nợ, coi lại thật kỹ rồi đưa cho ông chủ nhà. Ông vồ lấy, vẻ nhẹ nhõm như vừa trút đi được một gánh nặng nhiều ngày.

Haley đứng lên:

- Thôi, vậy là êm xuôi hết, há?

- Phải! Êm xuôi hết!

Ông Shelby uể oải lặp lại lần nữa ba tiếng "Êm xuôi hết!" và thở ra, vẻ ảo não. Gã buôn người có vẻ ái ngại - ấy, đôi khi Haley cũng tế nhị lắm - hỏi chủ nhân:

- Shelby ởi! Tôi thấy ông không được vui mấy, phải không?

Shelby ngậm ngùi nói:

- Tôi hy vọng là ông không quên lời hứa danh dự với tôi: Đừng bán Tom cho hạng người gian ác..

- Kìa, ông bạn đa cảm ơi! Cứ tin nơi thằng Haley này đi! Tôi cam đoan sẽ giữ đúng lời hứa với ông mà.

- Ông phải biết, sở dĩ tôi nhẫn tâm bán Tom đi là vì tôi kẹt quá, nếu tôi còn có phương cách thì không đời nào..

- Và tôi nữa, tôi cũng có thể rơi vào trường hợp như ông. Tuy nhiên, tôi sẽ kiếm chỗ tốt cho Tom. Đừng sợ tôi xử tệ với Tom. Điều mà tôi có thể hãnh diện trước mặt Chúa Trời là tôi chưa từng làm điều tán tận lương tâm với bất cứ ai. Tin tôi đi!

Tin Haley? Làm sao tin nổi, nhưng sự thể đã đến mức này thì giả vờ tin lão cho đỡ khổ, còn hơn.

 

Chương 5

Bấm để xem

Ông bà Shelby vào phòng ngủ. Ông ngồi dựa ra ghế bành, dáng bộ thoải mái và đang chăm chú đọc các thư từ do gã phát thư từ bưu điện đem đến lúc xế. Bà vợ thì đang chải lại mớ tóc trước gương. Đột nhiên, bà nhớ đến vẻ thất sắc của cô tớ gái ban chiều khi cô ta chải tóc cho bà. Chưa bao giờ Elisa có vẻ sợ hãi đến như thế, mặt cô nhợt nhạt, đôi mắt thất thần.. Bà đâm nghi ngờ, quay sang hỏi chồng:

- Này anh, cái ông dùng cơm tối nhà ta vừa rồi là ai vậy? Em trông có vẻ.. làm sao ấy.. không có vẻ là người lương thiện mấy, phải không?

- À, Haley đó mà.

Ông chồng lơ đãng trả lời vợ, mắt vẫn dán vào tờ thư đang cầm trên tay.

- Nhưng ông ta đến nhà mình làm chi chớ? Có gì vậy, hở anh?

- À, anh có vài việc làm chung với ông ta trước đây ở Natchz..

- Chỉ có thế thôi ư? Mà ông ta thân đến cái mức đến nhà mình dùng bữa sao?

- Ừ! Không, hắn không tự ý đến, chính anh mời đó chớ. Anh có hàm ơn hắn chút việc.. Em để ý làm chi..

Không thể úp mở mãi, bà vợ hỏi thẳng:

- Này, có phải hắn là người buôn nô lệ không?

- Kìa em yêu quý! Tại sao em lại hỏi anh câu này?

- Tại sao ư? Arthur ơi! Anh có điều gì giấu em phải không? Hồi xế, Elisa đến đây, nó có vẻ lo sợ lắm, nó khóc thảm thiết và kể cho em nghe là.. là anh tiếp một tên buôn nô lệ và anh còn định bán con nó nữa.. Tội nghiệp nó quá..

- Chúa ơi! Nó nói thế sao?

Ông Shelby không ngăn được tiếng kêu thảng thốt, kêu xong, ông lại dán mắt vào lá thư như đang chú ý vào đó, song thật ra, ông không đọc được chữ nào. Ông tự nhủ thầm: Trước sau gì sự thật cũng là sự thật, nói bây giở hay để mai mốt cũng thế thôi.

Bà vợ hắng giọng nói tiếp, tay vẫn chải mớ tóc óng ả:

- Em bảo Elisa là đừng có ngu ngốc, là anh không bao giờ xử sự như thế với nô lệ nhà mình. Em bảo anh không bao giờ bán nô lệ, không bán đứa nào cả, nhất là con nó, lại càng không, không bao giờ..

- Em nói đúng. Anh đồng ý với em về điều này. Nhưng em chưa biết rõ hiện trạng.. Anh đang bị kẹt.. Anh khổ tâm lắm nhưng bắt buộc phải bán bớt đi vài người..

- Bán bớt đi vài người? - Bà Shelby kêu lên hoảng hốt - Trời ơi! Anh nói chuyện đứng đắn đó chứ, Arthur?

- Anh rất đứng đắn, em ạ! Anh thú thật với em là anh đã bằng lòng bán Tom..

- Cho gã buôn người đê tiện đó, hả?

- Phải!

Người chồng nuốt nước bọt, khó khăn tiếp:

- Vì không còn cách gì hơn..

- Chúa ơi! Tom? Người nô lệ trung thành với anh từ tấm bé, người nô lệ tốt bụng và phi thường đó? Ông Shelby ơi! Ông đã hứa cho Tom được tự do, cả tôi nữa, tôi đã nhiều lần nói điều này với Tom.. Shelby ơi! Ông có thể.. ông dám thế à? Và rồi (giọng bà run run vì xúc động và phẫn nộ) ông sẽ bán luôn thằng Henri, đứa con trai độc nhứt của con Elisa chứ chẳng không..

- Em ơi! Em không hiểu lòng anh, em phải thông cảm cho anh. Phải! Anh phải cho em biết tất cả sự thật: Anh cũng bằng lòng bán Henri.. Kìa, sao em nhìn anh như nhìn một quái vật như thể? Anh, anh chỉ làm một việc như bao nhiêu người quanh ta đang làm và sẽ làm, thế thôi.

Giọng người vợ nghẹn ngào, khổ sở:

- Làm sao đến nỗi này? Làm sao lại đến phải bán nô lệ trung tín của mình? Mà nếu có kẹt, cớ sao anh lại lựa hai người đó trong trăm ngàn đứa khác? Hết người rồi ư? Tại sao lại là hai người này, hở anh Arthur? Sao anh chọn họ?

Người chồng đáp mau:

- Tại sao ư? Tại vì hai người đó đáng giá hơn hết, em đã hiểu chưa? Anh đã nói với em là anh không muốn đâu. Em nghe đây: Haley còn đòi mua luôn cả Elisa nữa kia và gã hứa trả giá thật cao.. nhưng anh biết là em không bằng lòng, phải không?

- Thằng khốn kiếp!

Người vợ la lên. Người chồng trầm giọng lại:

- Em ơi! Nghe hắn đề nghị, anh hết sức bất bình. Anh đâu phải vô lương tâm? Em biết anh mà. Anh không nghe lời gã, tuy là gã đã..

Bà Shelby ngồi xuống ghế, dịu giọng lại:

- Arthur, em xin lỗi anh! Em quá nóng.. Anh làm em kinh ngạc quá. Em không bao giờ ngờ đến chuyện này. Có lẽ.. có lẽ em đã quá thương xót những người nô lệ. Nhưng, anh nghĩ coi, Tom là một kẻ tôi tớ trung tín nhất, đáng quý nhất, em đoán chắc rằng, nếu anh cần, bác ấy dám hy sinh tính mạng vì chủ, không do dự. Arthur ơi!.. Em nghĩ là Tom hơn một tên nô lệ tầm thường nhiều lắm, vượt bực..

- Anh biết, anh biết điều này hơn cả em, nhưng em cũng phải biết rằng đây là chuyện bắt buộc, hoàn toàn ngoài ý muốn.

- Tại sao ta không hy sinh bớt một số tiền? Nào, để coi.. em sẵn sàng chịu thiệt thòi về phần em. Em sẽ cố gắng, Arthur ơi, Chúa đã dạy rằng.. Này anh ơi! Em thấy rằng nếu cần ta phải hy sinh vì hạnh phúc của những người khốn khổ này. Anh nghĩ coi: Em đã dạy dỗ họ, lo lắng cho họ, chăm sóc họ. Từ nhiều năm rồi em biết rõ cả những niềm vui nho nhỏ cũng như những nỗi ưu tư, những phiền muộn chất ngất của họ. Làm sao em dám ngẩng mặt lên trước mặt họ khi mà chỉ vì một món lợi vật chất chúng ta bán đi chú Tom, con người xứng đáng và tốt lành nhất trong đám người nô lệ của ta, người mà anh từng hứa cho được tự do? Làm thế, em đã phải phản lại, làm trái những gì em dạy họ, có khác gì xóa bỏ khỏi đầu óc họ những điều em từng khuyên nhủ họ nên yêu thương và kính trọng? Phải! Em đã dạy đám nô lệ của ta cách cư xử với xung quanh. Vợ ăn ở với chồng ra sao, con đối vởi cha ra sao, họ hàng nên thế nào.. Nay anh làm thế thì khác chi tỏ cho họ biết rằng mọi liên hệ giữa người với người đều có thể xóa tan, biến mất vì tiền? Em vẫn thường tâm tình với Elisa về đứa con yêu quý của nó, về bổn phận người mẹ, nhất là một người mẹ có đạo: Phải chăm sóc con, giáo dưỡng con nên người. Em sẽ ăn nói làm sao đây, khi anh cướp con nó bán cả hồn lẫn xác cho tên vô lại, bất lương? Bán để lấy tiền? Anh ơi, em đã bảo nó là linh hồn đáng giá hơn cả mọi vật trên đời này. Làm sao nó còn tin tưởng ở em khi ta bán con nó cho tên buôn nô lệ?

- Emilie. Đừng làm anh điên đầu thêm. Anh vẫn tôn trọng ý kiến em từ trước nay. Nhưng lần này, anh không thể nghe em được. Em phải hiểu đó là cách duy nhất để cứu anh. Anh không muốn chút nào, nhưng phải chọn cách này, một là bán hai người đó, hai là phải bán hết. Chúng sẽ phải ra đi hay tất cả phải đi. Haley hiện nắm giữ tất cả giấy nợ của anh. Nếu anh không thanh toán bằng cách ấy ngay bây giờ cho xong thì sẽ quá muộn. Anh đã cố tình giảm mọi chi tiêu, đào bới khắp nơi, đã vay mượn.. Tóm lại anh đã làm đủ mọi cách trừ cách tồi tệ nhất: Ăn xin. Anh sẽ trả xong món nợ lớn với giá tiền bán hai người này. Em hiểu rồi, đừng bắt anh lặp lại hoài điều khổ tâm.

Bà Shelby tháo cái đồng hồ vàng ra khỏi cổ tay, ngập ngừng nói:

- Em không có nhiều món trang sức quý giá, tuy vậy, cái này cũng.. được đấy chứ? Nó khá đắt tiền. Để cứu thằng bé đáng thương, em sẽ hy sinh những gì em có, được không? Để em tính coi..

- Anh rất tiếc, Emilie ạ! Tình cảm của em đối với nô lệ thật cao quý, nhưng vô ích, không cứu vãn được gì. Mọi sự đã đâu vào đấy cả. Giấy tờ cam kết do chính tay anh ký đã nằm trong tay Haley. Ta chỉ còn cách cầu Chúa cho họ không bị hành hạ khổ sở, cho họ được sung sướng như khi ở với gia đình ta. Em chưa biết rõ tâm địa Haley, hắn có thể làm cho anh tán gia bại sản nếu anh trái lời hắn. Đáng ra, em phải mừng vì anh đã may mắn thoát được bàn tay độc ác của hắn..

- Hắn hung tợn lắm sao, anh?

- Trời! Hắn không phải hung tợn nhưng hắn quả là một con người quỷ quyệt và nhiều thủ đoạn, một con người chỉ biết có tiền bạc và lợi lộc vật chất. Lạnh lùng, sắt đá, khó lay chuyển hắn như thể khó lay chuyển được nấm mồ hay cái chết. Hắn dám bán cả mẹ già của hắn, nếu hắn thấy thủ lợi được, nếu bà có giá.

- Vậy mà bác Tom trung thành và thằng Henri xinh xắn dễ yêu của Elisa lại lọt vào tay hắn.. sao cho nổi.. hở trời cao?

- Em yêu quý! Anh nhức đầu lắm khi nghĩ đến điều này, anh muốn quên đi. Sáng mai Haley sẽ đến nhận hàng. Anh đã ra lệnh thắng ngựa sẵn sàng từ tinh mơ, anh phải rời khỏi trang trại. Anh không đủ can đảm để nhìn Tom, anh không xứng đáng nhìn Tom. Phần em, em cũng nên đi dạo đâu đó và dắt cả Elisa đi, đừng để sự thật đau lòng xảy ra trước mắt nó..

Bà Shelby la lên, phản đối liền:

- Không! Không! Em không thể đồng lõa trong việc gian ác này. Em sẽ đến thăm bác Tom, em sẽ ở cạnh họ, cạnh nỗi khổ to lớn khủng khiếp của họ. Họ sẽ thấy bà chủ của họ đau khổ cùng với họ, vì họ.

Bà ngừng lại một giây, rồi tiếp:

- Còn Elisa.. Trời ơi! Em không dám nghĩ đến nó. Xin Chúa tha tội cho chúng ta. Trời ơi! Vì sao mà chúng ta phải chịu thử thách ghê gớm này, thật hcm cả cực hình. Tại sao?

° ° °

Cuộc đối thoại này lọt vào tai một kẻ thứ ba mà hai ông bà không hề ngờ đến.

Giữa phòng khách và phòng ngủ của chủ nhân có một phòng khá rộng. Elisa với trực giác bén nhạy, tinh tường đã không sao chợp mắt, lẻn vào trốn tại đó.

Đầu óc cô như bốc lửa, tim gan nóng nảy, rạo rực, cô ghé tai vào khe cửa nghe trộm từ đầu cuộc đối thoại, không sót tiếng nào.

Đợi cho cuộc trò chuyện chấm dứt hẳn, nàng run rẩy chạy về phòng, mặt tái mét, môi mím chặt.

Lúc này Elisa không còn cái vẻ hiền lành rụt rè như trước nay nữa. Cô cẩn thận bước lại hành lang, ngừng một lúc trước phòng bà chủ, giơ hai tay lên như muốn kêu cứu nhưng rồi cô quay lại, trở về phòng riêng.

Đó là một căn phòng nhỏ bé và yên tĩnh ở cùng tầng với phòng bà Shelby.

Trên giường, thằng bé bụ bẫm đang ngủ say, những lọn tóc lòa xòa buông rũ vô trật tự quanh khuôn mặt ngây thơ, cái miệng xinh xắn hé mở, hai bàn tay nhỏ bé, mũm mĩm bên ngoài tấm chăn đắp, trên vẻ mặt rạng rỡ một nụ cười như đóa hồng tươi dưới tia nắng mặt trời của một sáng đầu xuân.

- Tội nghiệp cho con tôi! Họ sẽ bán con, nhưng mẹ không bao giờ để yên, mẹ sẽ cứu con, dù bất cứ giá nào.

Không một giọt nước mắt nhỏ xuống gối, sự thống khổ tột độ như làm khô cạn nguồn nước mắt của thiếu phụ đáng thương, mặc dù nàng tưởng như nàng có thể khóc bằng chính máu tận tim mình, trong lặng lẽ và đơn độc.

Elisa lấy bút chì và một mẩu giấy rồi viết vội vàng:

"Bà yêu kính của con!

Xin bà hiểu con và đừng cho con là đứa bạc bẽo, vô ơn. Bà ơi! Xin bà đừng nghĩ xấu về con.. Con đã nghe hết những lời bà nói với ông con trong đêm qua. Con đành phải ra đi để cứu con trai duy nhứt của con. Bà tha thứ và đừng nguyền rủa con. Con cầu xin Chúa ban phúc và thưởng công bà về lòng từ ái của bà.

Con: Elisa".

Viết xong, Elisa nhanh nhẹn gấp tờ giấy lại đoạn ghi tên nữ chủ nhân lên đó rồi nàng đến ngăn kéo rút ra một bao áo quần của con, buộc thật chắc vào mình nàng bằng cái khăn. Dù trong lúc bối rối nhất, người mẹ vẫn luôn luôn chu đáo, vì thế nàng cẩn thận nhét thêm vào bao áo quần vài món đồ chơi mà nàng biết là con rất ưa thích, ngoài ra, nàng lấy thêm một con két sặc sỡ để con chơi lúc đánh thức nó dậy bất ngờ.

Người mẹ thật khó khăn mới dựng thằng bé dậy được, nó ngủ say quá. Sau cùng nó cũng cố gắng tỉnh ngủ và bắt đầu chú ý đến con chim trong khi mẹ nó quàng khăn vào cổ và đội nón lên cho nó.

- Mẹ, mình đi đâu bây giờ, hở mẹ?

Thằng bé tò mò hỏi khi thấy mẹ nó đến bên với cái áo ấm và đôi giầy.

Người đàn bà bế con lên lòng, ôm chặt nó và nhìn con bằng đôi mắt nồng nàn thương yêu khiến nó chợt linh cảm được phần nào điều quan trọng xảy ra.

- Chậc! Henri! Đừng nói to, coi chừng người ta nghe được thì khốn. Có một người đàn ông hung tợn sẽ đến đây bắt bé Henri của mẹ, đem đi thật xa, xa lắm đến một chỗ tối tăm, dễ sợ lắm. Nhưng mẹ đời nào để lão ấy bắt con mẹ đi? Mẹ sẽ mặc áo thật dày ấm cho con, đội mũ cho con và mẹ con ta trốn đi khỏi đây.

Vừa thốt những lời này người mẹ vừa mặc áo, cài nút cho đứa trẻ rồi bế nó lên tay, đoạn thì thầm vào tai con:

- Hãy tỏ ra ngoan ngoãn, nghe con Henri của mẹ!

Nàng khe khẽ mở cửa phòng, lẳng lặng bước ra ngoài.

Đêm lạnh và đầy sao. Elisa quấn chặt khăn quàng cổ cho con. Thằng bé ngây thơ nào đã biết gì về những điều ghê gớm đang chờ đón nó.

Con chó Bruno già nua - giống chó to lớn của miền Terre-Neuve - đang ngủ ở đầu hành lang cũng vừa thức giấc, gầm gừ khi mẹ con Elisa đến gần. Elisa dịu dàng gọi tên nó. Vốn đã từng đùa giỡn hàng trăm bận với cô nên con vật ve vẩy đuôi, chạy theo cô. Trong đầu óc đơn giản của con vệt này cũng có điều thắc mắc về sự đi dạo bí mật trong đêm của người thiếu phụ đáng thương. Sự việc xảy ra làm nó lưỡng lự, không biết có nên đi theo cô không?

Elisa bước đều tới; con vật thì dừng lại, hết nhìn ngôi nhà lại đưa mắt nhìn mẹ con thiếu phụ. Song rồi sau rốt Bruno có vẻ như đã dứt khoát, nó chạy theo người đi trốn.

Vài phút sau đó, người và vật đến túp lều của bác Tom. Elisa gõ nhẹ vào khuôn cửa.

- Lạy Chúa! Ai đến vào giờ này?

Bác gái bật dậy trong bóng đêm, hỏi vọng ra và đưa tay kéo tấm màn. Nhận ra tiếng Elisa, bác kêu lên:

- Ủa, con đấy à? Ông ơi, dậy mà coi này! Có cả con chó Bruno nữa chớ, nó cào lên cửa kìa. Có chuyện gì vậy, hở? Chờ chút coi, ta mở cửa.

Ánh sáng của ngọn đèn do bác trai vừa đốt lên soi rõ khuôn mặt bối rối và đôi mắt thất thần của Elisa.

- Cầu Chúa ban phước cho con, Elisa! Có chuyện gì mà coi con có vẻ sợ hái dữ vậy? Con có đau ốm chi không?

- Con đi trốn đây, cha Tom! Con đi trốn đây, mẹ! Con đi trốn, đem theo con trai con. Ông chủ.. ông ấy bán con của con!

- Bán?

Đôi vợ chồng người nô lệ cùng thốt lên tiếng ghê gớm đó và họ cùng giơ tay lên như thể không sao tin được lời Elisa. Thiếu phụ da đen lập lại, giọng rõ ràng hơn:

- Phải! Bán! Hồi đêm, con đứng nấp ở cửa phòng ông bà chủ, con nghe rõ ràng hết: Ông chủ nói với bà là ông đã bán thằng bé Henri này.. cả cha nữa đó, cha ơi! Bán cả hai cho tên lái buân nô lệ. Sáng sớm, ông chủ sẽ đi khỏi trại và lão đó sẽ đến để nhận hàng.. Con nói thật đó.

Trong lúc Elisa thao thao nói, bác Tom đứng sững, hai tay buông thõng, mắt mở trừng trừng vì quá kinh hoàng, như thể đang nằm mơ. Và rồi, giây lát sau, chậm chậm, từ từ, bác bắt đầu hiểu rõ sự việc, bác ngả ngồi xuống cái ghế cũ kỹ, gục đầu trên hai gối.

- Cầu Chúa thương xót chúng tôi - Bác gái rền rĩ - Trời ơi! Kinh khủng biết bao nhiêu! Tôi không thể nào tin được chuyện ghê gớm này, vậy mà nó lại là sự thật. Tom ơi! Ông đã làm gì nên tội, ông đã lầm lỗi gì đến nỗi bị chủ bán đi?

- Không đâu mẹ à! - Elisa nói với bác gái - Cha không có lỗi gì hết, mà ông chủ cũng không muốn bán cha đâu, tình thế bắt buộc mà. Cả bà nữa, chao! Bà tốt làm sao, con nghe bà cầu nguyện và van nài với ông xin ông đừng bán cha và thằng Henri, nhưng ông bảo là vô ích, ông mang nợ lão lái buôn, lão đòi ông phải bán cha và thằng Henri của con, ông phải nghe theo, lão có quyền đòi hỏi bất cứ điều gì. Nếu mà ông chủ không trả nợ cho lão, mai kia ông chủ sẽ phải bán hết gia sản và ông bà cũng phải ra đi nữa kia. Con nghe rõ ràng như thế: Hoặc bán hai người, hoặc phải bán hết. Lão đó thật độc ác. Ông chủ nói ông nhức đầu lắm, ông bực mình lắm. Ước gì mẹ với cha nghe những lời bà nói. Bà thật là một con chiên ngoan đạo và đầy lòng nhân hậu. Con rất khổ tâm khi phải xa bà như thế này, nhưng con không thể làm gì khác hơn. Chính bà, bà cũng nói rằng một linh hồn đáng giá hơn cả mọi sự trên đời. Con của con cũng có một linh hồn. Nếu để họ bắt nó đi, linh hồn nó sẽ ra sao? Điều con sắp làm đây chắc là đúng, không phải là một hành động tồi tệ.. Nếu điều này sai, con xin Chúa tha tội cho con, vì con không thể hành động khác hơn.

- Còn ông, ông chồng thân yêu của tôi ơi! Ông còn chần chờ gì nữa đây? Dễ chừng ông muốn chờ cho họ đến tóm cổ ông, bắt ông đưa qua bên kia sông sao? Bên đó họ để dân da đen chúng ta chết vì đói và cực nhọc. Tôi đây, tôi thà chết trăm ngàn lần còn hơn để bị đày qua đó. Này ông, còn kịp thì giờ, ông đi đi cho xong, ông trốn liền đi, với Elisa! Ông nhớ là ông có thông hành tự do để có thể đi đến bất cứ chỗ nào. Đi ngay đi, tôi sửa soạn hành lý cho ông đây! Tom ơi!

Bác gái bảo chồng. Song chồng bác lại không nghĩ như bác, ông thong thả ngẩng đầu lên, nhìn quanh với vẻ buồn rầu mà bình tĩnh lạ thưởng:

- Không! Tôi không đi trốn đâu. Elisa ơi! Con hãy đi ngay đi. Con làm đúng. Còn ta, ta mà cũng trốn đi thì.. bậy. Chúa muốn con ra đi chứ không phải già Tom này.

Quay sang vợ, bác tiếp:

- Kìa, dễ chừng bà không nghe Elisa nói hay sao: Hoặc tôi bị bán đi, hoặc tất cả mọi người và vật ở đây sẽ phân tán hết. Tôi thì khác, tôi có thể chịu đựng được đến đâu hay đó..

Có tiếng gì là lạ, khác thường như tiếng thở dài, thổn thức thoát ra từ lồng ngực vạm vỡ của bác Tom, bác trầm giọng tiếp:

- Ông chủ đã đặt tôi đâu, tôi sẽ ngồi đó. Tôi không bao giờ thiếu lòng tin, tôi không bao giờ phản lại chủ tôi, nhất là trong lúc này, lúc mà ông cần tôi để tránh khỏi phải tán gia bại sản, phải bán những người nô lệ khác. Bà ơi! Chủ tôi không thể bị phản, ông sẽ yên lòng để chăm sóc trang trại, bà và lũ trẻ sẽ nhờ được ông, và cả những người nghèo khổ khác như ta.

Nói xong, bác đi về phía cái giường cũ, trên đó có mấy mái đầu bé nhỏ bù rối, không thể cầm giữ nữa, bác nức lên khóc ròng.

Elisa vẫn đứng lặng bên cửa từ nãy giờ, lên tiếng:

- Con đã gặp chồng con lúc xế hôm qua. Lủc đó con đâu có ngờ được những điều sắp xảy ra. Bên ấy, họ dồn chồng con vào bước đường cùng và anh ấy nói là hôm nay sẽ bỏ trốn đi. Mẹ hãy nói cho anh ấy biết mọi chuyện bên này và chuyện con bỏ đi. Mẹ hãy nói với ảnh là con sẽ cố gắng để sang Canada, là con yêu anh hơn cả. Mẹ ơi! Nếu con không còn dịp nào gặp ảnh nữa, xin mẹ nói giủm con là..

Elisa ngừng bặt, quay vào vách một lúc rồi giọng buồn rầu hơn bao giờ, cô nói tiếp:

- Mẹ nói giùm anh ấy cố gắng sống lương thiện để còn được gặp con trên Thiên đàng. Mẹ gọi giùm Bruno, đóng cửa nhốt nó lại, tội nghiệp con chó, đừng để nó đi theo con.

Vài lời nhắn nhủ cuối cùng, những giòng nước mắt không cầm giữ nổi, nỗi bịn rịn trước phút chia ly, những câu chúc lành.. Rồi sau rốt, người mẹ ôm chặt đứa bé còn ngái ngủ và sợ hãi trong đôi cánh tay, lặng lẽ bước mau giữa đêm sâu.

 

Chương 6

Bấm để xem

Sau cuộc thảo luận đêm qua, vợ chồng ông Shelby còn trằn trọc đến khuya. Vì thế, sáng hôm sau, họ dậy trễ hơn thường lệ.

- Lạ chưa kìa, sao hôm nay Elisa nó ngủ trưa đến thế nhỉ?

Bà chủ nói một mình sau khi rung chuông gọi cô tớ gái nhiều lần không thấy trả lời.

Òng Shelby thì đang đứng trước tấm kính soi, cạo râu. Cánh cửa bật mở, một tên gia nhân trẻ mang nước rửa mặt vào. Bà Shelby bảo tên này:

- André, con đến gõ cửa phòng Elisa nói là bà gọi mấy lần rồi mà chưa thấy cô ấy lên, nghe!

Bà thở dài và như nói một mình:

- Tội nghiệp con nhỏ quá đi!

Một lúc sau, André trở lại, vẻ hớt hải:

- Thưa bà, cửa phòng cô ấy mở tung, vật dụng bừa bãi. Con.. con nghi là cô ấy đã bỏ trốn đi rồi.

Vợ chồng ông chủ nhìn nhau, mắt họ ánh lên như tia chớp trong khoảnh khắc, nhưng mỗi người đeo đuổi một ý nghĩ khác nhau. Ông thì la lên:

- Chắc nó đã nghi ngờ và trốn rồi!

Bà vợ thì thở phào như tuồng nhẹ nhõm, khác chồng:

- Cảm ơn Chúa! Em nghĩ Chúa từ tâm, xếp đặt thế lại hóa hay!

- Bà nói vậy mà nghe được ư? Nó bỏ trốn tôi sẽ bị rắc rối nhiều. Haley nhận thấy tôi có vẻ do dự khi thảo luận về Henri, gã khốn đó dám nghi là tôi đồng lõa trong vụ này, còn gì danh dự tôi..

Ông cao giọng nói và hấp tấp bỏ ra khỏi phòng.

Không khí trong nhà bỗng khác hẳn, người qua kẻ lại, tiếng đóng cửa, mở cửa rầm rập, thấp thoáng những khuôn mặt, vẻ nghiêm nghị, lo âu, tất cả mọi người, chủ lẫn tớ, da màu và da trắng đều xúc động như nhau.

Người độc nhất có thể cho mọi người tin tức về Elisa là bác Chloé, người đầu bếp chính của trang trại, song bác một mực im lặng. Một áng mây buồn phủ trên khuôn mặt bác, khuôn mặt vẫn luôn luôn, tươi tỉnh từ trước đến nay. Bác lặng lẽ lo dọn bữa điểm tâm cho chủ, vẻ lầm lì, khác lạ, như câm, như điếc, như đui trước biến cố tày trời.

Một chốc sau, một đám trẻ con hơn chục đứa da đen như quạ trông khá ngộ nghĩnh cùng đứng sắp hàng cạnh nhau trên bậc cấp để đón người khách lạ với tất cả tò mò, náo nức và luôn miệng bàn tán về ông ta.

- Tao chắc ổng giận đến muốn phát điên lên, tao dám cá đó nghe. - André bảo các bạn.

- Tao thì tao chắc ổng sẽ chửi thề cho coi. Hôm qua tao đã nghe ổng nói chuyện. - Jean le Noir tiếp lời bạn - Tao nghe rõ từ đầu đến cuối, tao núp trong phòng bà cất tách đĩa đó mà, tao nghe tuốt tuột hết trơn.

Cuối cùng, Haley, tên hung thần của dân nô lệ xuất hiện, chân mang giày da láng, tay lăm lăm ngọn roi quất ngựa.

Từ tứ phía đã đưa đến tai gã ta cái tin xấu đã xảy ra. Những cậu nhóc da đen quả thật đã đoán đúng: Gã chửi thề ỏm tỏi, gã bật ra hàng tràng dài những câu thô lỗ khiến bọn chúng lấy làm thích chí. Và chúng nhanh nhẩu lùi lại phía sau để tránh ngọn roi hung bạo của lão. Chúng ôm lấy nhau, đùn cục lại, nằm lăn lộn trên thảm cỏ trước sân, la hét, làm trò hề nhốn nháo với từng chuỗi cười dài khoái chí.

- Đồ tiểu yêu! Ông mà tóm được chúng bây..

Gã lái buôn nô lệ nghiến răng ken két, nói. André còn tai quái trêu thêm:

- Làm sao ông bắt được chúng tôi nổi?

Và vô số những cử chỉ chọc ghẹo khắc làm gã phải chịu thua, bỏ đi.

Vừa đến phòng khách, hắn gằn giọng bảo chủ nhân:

- Này ông Shelby, thật là lạ lùng, con đó đã trốn đi, bế cả con theo.

- Ông Haley, xin ông giữ mồm giữ miệng, có nhà tôi ngồi đây, thưa ông. - Ông Shelby nói bằng giọng trịnh trọng.

Haley hơi cúi xuống chào nữ chủ nhân nhưng nét mặt lại lộ vẻ rất khó chịu:

- Xin lỗi bà, nhưng tôi xin phép lặp lại câu vừa rồi; thưa ông, điều đó có đúng không?

- Này ông Haley, nếu ông muốn nói chuyện với tôi, ông nên tỏ ra lịch sự!

Quay sang André, chủ nhân ra lệnh:

- André, đến cất mũ dẹp roi cho ông Haley và mời ông ngồi! - Rồi hướng về Haley, nói tiếp - Vâng, thưa ông Haley, tôi rất tiếc mà báo tin cho ông hay rằng thiếu phụ da đen đó đã nghe những lời ông hay nghi ngờ chi đó về số phận con nó, nên đêm qua đã mang con trốn đi.

- Tôi thú thật rằng tôi hy vọng người ta trọng danh dự trong việc làm ăn với nhau..

Haley đốp chát, giọng mỉa mai.

- Ông nói gì vậy, Haley? Đối với những kẻ dám chạm đến danh dự tôi, chỉ có một cách để tôi trả lời là..

Ông Shelby có vẻ giận dữ, vừa nói vừa chồm đến sát gã buôn người. Nghe giọng và nhìn thấy cử chỉ của ông, Haley có vẻ chùn lại, hắn từ tốn, hạ giọng:

- Thực là khó xử, đối với một kẻ trọng chữ tín trong công việc mua bán..

- Thưa ông Haley, nếu tôi biết là sáng nay ông đang bực mình thì tôi đã không trách thái độ bất nhã của ông lúc ông bước vào phòng khách nhà tôi. Tôi cũng xin nhắc ông: Không ai có quyền chạm đến danh dự tôi, tuy nhiên tôi cảm thấy có bổn phận giúp đỡ ông. Ông có quyền dùng người và ngựa của tôi và gắng mà tìm lấy những gì thuộc quyền ông..

Đang từ giọng rắn rỏi, cách biệt, lạnh lùng, chủ nhân đột nhiên đổi sang thân mật:

* * * Nhưng ông Haley ơi! Điều hay nhứt nên làm bây giờ là ông hãy vui vẻ ngồi vào bàn dùng điểm tâm với chúng tôi, sau đó sẽ hay, vội vã không ích chi.

Bà Shelby đứng lên viện cớ bận việc không thể dùng chung bữa điểm tâm với hai người đàn ông. Bà ra lệnh cho một người tớ gái dọn café và thức ăn cho họ đoạn cáo lỗi và rời khỏi phòng.

Haley cố gắng tỏ vẻ thân thiện với chủ nhân:

- Shelby ơi, bà nhà có vẻ quý mến con tớ gái lắm nhỉ?

- Tôi không muốn ông nhắc đến vợ tôi.

Shelby trở lại lạnh lùng như lúc đầu, Haley chữa ngượng:

- Đó chỉ là câu nói đùa mà, ông thừa hiểu chứ, ông Shelby..

- Lúc này không phải là lúc nên nói đùa.

Nghe giọng dấm dẳng, cộc lốc của chủ nhân, gã lái buôn nô lệ uất lắm, gã cho là giấy tờ đã ký xong, hoàn toàn rũ sạch nợ nần nên Shelby trở nên phách lối.

Đám gia nhân trong trại vẫn còn xôn xao về chuyện Elisa trốn đi với đứa con: Trong nhà cũng như ngoài đồng họ bàn tán sôi nổi về kết quả của sự việc. Đây là biến cố trọng đại nhất xảy ra tại trang trại này, khiến họ nhốn nháo và bối rối dữ.

Tên Samuel đen (Samuel có biệt danh này vì hắn đen trũi, đen kịt, đen hơn hết trong số nô lệ ở Côte d'Ebène) đang suy nghĩ lung lắm - làm việc bằng trí óc - hắn phán đoán về ảnh hưởng và tầm quan trọng của sự việc xảy ra bằng thứ trực giác bén nhạy khá thông minh của hắn.

- Ê, Samuel! Ê, Sam! Ông chủ cần mấy anh thắng yên hai con Bell và Jerry đó nghe.

Giọng André cắt đứt dòng suy nghĩ của Samuel, lôi hắn trở về thực tại:

- Thắng ngựa để làm chi vậy hở André?

- Ủa, vậy ra anh chưa hay chị Elisa đã bỏ trốn với Henri sao? Anh với tôi sẽ phải đi cùng ông Haley để giúp ổng tìm chị ấy.

- Được đây là một dịp may - Samuel hớn hở nói - Đến bây giờ tao mới được tin cậy. Mày sẽ thấy nếu tao đuổi kịp chị ấy.. Hà, người ta sẽ có dịp thấy thằng Samuel này rất được việc à!

- Ê, anh Samuel! Anh nên hiểu là bà chủ không muốn anh bắt lại chị ấy đâu nhé! Anh phải liệu chừng đó nghe.

Samuel mở to hai mắt, gặn lại:

- André, sao mày biết chuyện này?

- Tại sao hở? Chính sáng nay trong lúc tôi đem nước rửa mặt vào phòng ông chủ, bà chủ bảo tôi đến phòng chị Elisa coi thử tại sao bà gọi chị ấy mấy lần mà chị không đến hầu bà.. và rồi.. và rồi khi biết chị trốn đi, bà đã không tỏ vẻ giận mà còn nói là bà cám ơn Chúa đã sắp đặt việc này. Chà, anh biết không, ông chủ thì cuống cuồng lên, ông nói thế này chớ: "Bà nói vậy mà nghe được tai sao?". Nhưng sau cùng, bà đã thuyết phục được ông rồi. Tôi cho anh hay chuyện này, tôi biết rõ tại sao.. Tốt hơn, tụi mình nên đứng về phía bà, tôi khuyên anh đó.

Samuel đen gãi gãi mái tóc bù xù của hắn, chắc chắn trong đó không có một khối óc thông thái nhưng hắn biết suy nghĩ chín chắn, cân nhắc lợi hại kỹ càng. Rồi hắn kéo quần lên, một thói quen của hắn mỗi khi gặp phải một điều khó xử. Hắn lầm bẩm một mình:

- Không nên tin chắc vào một điều gì trên cõi đời này.

Hắn nói với giọng trang trọng của một triết gia, nhấn mạnh vào tiếng này như tuồng hắn cho là ngoài cõi đời này, còn nhiều cõi đời khác nữa và hắn đi đến kết luận trên sau khi đã so sánh.

- Theo tao nghĩ - Samuel lưỡng lự giây lâu rồi tiếp - bà chủ cũng muốn bắt chị Elisa chớ chẳng không.

- Thì vẫn.. bà muốn bắt chị Elisa về, song đấy là chuyện khác. Nhưng bà không khi nào lại muốn ông Haley độc ác bắt được thằng bé Henri, điều này..

- À.. à..

Samuel gật gù, thở phào một cái, giọng trầm đặc biệt của dân da đen.

- Thôi, anh đi thắng ngựa nhanh nhanh lên một chút, đừng làm mất thì giờ. Bà chủ chờ anh mà anh cứ đúng nói lảm nhảm, tầm phơ.

Samuel hấp tấp đi bắt ngựa và một chốc sau hắn trở lại với con Bell và con Jerry. Hắn nhanh nhẩu nhảy xuống đất trong khi ngựa còn chạy và cột chúng gần một bức tường.

Con ngựa của Haley cạnh đó là một con ngựa còn trẻ, vốn rất nhát, đá hậu, hí vang lên và vùng vẫy dưới sợi dây cương. Samuel hét lên:

- Ồ! Đồ quỷ sống! Mày lên cơn hở? Tao có cách bắt mày phải đứng yên một chỗ.

Khuôn mặt đen trũi của hắn sáng lên một cách ranh quái.

Samuel đến gần cây tần bì to lớn tỏa bóng mát khắp sân, những cành nhỏ hình tam giác bén nhọn rơi rụng vương vãi xung quanh dưới đất; Samuel nhặt một cành, tiến lại sát con vật vuốt ve vẻ âu yếm như thể dỗ dành nó và nhanh như cắt hắn làm bộ như sửa lại cái yên ngựa mà thật ra là lén đút nguyên cả cái cành phía dưới yên. Hắn biết rằng chỉ cần có ai ngồi lên yên là con vật tức khắc lồng lên, dù nó không có vẻ bị thương tích, sây sát tí ti nào.

Thi hành xong thủ đoạn, Samuel xoa tay đắc ý, giương to đôi mắt, khuôn mặt rất hề, hắn nói:

- Rồi! Rồi đa! Lát nữa sẽ có chuyện.. sẽ thấy..

Đúng lúc đó, bà chủ xuất hiện, ra dấu gọi hắn. Samuel tiến lại gần nữ chủ nhân.

- Samuel, chú làm gì đó? Tôi bảo André kêu chú từ lâu rồi.

- Chúa phò hộ bà! Con không thể bắt ngựa cho mau được, chúng chạy nhong khắp cánh đồng.

- Thôi được, Samuel! Nghe đây: Bây giờ chú đi theo ông Haley để chỉ đường cho ông ấy, giúp ông ấy, Samuel, hãy săn sóc mấy con vật.. Chú biết là tuần rồi con Jerry bị sái chân chứ? Đừng bắt chúng chạy nhanh quá, hiểu không?

Mấy tiếng sau cùng, bà chủ nói nhỏ và nhấn manh đặc biệt. Samuel thừa hiểu ý chủ nhân muốn gì, hắn mở to mắt lên, lễ phép:

- Thưa bà, xin bà tin con, con sẽ tuân lời bà, con chăm sóc mấy con ngựa kỹ, rất kỹ.

° ° °

- Nè, André ơi! Tao sẽ không lấy làm lạ khi chốc nữa thấy con ngựa của ông Haley nhảy nhổm trong lúc ông ấy vừa trèo lên. Tao cho mày hay: Đôi khi loài vật cũng biết tuân theo ý muốn của mình đó, mày ơi!

Samuel nói với André khi trở về bên gốc cây và thay vì kể rõ hành động mình, hắn chỉ thúc cùi chỏ vào hông thằng bạn nhỏ. André cũng thích chí, kêu lên "Ái chà" vui vẻ.

Rồi hai đứa cười rộ lên, đầu lắc lư, ngả nghiêng sang phải, sang trái, tay trong tay nhau chúng chờ đợi chuyện lạ sắp xảy ra.

Haley xuất hiện trước khung cửa. Bữa điểm tâm ngon và cốc café thơm ngát làm hắn quả có dịu lại chút ít. Mặt gã tươi tỉnh, vừa tiến ra sân gã vừa cười nói luôn miệng.

André và Samuel nhặt lấy nón - loại nón chúng tự kết lấy bằng lá dừa - rồi chạy lại phía mấy con ngựa để sẵn sàng giúp đõ ông khách quý của chủ nhân.

- A! Tụi bay đây rồi! Tốt lắm, bây giờ chúng ta lên đường ngay cho kịp, kẻo mất thì giờ.

- Vâng, thua ông!

Samuel lễ phép, vừa nói vừa đưa lão dây cương và giữ chắc bàn đạp trong khi André tháo dây hai con ngựa kia.

Đúng vào lúc Haley ngồi lên yên ngựa, con vật bỗng đột ngột phóng cao khỏi mặt đất, hất chủ nó rớt xuống bãi cỏ khô cách đó vài bước như ta vứt một trái mít già.

Samuel lao tới, chộp dây cương một cách can đảm, nhưng hắn chỉ kịp che cặp mắt con vật bằng chiếc nón lạ lùng của hắn, song chính cái nón kỳ cục đó lại làm con ngựa điên tiết thêm lên, lồng lộn thoát khỏi tay Samuel, hí lên mấy tiếng man rợ và sau vài cú đá hung hăng, nó phóng nhanh về phía cánh đồng, theo sau là con Bell và con Jerry mà André vừa tháo dây xong.

Một cảnh náo động tức thì diễn ra: Samuel và André thì vừa la hét luôn miệng vừa chạy quanh, chó sủa vang lên, Mike, Moise, Amanda, Fanny và một tá con nít da đen nữa của trại chạy tán loạn tứ phía, la ó, vỗ tay, cười đùa nhộn lên như thể chúng được dự vào một trò chơi thích thú.

Con ngựa của Haley, tuy nhát nhưng vốn là một ngựa non lại đã hăng lên rồi, nó gây cho đám khán giả nhốc con này một trò vui đáng kể. Nó phi thẳng một mạch đến bìa rừng thưa rồi dừng lại chờ cho người ta đuổi theo gần đến nó mới lại chạy tiếp, vừa chạy vừa đá hậu, và còn cất tiếng hí vang dữ tợn phóng thật sâu vào rừng.

Samuel rình rình chờ dịp thuận tiện là tóm con vật hung hăng lại. Chỗ nào có một con ngựa nổi cơn khùng bất ngờ là nơi đó thấp thoáng cái mũ kỳ quái kết bằng lá dừa của Samuel. Hắn kêu luôn kiệng:

- Này, này! Đến đây đi! Này! Này..

Tiếng kêu nửa như dọa dẫm, nửa như dỗ dành cốt để áp đảo tinh thần con vật.

Haley thì hết chạy sang trái lại chạy sang phải, nguyền rủa, chủi thề, dậm chân. Ông Shelby đứng trên bậc thềm cao, cố gắng ra lệnh một cách vô hiệu quả.

Còn bà Shelby thì sao? Bà đứng yên bên cánh cửa sổ trong phòng, theo dõi cảnh tượng buồn cười diễn ra trước mắt, mỉm cười hài lòng. Quả bà cũng có hơi ngạc nhiên, bà nghĩ rằng có cái gì khác lạ, có âm mưu.. chi đây chứ chẳng không.

Cuối cùng, hai tiếng đồng hồ sau người ta thấy Samuel xuất hiện, vẻ hơi vênh váo một chút như thể hắn là một ông tướng vừa thắng trận lớn: Ngồi chễm chệ trên lưng con Jerry, tay nắm chặt dây cương con ngựa của Haley.

Con ngựa thì đẫm ướt mồ hôi, con mắt đỏ quạch, cánh mũi phập phồng, nó vẫn còn như hục hặc muốn gây sự chứ chưa hẳn đã được thuần phục hoàn toàn. Giọng hãnh diện, Samuel la lên:

- Bắt được nó rồi đây! Không có tôi, đố ai trị con quỷ này cho nổi..

Nhưng Haley gắt gỏng, cau có ngắt lời Samuel:

- Không có mày.. không có mày thì việc này đâu có xảy ra..

- Xin Chúa phò hộ ông Haley! - Samuel nói với gã ta bằng một giọng buồn rầu giả tạo - Ông không thấy tôi như vừa lội dưới ao lên đây sao: Tôi ướt đẫm mồ hôi vì công việc của ông..

- Phải! Vì sự ngu đần của mày, tao bị trễ mất hơn ba tiếng đồng hồ. Thôi, lên đường ngay! Ta không muốn kéo dài thì giờ, đừng nói lôi thôi.

Làm bộ khổ sở, Samuel lại kêu lên:

- Thưa ông Haley, ông muốn giết hết chúng tôi, cả người lẫn ngựa hay sao? Chúng tôi gần kiệt sức mà mấy con ngựa cũng rã rời. Ông nên vui lòng nán lại chờ đến xế trưa. Con ngựa của ông cần nghỉ ngơi cho lại sức, ông nhìn kỹ nó coi! Nó đang ở trong tình trạng thế này này.. Còn con Jerry thì khập khiễng. Hơn nữa, tôi đoán chắc bà chủ cũng không bằng lòng để khách quý như ông ra đi mà chưa dùng bữa đàng hoàng đâu, thưa ông. Xin Chúa phò hộ ông! Chúng ta sẽ không mất mát gì vì việc trễ nãi này, chị Elisa đi bộ xa không nổi đâu, chị ấy yếu lắm.

Nhận thấy cuộc đối thoại giữa đôi bên có vẻ gay cấn, bà Shelby liền bước xuống khỏi thềm đến gần can thiệp. Giọng từ tốn, lịch sự, bà nói lấy làm tiếc về tai nạn này, đoạn mời Haley vào nhà dùng bữa trưa. Bà hứa chắc là bữa ăn đã sẵn.

Haley biết là không thể làm cách nào khác hơn dành phải nhận lời nữ chủ nhán, và không bỏ được nét mặt cau có, gã đi xăm xăm vào phòng khách.

Samuel tròn mắt lên với một vẻ ranh quái vô cùng đắc ý, trịnh trọng dắt ngựa về chuồng.

 

Chương 7

Bấm để xem

Chưa bao giờ Elisa thấy lẻ loi và đau khổ tột cùng bằng lúc nàng bế con lầm lũi ra khỏi căn lều của bác Tom.

Nỗi phẫn uất, bất công mà chồng nàng đang hứng chịu, sự nguy hiểm đang chờ đón con nàng, hiện trạng của nàng giờ đây.. tất cả quay cuồng như một cơn lốc dữ trong đầu nàng làm cho nàng lo lắng và bối rối không tả được. Cái gì sẽ đón chờ nàng trên con đường trốn tránh trong đêm khuya đây? Nàng đã thực sự rời khỏi ngôi nhà duy nhất nàng quen thuộc, rời bỏ nữ chủ nhân, một phụ nữ quý phái và tốt bụng mà nàng rất mực thương yêu và kính trọng. Đó là nơi nàng đã được sinh ra và lớn lên, khung cảnh thân thuộc gắn bó với nàng từ thuở còn thơ ấu cho đến tuổi trưởng thành.

Nàng đã lớn lên với những thân cây đầy bóng mát, chúng đã che chở nàng, chứng kiến những trò chơi của nàng thuở ấy. Rồi những khu rừng thưa mà nàng thường đi dạo vào buổi chiều trong những ngày còn được hạnh phúc bên người chồng trẻ đầy nghị lực và có tài. Tất cả những thứ này như thi nhau ẩn hiện trước mắt nàng, thấp thoáng dưới ánh sáng lạnh lẽo của những vì tinh tú, hình như cùng một loạt lên tiếng, trách móc nàng đã rứt bỏ chúng ra đi.

Tuy nhiên, vượt trên cả những kỷ niệm êm đềm đáng ghi nhớ đó, tình mẫu tử thâm sâu đã khiến nàng cương quyết; nàng cảm thấy mối hiểm nguy khủng khiếp đang đè nặng tim mình và càng lúc càng gần hơn.

Thằng bé Henri đã khá lớn và có thể đi bộ. Trong những dịp khác nàng rất vui sướng nắm tay con dắt nó đi, nhưng trong lúc này cái ý nghĩ sẽ mất nó, sẽ không còn dịp được bế nó trong tay làm nàng rùng mình, khiếp hãi. Vì vậy, Elisa ghì chặt con vào lòng, hấp tấp bước mau gần như chạy trong đêm sâu.

Mặt đất đóng băng nứt rạn dưới chân nàng. Một tiếng động nhỏ cũng đủ làm nàng giật mình, nghe ngóng. Tiếng xào xạc của cành lá, một cái bóng cây lay động cũng làm cho máu trong huyết quản rìang như ngừng chảy và bước chân nàng càng vội vã hơn. Cùng một lúc, Elisa ngạc nhiên về sức chịu đựng của mình: Thằng bé có vẻ nhẹ hẩng đi trong tay người mẹ, tựa cái lông chim.

Thoạt tiên, nỗi sợ hãi và kinh ngạc làm nó tỉnh ngủ, rồi thấy cử chỉ lạ lùng của mẹ - Elisa bảo con đừng nói lớn và thở mạnh - khiến nó mang máng hiểu rằng có một sự đe đọa gì đây và nó tin là mẹ nó chỉ có thể cứu nó nếu nó chịu tuân lời, im lặng trong vòng tay mẹ. Mãi sau, khi cơn buồn ngủ kéo đến, thắng bé mới lên tiếng hỏi:

- Mẹ ơi! Con có thể ngủ được không, hở mẹ? Con có phải thức không?

- Không cần, con ạ! Nếu con buồn ngủ cứ ngủ đi..

- Con ngủ mà mẹ đừng bỏ con, nghe?

- Chúa ơi, bỏ con sao được? Không đâu, con cứ ngủ đi!

Người mẹ âu yếm trả lời con. Thằng bé nhìn mẹ bằng đôi mắt đen láy, sáng rỡ, mặc dù đôi mắ nó tái xanh:

- Mẹ nổi thiệt không? Chắc không?

- Chắc lắm, con hãy tin mẹ. Mẹ không bao giờ bỏ con, không bao giờ!

Người mẹ nói với giọng cương quyết và lạ đến mức chính nàng cũng sờ sợ vì có cảm tưởng đó không phải là tiếng nói của chính mình.

Thằng bé đáng thương mệt mỏi gục đầu xuống, ngủ thiếp trong tay mẹ. Hai bàn tay bé nhỏ bám chặt vào Elisa, hơi thở ấm phả lên cổ Elisa gây cho nàng cái cảm giác hăng hái, tin tưởng.

Bờ ranh của trang trại, khu rừng thưa.. lần lượt nàng vượt qua khỏi.. và nàng bước tới, bước tới mãi, không ngừng nghỉ một giây dù để lấy hơi, cho đến một lúc, những tia sáng đầu tiên của bình minh báo hiệu, soi xuống con đường lớn, cách trang trại của chủ nhân nàng nhiều dặm.

Elisa vẫn thường cùng đi với bà chủ đến thăm những người bạn trong miền lân cận, đến tận làng T. Tận bên bờ sông Ohio nên nàng biết rõ vùng này. Nhưng nếu đi xa hơn, băng qua bên kia sông thì Elisa mù tịt hoàn toàn. Sang bên ấy, nàng chỉ còn biết nhắm mắt đưa chân, phó thác số mạng trong tay Chúa.

Khi xe cộ và ngựa bắt đầu qua lại trên con đường lớn thì Elisa - với thứ trực giác tinh tế và bén nhạy mà ai cũng có trong những trưởng hợp tương tự như hoàn cảnh nàng hiện nay - linh cảm rằng với bước chân bỡ ngỡ và vẻ mặt tràn đầy lo lắng thế này, nàng sẽ dễ bị người qua đường chú ý, nếu không muốn nói là nghi ngờ. Nàng bèn đặt con xuống, sửa lại quần áo, đội mũ ngay ngắn và cố gắng bước đi với dáng bộ chững chạc, bình thường.

Elisa có mang theo mấy trái táo và bánh ngọt. Elisa dùng táo để khuyến khích thằng bé: Nàng lăn chúng trước mặt con cách nó vài thước và đứa bé vô tình cố sức chạy theo. Cứ thế, mẹ con nàng đi thêm được vài dặm nữa.

Một chốc sau, mẹ con nàng đến một cánh rừng, cạnh con suối chảy róc rách êm tai. Thằng bé vừa đói vừa khát, nó bắt đầu nhăn nhó. Hai mẹ con băng qua một hàng rào rồi Elisa đặt con ngồi khuất sau một tảng đá lớn, nàng dỗ nó và cho nó ăn. Henri rơm rớm nước mắt khi thấy mẹ không chịu ăn, nó dang đôi cánh tay nhỏ nhắn ôm cổ mẹ và đút vào miệng mẹ miếng bánh. Elisa nghẹn ngào bảo con:

- Mẹ không đói, Henri ạ!.. Con yêu của mẹ ơi, mẹ không nuốt được khi con chưa thoát hiểm.. mẹ con ta còn phải đi, đi nữa, đi mãi cho đến tận bờ sông.

° ° °

Elisa lại vội vã lên đường.. và rồi, giây lát sau lại giữ bước chân bình thường, chững chạc. Mẹ con nàng đã vượt qua được nhiều dặm đường ở những nơi nàng khá quen thuộc. Nàng nghĩ là nếu tình cờ gặp ai thì nhở vào sự đối đãi nhân từ của chủ nhân từ trước, người ta sẽ không nghi ngờ nàng đang trên đưởng trốn chạy. Ngoài ra, Elisa cũng may mắn là có màu da khá trắng, nếu không quan sát kỹ, người ta khó mà nhận ra dòng máu lai pha trộn trong huyết quản nàng. Cả Henri nữa, nó cũng trắng như mẹ, đó là một may mắn rất đáng kể lúc này. Nàng hy vọng có thể thoát hiểm không mấy khó khăn.

Mặt trời đứng bóng, Elisa ngừng chân ở một ngôi trại xinh xắn để nghỉ ngơi giây lát và dùng bữa trưa. Càng đi xa, mối de dọa càng giảm dần, đầu óc Elisa bớt căng thẳng. Tận lúc này, nàng mới cảm thấy đói và mệt nhoài.

Bà chủ trại tốt bụng và hơi lắm chuyện, đã luống tuổi, tỏ ra vui mừng được có người để trò chuyện. Bà tin ngay Elisa, không chút ngờ vực gì về những lời bịa đặt của thiếu phụ đáng thương khi nghe nàng nói bà chủ cho nàng đến chơi và ở lại nhà bạn một tuần lễ. Còn Elisa thì nghĩ thầm: "Vậy là mình đã gian dối".

Một tiếng đồng hồ trước khi mặt trời lặn, Elisa đến làng T. Bên bờ sông Ohio. Lúc này tứ chi rã rời, nàng hết sức mệt mỏi nhưng tinh thần hăng hái lạ thường. Cái nhìn đầu tiên mà nàng dành cho giòng sông, cũng giống như câu chuyện Jourdan trong kinh thánh: Bên kìa bờ là tự do đang đợi nàng.

Lúc ấy thời tiết vào đầu xuân. Nước sông dâng cao và chảy xiết, cuồn cuộn kéo theo những tảng nước đá. Do hình dạng đặc biệt của bờ sông ở vùng này trong tiểu bang Kentucky, nhô lên một mõm đất cao chìa ra tận giữa dòng sông, nhiều tảng nước đá khổng lồ không tan kịp và chảy theo dòng nước, bị vướng lại. Chúng nằm ụ thành đống, chồng chất lên nhau nom như một bức màn cao sừng sững ngân cách sự liên lạc giữa hai bên bờ.

Elisa đứng sững một lúc lâu nhìn quang cảnh này, lẩm bẩm:

- Trời ơi! Phà không chạy được sao?

Nàng chạy ù về phía một quán nhỏ để hỏi thăm chi tiết. Bà chủ quán đang bận chiên cá và nấu món ra-gu cho bữa ăn chiều. Bà quay lại, tay vẫn cầm cái nĩa chú ý nghe giọng dịu dàng, khẩn thiết của người thiếu phụ.

- Thưa bà, có cái phà hay chiếc tàu chở người sang B. Không ạ?

- Không đâu, hiện không tàu phà chi chạy cả.

Nỗi đau đớn và tuyệt vọng của Elisa khiến bà chú ý, bà ân cần hỏi:

- Này cô, cô cần sang sông lắm hay sao? - Hơi ngập ngừng một chút, bà tiếp - Có ai đau ốm chi chăng? Cô có vẻ lo lắng quá..

- Con cháu đang lâm nguy, cháu chỉ mới được tin chiều hôm qua. Cháu đi liền một mạch đến đây với hy vọng là có phà sang sông.

- Xui xẻo cho cô quá! Tôi nghe mà ái ngại cho cô..

Tình mẫu tử được đánh thức trong lòng bà. Bà dòm qua cửa sổ, hướng mắt về phía căn lều gỗ tối đen, cao giọng lên:

- Salomon ơi!

Eliaa thấy một người đàn ông với đôi tay dơ bẩn và ngực khoác tấm tạp dề da từ phía lều gỗ bước ra. Bà chủ sốt sắng:

- Salomon này, ông khách ấy có định sang sông ngay tối nay không?

- Thưa, ông ta nói sẽ cố gắng, nếu có thể được.

Bà chủ quay lại cô khách lạ giải thích:

- Có một ông khách sẽ đến đây để chở hàng hóa sang sông đêm nay. Ông ta sẽ ăn tối tại đây. Tốt nhất là cô nên nghe lời tôi ngồi nán lại chờ xem. Cháu bé kháu khỉnh quá..

Bà vừa nói vừa đưa cho nó cái bánh song kiệt sức nhiều giờ, nó khóc vì mệt, không vui vẻ đón nhận. Elisa nói với bà chủ quán:

- Thưa bà, cháu nó không quen đi bộ, cháu bị giục giã đi nhanh nên mệt..

Bà chủ quán bảo Elisa, dịu dàng:

- Cô đưa cháu vào nghỉ một lát đi.

Bà nói và mở cửa căn phòng nhỏ trong đó có cái giường sạch sẽ.

Elisa nghe theo, đem con lên giường và ẵm nó trong tay cho đến khi Henri chìm vào giấc ngủ. Còn nàng, làm sao nàng có thể nghỉ ngơi được khi mà cái ỷ nghĩ đang bị săn đuổi thôi thúc nàng như ngọn lửa âm ỉ, đốt cháy tận xương tủy nàng. Nàng ngồi cạnh con, buồn bã, nước mắt chảy dài và không ngớt nhìn những tảng nước đá bồng bềnh đang cuồn cuộn trôi theo dòng nước, ngăn cách nàng với sự tự do bên kia sông.

° ° °

Trong lúc người mẹ can đảm đang cùng con trên đường trốn chạy thì ở trang trại, nữ chủ nhân cố trì hoãn cuộc săn đuổi của gã buôn người bằng cách mời gã nán lại dùng bữa. Bà tuyên bố là bữa ăn đã sẵn sàng, và dù lệnh dọn bàn ăn đã ban ra có sự hiện diện của Haley cùng với nhiều lần có tiếng giục giã, bác Tom gái, bà đầu bếp chính, mỗi lần nghe hối, lại gật gù lẩm bẩm trong miệng những tiếng vô nghĩa. Công việc nấu nướng được tiếp tục một cách chậm chạp khác với thói quen vui vẻ, nhanh nhẩu của bác hằng ngày. Đây là lần thứ nhất, bà đầu bếp này làm việc một cách miễn cưỡng, lâu lắc.

Cả nhà cũng linh cảm là hình như bà chủ đồng lòng với họ trong việc trễ nãi khác thường này. Và có nhiều cái làm người ta ngạc nhiên hơn, vì những cản trở cùng lúc xảy ra làm bữa ăn đã chậm càng thêm chậm: Một tên hầu bàn vụng về làm đổ nguyên bát nước sốt, phải nấu lại; một thằng bé khác làm đổ thùng nước đang khiêng từ giếng về, lại phải chạy ra giếng lần nữa. Đã hết đâu, một đứa nữa làm đổ hết đĩa bơ.

Bác Chloé làm việc lơ là, lấy có, không chút hứng khởi. Bác trả lời những kẻ tỏ ra thắc mắc về hành động bác hôm nay bằng một câu với cái giọng rầu rĩ:

- Làm sao tôi hăng hái cho nổi? Lương tâm tôi không cho phép tôi nấu nướng ngon lành, dọn cho kẻ buôn người ăn đặng hắn có thể săn đuổi người khác như người ta săn thú! Tôi đâu phải là gỗ đá, vô tri. Phải hiểu cho tôi..

Bọn gia nhân, miệng cười chế giễu, vào nhà bếp tuyên bố là ông Haley đang cáu kỉnh, bực mình, là ông ta không thể ngồi yên trên ghế, là ông giậm chân đùng đùng, là ông bước tới bước lui trên phòng khách không ngừng.

Bác Tom trai nói:

- Tôi rất bằng lòng là sáng nay ông chủ không bỏ đi như ông đã đự tính. Nếu ông làm vậy tôi còn buồn nhiều hơn là bị bán nữa kia. Dù rằng ông làm vậy cũng là điều tự nhiên, ông muốn tránh.. nhưng tôi, tôi biết ông từ khi ông còn nằm trong tã lót.. tôi rất hiểu hoàn cảnh ông hiện nay và tôi vui vẻ mà tuân theo ý Chúa định. Ông có thể bị vỡ nợ nếu không bán tôi, ông hành động thế là phải lắm. Có điều khiến tôi không yên lòng là sau khi tôi đi rồi e công việc ở trại sẽ đình trệ ít nhiều. Ông chủ không thể để mắt khắp nơi được như tôi trước nay. Những đứa trẻ trong trại thật ngoan nhưng lại nhẹ dạ khờ khạo. Tôi lo quá!

Một hồi chuông vang lên, Tom được gọi lên phòng khách.

- Tom ơi! - Giọng ông chủ dịu dàng - Tôi phải báo cho chú biết là tôi nợ ông Haley đây mười ngàn đô la và ông ấy bằng lòng trừ hết số nợ nếu chứ chịu đi với ông đến nơi nào ông muốn. Hôm nay, ông Haley đang bận giải quyết vài chuyện cần, vậy ngày hôm nay chú được thoải mái làm gì tùy ý.

- Cảm ơn ông chủ.

Chú Tom bình tĩnh nói. Gã buôn người chen vô:

- Đừng quên điều này: Nếu anh đánh lừa chủ anh, tôi sẽ không bỏ qua món nợ. Hừ, nếu chủ anh mà nghe lời tôi, ông đã không bị bọn da đen các anh qua mặt vù vù, tôi thì.. tôi lạ gì các anh, luồn như trạch, các anh giống nhau hết, gian giảo..

- Thưa ông - Tom đứng thẳng trước mặt chủ nhân, đĩnh đạc nói - Khi tôi lên tám tuổi, bà chủ cũ của tôi, bà cụ thân sinh ra ông, đặt ông trong tay tôi mà nói rằng: "Tom ơi! Đây là chủ của con sau này, con hãy phục tòng nó, giúp nó tận tâm". Tôi còn nhớ rõ, lúc đó ông chưa tròn một tuổi. Cho đến ngày nay, năm chồng tháng chất, có bao giờ tôi phụ lời ủy thác của cụ bà chưa? Có bao giờ tôi xao lãng bổn phận tôi đòi chưa? Ông nhớ lại coi, nhất là, nhất là kể từ ngày tôi được trở lại đạo đến nay..

Ông Shelby sững sờ vì xúc động, không sao cầm nước mắt. Ông cố gắng nói với người đầy tớ trung thành:

- Chú thật can đảm và có lòng. Tôi hiểu là chú nói đúng với sự thật và Chúa cũng chứng giám cho chú. Tom ơi! Nếu có phương thế khác, tôi không bao giờ bán chú đâu.

Bà Shelby nối lời chồng:

- Thật đó, chú Tom ơi! Chúng tôi sẽ tìm cách chuộc chú về khi nào chúng tôi qua cơn thử thách này.

Quay sang Haley, bà tiếp:

- Này ông Haley ơi, xin ông giữ lời hứa: Cho chúng tôi biết đã bán chú Tom đây cho ai, ở địa chỉ nào, đặng chúng tôi có thể..

- Đó là chuyện tất nhiên, thưa bà! - Haley vồn vã - Nếu bà muốn, trong vòng một năm sau, tôi hứa sẽ đem Tom trở lại cho bà.

- Tôi sẽ mua Tom với giá cao.

Gã con buôn cười hềnh hệch, khả ố:

- Tốt lắm! Tôi sẵn sàng bán và cũng sẵn sàng mua, miễn tôi có lợi. Đó là những gì tôi mong muốn, chắc bà hiểu.. Nghề của tôi mà, thưa bà!

Trước vẻ vô liêm sỉ, trân tráo của gã buôn người, đôi vợ chồng trại chủ cảm thấy nhục nhã, mất mặt nhưng họ cùng hết sức cố gắng để không lên tiếng sỉ vả gã; họ sợ làm gã nổi khùng lên, gã sẽ bỏ bữa ăn và tức khắc săn đuổi Elisa với đứa nhỏ vô tội.

Bà phải dùng hết mọi mẹo vặt của phái nữ để ngăn hành động của gã, bà cười thật tươi, bà trò chuyện thân mật, hỏi thăm về gã v. V.. Tóm lại, bà tìm hết cách để giữ gã lại càng lâu càng tốt, cốt kéo dài thời gian đuổi theo Elisa mà gã rất nóng lòng thực hiện.

° ° °

Sau bữa cơm trưa, vào khoảng hai giờ, Samuel và André dắt ngựa đến. Trông chúng lúc này thật tươi tỉnh và sung sức hơn bao giờ hết, dù rằng chúng vừa trải qua cuộc săn đuổi khó nhọc ban sáng. Chắc hẳn nhờ bữa ăn trưa, chúng lấy lại được phong độ và nhiệt thành.

Haley lại gần chúng, bằng giọng hách dịch, dặn dò chúng phải làm gì, làm gì và.. phải gắng thành công. Gã nói thêm khi đến bờ rào cuối cùng của trang trại:

- Ta muốn đi thẳng tới bờ sông, ta biết rõ ý muốn của nó, chắc chắn là nó băng qua sông..

- Thưa ông, ông đoán rất đúng. Đó là ý định của người đi trốn. Nhưng thưa ông, có hai con đường đến bờ sông, đường đá và đường đất, ông chọn đường nào?

André ngơ ngác nhìn bạn, ngạc nhiên trước sự tiết lộ mới mẻ này, song rồi nó xác nhận tức thì lời bạn bằng những câu vô thưởng vô phạt. Samuel thêm vào:

- Theo tôi, tôi cho là chị Elisa sẽ theo con đường cũ, vì vắng vẻ, kín đáo hơn.

Haley tuy ngờ vực lời của hai tên da đen, song phải đồng ý là nhận xét này có lý.

Quả vậy, đó là con đường cũ kỹ trước kia dẫn đến bờ sông. Nay nó bị bỏ hoang, không dấu chân người lai vãng đã nhiều năm, từ khi có con đường mới. Đường cũ này chỉ còn trống quang trong khoảng một giờ đi bộ rồi thì nó bị cắt ngang bởi những hàng rào và những thửa ruộng nhỏ.

Samuel rất thông thạo đường này, còn André trái lại, hắn mù tịt vì lâu quá không hề đặt chân đến đây. André theo sau với vẻ trầm ngâm cẩn trọng, chốc chốc lại kêu lên là con đường gồ ghề, lồi lõm quá tệ đối với con ngựa Jerry. Có khi nó lẩm bẩm một mình không ai nghe rõ.

Haley cáu kỉnh lắm, hắn dọa dẫm hai tên gia nhân của ông Shelby:

- Cho tụi bay hay trưởc là đừng hòng qua mặt tao. Tao biết hết, tao biết rõ mưu mô của tụi bay! Nhưng tao thề là không bỏ con đường này nửa chừng đâu. André! Câm miệng đi!

- Ông có quyền làm điều gì ông thấy có lợi chứ, thưa ông! Chúng tôi đâu dám ngăn ông?

Samuel nói bằng giọng lễ phép và cùng lúc hắn ném cho bạn một cái nhìn ý nghĩa, chúng có vẻ rất đắc ý, quên cả giữ gìn kín đáo đối với Haley.

Thỉnh thoảng, Samuel đảo mắt nhìn quanh rồi bất chợt kêu to:

- Kìa! Tôi thấy cái gì giống cái mũ đàn bà ở kia kìa..

Hay nói với André:

- Hình như chị Elisa đang ở dưới vực sâu kìa!

Hắn chơi khăm: Cứ đến một chỗ nào khúc khuỷu và có đá nhọn, những chỗ không thể đi nhanh mới thổt lên những câu khám phá mơ hồ tương tự.

Tóm lại, Samuel gây cho tên buôn người sự hồi hộp liên tục suốt, cả một giờ đồng hồ trong cuộc săn người.

Một lát sau, ba người đụng phải cái sân của một trang trại khá lớn. Song mọi người đều ra đồng làm việc hết, không một bóng người. Trại nằm vắt ngang con đường, thế là cả bọn không thể tiến lên theo hướng này được nữa. Samuel lấy làm đắc chí, nói bằng giọng vô tư:

- Đó, ông thấy chưa: Tôi đã thưa trước mà ông có nghe đâu. Làm sao một người lạ như ông có thể biết rõ vùng này hơn tôi, một kẻ được sinh ra và lớn lên tại đây chớ.

- Đồ mất dạy, tại mày chớ tại ai.

Haley hét dựng lên. Samuel gân cổ cãi:

- Kìa, sao ông lại đổ lỗi cho tôi? Tôi có thưa trước với ông, chính thằng André cũng có nghe mà.

Gã buôn người giận sôi nhưng phải cố nén, rồi cả ba quay ngựa lại, hướng về con đường mới to rộng.

° ° °

Những sự trễ nãi này quả có lợi không nhỏ cho Elisa. Gần một tiếng đồng hồ qua, con nàng được nằm ngủ bình yên thoải mái trong căn phòng của quán trọ, trước khi tên Haley lù lù xuất hiện.

Ngồi cạnh cửa sổ, Elisa đang nhìn về hướng khác, nàng không hay biết là kẻ săn đuổi đến sau lưng mình. Nhưng đôi mắt tinh anh của Samuel thì đã nhận ra nàng ngay lúc ấy, trong khi Haley và André đi sau hắn vài bước.

Đây là lúc hồi hộp nhất. Samuel hành động tức khắc (vì hắn vốn lanh trí), hắn để cho gió thổi tung cái mũ đặc biệt của mình và hét toáng lên, cũng bằng giọng rất là.. đặc biệt. Tiếng hét báo động này làm Elisa giật nẩy mình lên, nàng vội vã nép người về phía sau.

Cả ba cùng dừng lại trước cửa quán, ngay sát bên cánh cửa sổ.

Căn phòng còn có một cánh cửa mở hướng ra sông. Nhanh như một mũi tên, trông giây phút thập tử nhất sinh này, không cần nghĩ ngợi lâu la chi, Elisa cúi xuống, cắp lấy đứa bé đang thiêm thiếp ngủ và phóng ba bước một xuống mấy bậc cấp ra bờ sông.

Tên buôn người - hay săn người cùng thế - vừa kịp thấy nàng là lúc nàng đã thoát ra phía bờ sông.

Lập tức Haley nhảy xuống ngựa, quát gọi Samuel và André rồi gã vội vàng rượt theo Elisa, không bỏ mất một giây.

Con mồi chạy trước, thợ săn chạy sau, thật là giây phút gay cấn đáng sợ. Elisa cảm thấy chân nàng cơ hồ không chạm đất, nàng như đang bay. Sau lưng nàng là kẻ thù theo bám sát..

Ngay lúc nguy hiểm tột độ đó, với sức mạnh phi thường mà Trời ban riêng cho kẻ cùng đường tuyệt vọng, Elisa thét to một tiếng man tợ, nàng sãi nhanh từ bờ, phóc một cái lên giòng nước đang chảy xiết và rơi xuống trên một tảng băng đá lềnh bềnh, lập lờ. Đó là một bước nhảy liều lĩnh không tính toán của kẻ sa cơ, tuyệt lộ, địên cuồng.. coi cái chết nhẹ như chiếc lông chim.

André, Samuel và cả Haley không ai bảo ai cùng đồng thanh hét lên một tiếng và giơ cao tay lên trời khi trồng thấy cảnh tượng kinh hoàng diễn ra bất ngờ trước mắt.

Tảng băng khổng lồ rạn nứt kêu lên răng rắc và chìm lỉm dưới sức nặng của mẹ con Elisa.. Không để mất một giây nào, nàng nhảy từ tảng băng này đến tảng băng khác, liên tục không ngừng. Miệng thiếu phụ cũng phát ra những tiếng thét man dại như để thêm nghị lực phấn đấu với cái chết ngay trước mắt. Nàng trượt ngã, gượng dậy, nhảy tới, ngã nữa, có khi nàng lăn một vòng song cuối cùng, nàng lại đứng lên, phóng tới.

Thiều phụ mất giầy, tuột vớ, tuột cả đôi ra khỏi chân, máu nhỏ ròng ròng dưới chân nàng song tuyệt nhiên Elisa không hề cảm thấy đau đớn chút nào. Nàng chỉ biết một điều quan trọng: Bằng mọi giá nàng phải trốn khỏi nanh vuốt của kẻ mặt người lòng thú, dù có chết cũng cam. Khư khư giữ chặt đứa con yêu dấu trong đôi tay yếu đuối, nàng tiến tới không ngừng, bất chấp mọi trở ngại, dù do thiên nhiên hay loài người ngăn chặn. Những tảng băng lập lờ, vỡ ra, kêu lên răng rắc dưới đôi chân thoăn thoắt của nàng và dòng sông cuồn cuộn trước mặt nàng đều không làm nàng do dự. Elisa hành động như do một sức sai khiến huyền diệu bí mật, vượt ngoài khả năng của con người, có lẽ phần lớn vì tình thương tha thiết đối với đứa con độc nhất.

Bên kia bờ, Haley há hốc miệng đứng nhìn theo, bàng hoàng, kinh dị, sững sờ. Và rồi cuối cùng, như một phép lạ, như một giấc mơ, mẹ con Elisa đến được bên kia bờ, an toàn.

Một người đàn ông đưa tay cho nàng nắm, giọng ông ta cất lên nửa xót thương nửa khâm phục:

- Em là ai? Em can đảm lắm!

Elisa giật mình vì nhận ra khuôn mặt và giọng nói của người đàn ông, ông ta làm việc ở một trại sát canh trại chủ nàng. Nàng nói với ông:

- Thưa ông Symmer! Xin ông cứu tôi! Cho tôi trốn khỏi đây..

- A, Elisa! Cô không còn ở với ông bà Shelby nữa sao?

- Thưa ông, ông chủ tôi đã bán con tôi cho một nhà buôn nô lệ. Ông chủ mới đang rượt theo tôi kìa!

Nàng vừa nói vừa chỉ tay về phía bờ bên kia:

- Van ông, ông cũng có con, xin ông hiểu cho. Ông có con chứ, thưa ông?

- Phải, tôi cũng có một đứa con..

Ông Symmer trả lời, giọng cảm động và đưa tay đỡ thiếu phụ lên bờ, Elisa mừng rỡ đưa tay cho ông, bàn tay thô kệch nhưng tấm lòng rộng mở.

Người đàn ông ngừng lại khi họ cùng đến phía trên đê:

- Tôi rất hài lòng trong việc giúp đỡ cô, song tôi thú thật là không biết cho cô ở đâu. Điều mà tôi thấy nên làm ngay là chỉ cho cô biết nơi nên đến.

Ông chỉ cho Elisa thấy một ngôi nhà đồ sộ màu trắng nằm trơ vơ trên con đường chính của làng, tiếp:

- Hãy đến đó ngay đi! Ở đó toàn người tốt, tin cậy được. Họ sẵn sàng đón tiếp cô và con cô. Họ thường gặp cảnh này luôn.

- Xin Chúa phò hộ cho ông!

Elisa sung sướng nói. Người đàn ông ôn tồn:

- Cô đừng quan tâm, điều tôi làm không đáng chi đâu.

- Thưa ông, xin ông giữ kín giùm tôi chuyện này.. Xin ông hứa..

- Cô cho tôi là hạng người gì đây? Cứ trông vào hành động vừa rồi của cô tôi nghĩ rằng cô đáng được tự do, dù cô thuộc vào thành phần nào đi nữa. Nếu tôi có quyền hạn thì cô đáng được tự do, rất đáng.. và tôi tin là cô sẽ được tự do.

Elisa cảm ơn ông rồi đỡ lấy con, bước chân nàng vững vàng và đầy hy vọng. Người đàn ông đứng im, dõi mắt theo nàng. Ông lẩm bẩm:

- Ông Shelby có thể cho đây là một hành động không tốt của một người bạn đối với một người bạn, nhưng ta biết làm sao hơn? Nếu ông ấy bắt gặp tên nô lệ của ta trong trường hợp tương tự thế này, chắc cũng hành động như ta mà thôi. Làm sao ta có thể bắt giao cho chủ một thiếu phụ khốn khổ can đảm đã bị rượt đuổi như con vật và đã trốn thoát sau muôn vàn nguy hiểm? Ta không phải hạng chó săn, ta không thuộc hạng người săn đuổi đồng loại và không thể bắt giao những người nô lệ quả cảm, phi thưởng như thế này được.

° ° °

Bên này bờ sông Haley vẫn chưa hết kinh ngạc, sững sờ. Sau cùng, khi con mồi mất dạng, gã sực tình đưa đôi mắt lờ đờ thất thần nhìn hai tên nô lệ đứng bên rồi gã lặng lẽ dò xét thái độ chúng.

- Vậy là tiêu tùng rồi!

Samuel dửng dưng nói. Haley tiếp bằng giọng chán nản pha chút thán phục:

- Chắc nó có bảy con quỷ nhập vô mình.. nó phóng y như một con mèo rừng ấy thôi.

- Chúa ơi! - Samuel lại lễ phép - Tôi hy vọng ông vui lòng tha lỗi cho chúng tôi, chúng tôi đã không thể rượt theo chị ấy. Chúng tôi không đủ sức để vượt qua sông bằng cách ấy.

Và hắn phá lên cười, thích thú, không cần che giấu.

 

Chương 8

Bấm để xem

Ánh sáng của ngọn lửa ấm phản chiếu reo vui trên tấm thảm và những bức tranh treo trên tường trong gian phòng khách xinh xắn, bộ tách trà cũng bóng loáng.

Ông nghị Bird cởi bỏ đôi bốt ra khỏi chân và sắp mang vào đôi vớ mới, đôi vớ mà bà vợ xinh đẹp của ông đã bỏ công đan cho chồng trong mùa tranh cử vừa qua.

Bà Bird thật đúng là hiện thân của hạnh phúc. Bà đang bận trông coi đám tôi tớ dọn bàn ăn, thỉnh thoảng lên tiếng la rầy lũ con nghịch ngợm, đáng yêu. Chợt bà cất tiếng hỏi chồng:

- Này anh, hôm nay có chuyện chi ở nghị trường không?

Ông Bird có vẻ ngạc nhiên khi thấy vợ mình tỏ ra quan tâm đến hoạt động chính trị. Như một số đàn ông khác, ông cho là đàn bà chỉ biết lo chuyện trong nhà, chăm sóc con cái, may vá và bếp núc thôi. Ông chồng tròn mắt lên, nhưng cũng trả lời:

- Này em yêu quý của anh! Anh và các bạn đồng viện vừa thảo luận và thông qua một đạo luật cấm dân chúng giúp đỡ những tên nô lệ trốn từ Kentucky sang đây. Em biết tại sao không? Thế này này: Mỗi ngày bọn nô lệ trốn chủ một gia tăng khiến cho các bạn bên đó tức giận lắm, vì vậy tiểu bang chúng ta phải tỏ ra biết điều và có biện pháp ngay để bênh vực quyền lợi đồng ban, đặng họ dịu lạị.

- Đạo luật này ra sao? Chắc là cũng cấm dân chúng trong tiểu bang ta cho kẻ khốn khổ ngụ qua đêm? Có không, anh? Cấm chúng ta bố thí cho họ bữa ăn, vài bộ quần áo cũ và bắt chúng ta thản nhiên nhìn họ lọt vào tay bọn buôn người chứ gì?

- Dĩ nhiên, dĩ nhiên, tất những điều em vừa kể đều là giúp đỡ cả đấy.

- Anh John, còn anh thì nghĩ sao? Em muốn biết anh có đồng ý với bạn đồng viện của anh không? Anh có cho là đạo luật này công bằng đúng như lời Chúa dạy chăng?

- Maxy! Anh nghĩ.. đúng như vậy.

- John, em không tin là anh cũng nghĩ như vậy. Anh không phản đối ư?

- Chúa ơi! Còn sự nghiệp chính trị, còn tương lai của anh, em phải..

- John ơi, anh không biết xấu hổ sao? Đáng lẽ anh phải chống lại chứ? Những con người khốn khổ vô tội ấy không nhà, không cửa.. Cái đạo luật bất nhân, làm nhục con người. Em thề là em sẽ làm trái lại bất cứ lúc nào có dịp. Để rồi đây anh sẽ thấy. Hừ, thật đau xót biết chừng nào khi một phụ nữ bị coi là vi phạm luật pháp chỉ vì lòng nhân mà giúp cho đồng loại khốn khổ, những kẻ bị áp bức suốt đời, hành hạ suốt đời, sắp chết đói một bữa ăn nóng, một chỗ nằm nghỉ lưng.

- Mary yêu quý, hãy nghe anh nói đây. Những ý nghĩ của em rất tốt, rất nhân đạo, anh yêu em vì đức tính đó của em. Nhưng mà đôi khi người dân không nên để tình cảm chi phối bổn phận. Vấn đề ở đây không phải là tư vị một cá nhân, mà là bảo vệ quyền lợi quốc gia. Ta phải hy sinh tình cảm riêng để phụng sự dân tộc.

- Thôi đi anh, em không biết gì về đường lối chính trị, về lập trường của anh. Em, em chỉ biết đọc Kinh Thánh và em thấy rõ trong đó Chúa dạy ta phải cho kẻ đói ăn, cho người rách rưới mặc, an ủi kẻ khốn khổ. Thánh Kinh là lời Chúa, phải không? Vậy em chỉ biết vâng lời ngài.

- Nhưng vào trường hợp mà những hành động nhân đạo của en lại làm cho người da trắng bị thiệt thòi, bất hạnh thì sao?

- Vâng lời Chúa mà gây bất hạnh thiệt thòi cho kẻ khác ư? Em không tin vậy.

- Nghe anh đây: Anh sẽ cho em thấy một chứng cớ rõ ràng..

- Không, John ơi! Dù anh có nói suốt đêm đi nữa anh cũng không lay chuyển được em đâu. Vô ích. Em hỏi anh này, anh có can đảm xua đuổi một kẻ khốn khổ, đói rét ra khỏi nhà vì hắn là tên nô lệ đang trốn tránh không? Anh dám làm không? Anh hãy trả lời thẳng thắn cho em nghe đi!

Thành thực mà nói, ông nghị Bird không phải là một kẻ cứng rắn, ông vốn nhạy cảm và tốt bụng. Ông không thể nào đang tâm hất hủi, xua đuổi một kẻ cùng khốn lọt vào nhà và cần sự che chở của ông. Hơn ai hết, bà Bird biết rõ tính chồng nên đã dựa vào đó mà tấn công ông tới tấp, làm ông hết đường chống đỡ.

Ông Bird quả thật đang lúng túng, ông đành trì hoãn câu trả lời bằng cách moi túi lấy khăn tay ra lau mắt kính. Trông thấy thái độ chồng, bà Bird biết ngay là ông đang yếu thế, bà càng hăng hái tranh luận để kéo ông ngả về phía mình.

Giữa lúc cuộc tranh luận đến hồi gay cấn nhất, bỗng lão già Cudjox - viên quản gia da đen của gia đình ông bà Bird - từ đâu lừng lững trờ tới, thì thầm với bà vài lời, tức thì bà đổi sắc đứng lên đi xuống bếp với lão, bỏ dở cuộc tấn công tình cảm.

Ông Bird như người được thoát hiểm, cảm thấy nhẹ nhõm, đưa mắt nhìn theo vợ với ánh mắt nửa vui thích, nửa bực bõ, đoạn xoay người lại ngay ngắn, ông tiếp tục đọc báo, tự nhủ rằng mình đã được yên thân.

Không lâu sau đó, ông nghe tiếng vợ gọi mình, giọng bà có vẻ xúc động, hớt hải:

- Này John ơi! Anh xuống đây ngay! Có cái này..

Đoán rằng có gì khác thường, ông Bird buông vội tờ báo đứng lên, hấp tấp bước vào gian bếp. Và rồi ông đứng lặng, ngẩn người vì cảnh tượng bất ngờ diễn ra trước mắt ông: Một thiếu phụ gầy guộc, áo quần rách tả tơi, toàn thân ướt đẫm, cứng còng vì rét; một chân bị tuột mất giày, bàn chân bị nhiều vết xước rướm máu.

Nằm dài trên hai cái ghế được kê liền nhau, nom cô ta xanh xao như một cái xác. Quan sát kỹ một chút, ông nhận ra đó là một thiếu phụ mang hai giòng máu: Của người da trắng và người da đen, mặc dù nàng không đen như những người mang giòng máu lai trong huyết quản, nàng vẫn có cái sắc đẹp đặc biệt, vừa u buồn vừa quyến rũ của người da đen.

Ông Bird đứng lặng thinh, tim đập mạnh trong lồng ngực, bồi hồi nhìn thiếu phụ bằn bặt, mê man trong lúc vợ ông và vú già da đen Dina đang tận lực cứu nàng hồi tỉnh.

Lão quản gia Cuxjox thì bế đứa con trai của nàng đặt trên gối, loay hoay khó nhọc trong việc cởi giày, tháo vớ ướt đẫm của nó để sưởi ấm đôi bàn chân nhỏ bé xinh xẻo.

Vú già Dina cất giọng thương xót:

- Tội nghiệp cô ta quá, thưa bà! Lúc mới vào đây cô ta cũng còn tỉnh táo. Cô van nài tôi cho cô được sưởi nhờ một chút, tôi hỏi cô từ đâu đến nhưng cô ta không kịp trả lời thì ngả ra bất tỉnh liền. Bà nhìn tay cô ta xem: Chắc đó không phải là bàn tay quen làm việc nặng, vất vả đâu.

- Thật đáng thương.

Bà chủ nhà tiếp lời vú già, giọng xúc động. Thình lình, thiếu phụ hồi tỉnh mở to hai mắt đen láy nhìn quanh bằng cái nhìn xa vắng, thất thần như chưa thoát khỏi trạng thái mê hoảng. Rồi vài giây sau, mặt nàng lộ vẻ kinh sợ, nàng kêu lên thảng thốt:

- Trời ơi! Henri! Henri con đâu?

Nghe tiếng mẹ kêu, thằng bé tuột khỏi vòng tay lão quản gia chạy lại với nàng. Thiếu phụ ôm cứng lấy con vào lòng, thì thầm:

- Chao ơi! Con của mẹ! Con của mẹ đây rồi!

Nàng đã tỉnh hẳn, với dáng bộ nhớn nhác đáng thương, nàng quay sang bà chủ nhà, nói:

- Cháu van bà, xin bà rủ lòng thương che chở cho mẹ con cháu, đừng để họ bắt mẹ con cháu đi, tội nghiệp..

- Em hãy yên lòng! Ở đây không ai xử ác với mẹ con em đâu. Em sẽ được an toàn trong nhà này.

Giọng bà Bird khoan hòa, chứa chạn từ ái.

- Cháu đội ơn bà, Chúa từ tâm sẽ thưởng công cho bà.

Elisa nói thế rồi lấy tay che mặt, khóc lên rưng rức, không cầm giữ nữa.

Thấy mẹ khóc thằng bé biết là mẹ nó khổ lắm, bèn ôm chặt lấy mẹ, khóc theo.

Một lát sau, Elisa bình tĩnh lại nhờ sự săn sổc ân cần của nữ chủ nhân, cử chỉ hiếm có của người da trắng sống trong nhung lụa vốn có thói quen coi đồng loại khác màu da là hạng thấp kém hơn mình.

Một chỗ nằm tạm thời được gia nhân dọn cho nàng theo lệnh chủ ngay bên lò sưởi. Mặc dù cố gắng song chỉ giây lát nàng chìm trong giấc ngủ mê man. Tuy nhiên, sự hãi sợ bị cướp mất con đã ám ảnh tận trong giấc ngủ, nên dù đang ngủ say, nàng vẫn khư khư ghì chặt đứa trẻ trong lòng. Thật tội nghiệp: Hai mẹ con đều kiệt lực vì cuộc hành trình gian khổ vừa rồi.

Trông thấy thế, bà chủ bảo gia nhân bế thằng bé ra đặt nằm riêng cho nàng được thoải mái đôi chút, song mọi cố gắng của họ đều vô ích, không sao gỡ được nó khỏi vòng tay mẹ. Trông thấy thế, mọi người đều nao lòng mà không sao khỏi xúc động trước tình mẫu tử thâm sâu của thiếu phụ. Sau cùng, bà chủ đành bảo gia nhân để cho mẹ con nàng yên trong tư thế đó.

Trở lên nhà trên, ông bà Bird cùng im lặng, một thứ im lặng khác thường, bà vợ ngồi đan áo còn ông chồng thì tiếp tục đọc bài báo bị bỏ dở hai lần.

Một lát sau không chịu được nữa, ông gạt tờ báo sang một bên, lên tiếng:

- Này mình, không hiểu cô ấy từ đâu đến?

- Đợi cô ta khỏe một chút, ta sẽ biết chứ khó chi?

Ông chồng lại cất tiếng sau một phút ngần ngại:

- Này, anh muốn bàn với em điều này..

- Chuyện gì vậy, hở anh?

- Cô ấy.. cô ấy có vẻ cao hơn em nhỉ?

- Có lẽ, nhưng sao anh lại quan tâm đến điều này?

- Anh tự hỏi cô ấy có thể mặc được áo em không? Hay là em xuống lai áo em một chút.. - Ông có vẻ ngượng ngập - tội nghiệp nó..

Một nụ cười tinh quái nở trên môi bà (một thoáng thôi) vì bà rất hài lòng về ý kiến của chồng. Bà nói:

- Vâng, để em xuống lai cái áo em, chắc được đấy.

Cả hai lại im lặng như cũ. Rồi ông phá tan im lặng lần nữa:

- Này em yêu!

- Lại chuyện gì nữa, hở anh?

- Cái áo choàng em vẫn hay khoác cho anh lúc ngủ trưa đó.. Em có thể cho cô ấy không? Cô ấy đang cần.

Đúng lúc ấy, vú già Dina xuất hiện báo cho chủ hay rằng cô gái đã tỉnh và xin được gặp ông bà.

Ông bà Bird liền đứng lên, đi xuống bếp, theo sau họ là hai đứa con lớn (đứa bé nhất giờ này đã ngoan ngoãn lên giường).

Elisa ngồi bên lò sưởi mắt nhìn đăm đăm ngọn lửa hồng, vẻ mặt tỉnh táo nhưng đầy lo âu, khác hẳn với vẻ linh hoạt trong những ngày yên ổn và hạnh phúc trước kia.

- Em hãy kể cho tôi biết việc của em - Giọng bà Bird ôn tồn, ngọt ngào - tôi hy vọng em sẽ vơi bớt buồn phiền.

Elisa thở dài một cái và khẽ rùng mình - ôi, cái thở dài còn ý nghĩa hơn cả ngàn lời kêu than, van vỉ! - Nàng không thốt nên lời dù rằng nàng có không biết bao nhiêu điều cần tâm sự với bà chủ nhà rộng lượng này. Một lúc sau, nàng ngước mắt lên, đôi mắt long lanh đen láy nhìn thẳng vào bà Bird bằng cái nhìn sâu thẳm đầy ý nghĩa khiến cho bà Bird phải cố gắng để cầm nước mắt trước mặt nàng.

- Em đừng sợ gì hết! Tôi rất quý em, hãy coi tôi như một người thân. Hãy cho tôi biết rõ thân thế em, em từ đâu đến và đang cần gì.

- Thưa bà, con từ Kentucky đến.

- Từ bao giờ?

- Thưa, hồi chiều này.

- Em đi bằng gì?

- Thưa, con đã đi trên những tảng băng.

- Đi trên những tảng băng?

Tất cả những người có mặt cùng đồng thanh hỏi lại. Elisa chậm rãi xác nhận:

- Vâng, con đã nhảy trên những tảng băng. Nhờ ơn Chúa, con đã làm được. Con liều thật, nhưng cùng đường rồi, biết làm sao: Họ đuổi theo sát gót, không còn lối thoát, phải liều.

- Chúa ơi! Những tảng băng rạn nứt, nổi bồng bềnh và trôi trên sông, thưa bà.

Lão quản gia kêu lên. Vẻ kinh hoàng trở lại trên khuôn mặt người mẹ phi thường:

- Đúng vậy đó, những tảng băng nứt rạn và vỡ ra nhưng con cứ nhảy bừa lên. Con không ngờ là được sang bờ bên này an toàn. Qua sông hoặc chết, con phải chọn một. Chắc Chúa từ tâm đã giúp con. Ngài luôn luôn thương kẻ cùng đường.

Mắt Elisa rực sáng, cương quyết. Ông Bird buột miệng hỏi:

- Cô là nô lệ phải không?

- Thưa ông, con là nô lệ, đúng vậy. Chủ con hiện ở Kentucky.

- Chắc họ đối xử tàn nhẫn với em?

- Thưa không, ông ấy là một người chủ tốt, tất nhất.

- Thế bà chủ ra sao? Bà dữ không?

- Thưa không, ông bà chủ con đều hiền lành, tốt bụng..

- Tốt? - Vậy sao cô lại bỏ trốn đi? Sao lại tìm đến đây, trải qua bao nhiêu nguy hiểm, để làm gì chứ?

Elisa ngẩng mặt nhìn dăm đăm vào bà Bird, tia nhìn dò xét và nàng thấy bà có để tang. Đột nhiên, nàng hỏi:

- Thưa bà, bà đã bao giờ mất một đứa con chưa?

Câu hỏi bất ngờ khơi lại vết thương đau: Cách đây hơn một tháng, đứa con trai cưng nhất của gia đình này đã vĩnh viễn nằm trong lòng đất lạnh.

Ông Bird quay lưng, đi về phía cửa sổ, còn bà vợ không cầm được nước mắt, song cũng cố nén mà trả lời vắn tắt:

- Có, chúng tôi vừa mất một đứa con..

Và bà hôi tiếp:

- Nhưng tại sao em đặt câu hỏi này?

- Thưa bà, nếu bà có một đứa con mất đi thì bà hẳn thông cảm cho con: Con đã mất liên tiếp hai đứa con. Con đã chôn chúng trên mảnh đất mà con bắt buộc phải rời bỏ. Con chỉ còn lại một đứa này đây. Con không thể ngủ yên nếu không có nó bên cạnh. Nó là tất cả những gì quý nhất mà con còn lại trên đời: Nguồn an ủi, tình thương yêu. Thế mà, thưa bà, họ định cướp lấy đứa con độc nhất của con để bán cho bọn buôn người miền Nam. Họ sẽ bắt nó đi xa một mình, chia rẽ hai nơi, mẹ một chỗ, con chỗ khác, làm sao con chịu nổi?

Elisa ngừng lại một giây, giọng nàng buồn bã hơn bao giờ:

- Thưa bà, từ nhỏ đến giờ, mẹ con con chưa rời nhau một ngày, một giờ nào. Nếu để họ bắt con của con đi, con sẽ không sống nổi, vì vậy, con đã liều lĩnh đưa nó đi trốn trong đêm khuya khi vừa biết tin này. Người mua liền mở cuộc săn đuổi con ngay. Cùng đi với lão buôn người còn có hai gia nhân của chủ con, họ suýt tóm được con nếu con không liều mạng nhảy bừa lên băng sang đây. Thật con cũng kinh ngạc thấy mình thoát được họ. Khi đến bờ bên này con gặp một người đàn ông da trắng tốt bụng, ông ấy đã giúp con và chỉ con đến đây.

Elisa không khóc nữa, mắt nàng ráo hoảnh. Nàng đã trải qua nhiều thống khổ đến nỗi giờ đây nước mắt cạn khô đi. Song mọi người quanh nàng ai nấy cùng bồi hồi xao động.

Hai đứa con của ông bà Bird, sau một hồi lục lọi các túi để tìm khăn tay một cách vô ích - vì chúng luôn luôn bỏ quên đâu đó, các bà mẹ hẳn biết rõ điều này - liền sà đến ôm lấy gấu áo mẹ, òa lên khóc và lau nước mắt nước mũi của chúng vào cái áo đẹp đẽ của mẹ chúng. Bà Bird giấu mặt trong chiếc khăn tay, vú già Dina thì mặc cho nước mắt chảy rưng rưng trên khuôn mặt đen trũi hiền từ. Bà kêu to lên:

- Lạy Chúa, xin Chúa che chở cho chúng con!

Còn già Cudjox thì lấy hai tay chùi hoài lên mắt, trông ông ta vụng về lúng túng đến buồn cười.

Riêng ông nghị Bird, với tư cách đại diện dân chúng, ông không thể khóc lóc như một kẻ tầm thường: Ông quay lưng về phía mọi người, nhìn qua cửa sổ, thở dài. Ông hỉ mũi lia lịa, tháo kính đeo mắt xuống, rút khăn lau, chừng như để tỏ cho mọi người biết rằng ông đủ tự chủ trước câu chuyện thương tâm, bi đát vừa nghe. Thình lình, ông quay lại phá tan bầu không khí ảm đạm bằng một câu hỏi:

- Thế sao lúc nãy cô nói chủ cô tốt lắm?

- Thưa ông, thật vậy: Chủ con rất tốt, cả ông lẫn bà đều tốt, nhưng vì hiện ông bà đang gặp vận rủi, họ thiếu nợ lão buôn người nên bị lão ấy bắt chẹt phải bán con trai của con..

- Vậy còn chồng cô đâu?

- Thưa, chúng con cùng một hoàn cảnh: Chồng con cũng là nô lệ nhưng anh ấy lại thuộc quyền một ông trại chủ khác. Ông này rất độc ác, đối xử tàn nhẫn với chồng con và còn bắt anh ấy không được gặp con. Mỗi ngày ông ấy mỗi ác thêm lên, ông ta còn dọa sẽ bán chồng con về miền Nam. Chắc là con không hy vọng gặp anh ấy nữa đâu, thưa ông.

Giọng cô bình tĩnh lạ thường, người ngoài cuộc có thể lầm là nàng đã chai lỳ trước thống khổ, song nhìn kỹ người ta thấy trong ánh mắt nàng một nỗi tuyệt vọng làm não lòng người.

- Giờ em định đi đâu?

Bà Bird dịu dàng hỏi Elisa.

- Thưa bà, con sẽ qua Canada, không biết có xa lắm không, thưa bà?

Elisa hỏi bà Bird bằng giọng ngây thơ, tin tưởng. Bà ôn tồn đáp:

- Xa hơn em tưởng. Nhưng em hãy bình tâm. Chúng tôi sẽ cố gắng giúp em. - Bà quay sang vú già Dina:

- Vú dọn ngay cho mẹ con cô ấy một cái giường trong phòng vú, gần bếp nhé! Sáng mai, tôi sẽ tính lại xem. (Bà lại bảo Elisa) Dù sao đi nữa, em đừng lo lắng thái quá, đừng sợ hãi gì nữa. Hãy tin tưởng ở Chúa từ tâm. Ngài sẽ che chở cho em. Và ta nữa, ta cũng gắng giúp em.

° ° °

Vợ chồng chủ nhân trử lên phòng khách. Bà vợ đến ngả người trên ghế dựa canh lò sưởi, ông chồng đi đi lại lại trong phòng khách, vẻ tư lự, miệng lẩm bẩm:

- Rắc rối thật! Phiền phức thật!

Cuối cùng, ông tiến lại gần vợ:

- Này mình! Cô gái đó phải đi khỏi nhà ta trong đêm nay. Tên buôn người ma mãnh sẽ theo dấu cô ta mà đến đây sáng mai. Nếu như cô ấy một thân một mình thì việc che chở, giấu diếm cô cũng khá dễ dàng, đằng này lại thêm một đứa con nít nữa. Mình phải biết: Tụi chó săn đánh hơi tài tình lắm, hắn chỉ liếc qua một cái là biết liền. Mà hắn khám phá ra mẹ con đứa bé trong nhà này thì.. tương lai sự nghiệp chính trị của anh sẽ tiêu ma tức khắc. Một ông nghị mà chứa chấp nô lệ trốn trong nhà! Em nghĩ sao?

- Đi ngay đêm nay? Đi đâu mới được chứ?

- Đi đâu? Anh biết rõ chỗ mà mẹ con nó có thể dung thân..

Ông vừa nói vừa đi lấy đôi bốt. Mang xong một chiếc, ông chợt ngồi yên, chiếc kia cầm trên tay, mắt đăm đăm nhìn tấm thảm ra dáng nghĩ ngợi. Và rồi, ông nghĩ thành tiếng:

- Phải làm như vậy, không thể khác hơn, cho dù rằng.. Chậc!..

Rồi ông tiếp tục mang thêm chiếc bất nữa và đến bên cửa sổ.

Vốn là một người đàn bà tế nhị, kín đáo, suốt đời không bao giờ thốt lên câu "Em đã bảo anh mà". Vì vậy, trong trường hợp hiện tại mặc dù bà rất băn khoăn trước lối giải quyết của chồng, bà vẫn không tỏ ý phản đối. Bà ngồi yên, có vẻ sẵn sàng chờ nghe quyết định tối hậu của ông.

- Này em, anh có một ông bạn thân, anh Van Tromp, anh ấy từ Kentucky sang. Anh ấy có rất nhiều nô lệ song đã giải phóng hết rồi. Anh rất tốt, lời nói đi đôi với việc làm. Hiện anh ở cách đây cỡ bảy dặm, phía bên kia rạch, một vùng hẻo lánh ít ai lui tới, trừ khi có việc cần. Đó là một chỗ khó tìm thấy trong chốc lát, cô gái sẽ được yên thân khi ẩn náu tại đó. Hiềm có điều hơi bất tiện là không ai có thể đưa cô ta đến đó trong đêm nay, trừ anh.

- Ủa, chứ già Cudjox không đánh xe được sao?

- Cudjox cẩn thận, anh công nhận, nhưng muốn đến đó phải băng qua rạch hai lần, phải thuộc đường, biết chỗ nào nông, chỗ nào sâu. Anh thì anh lại đi hàng trăm bận, anh thạo từng khúc quanh. Vậy không còn cách nào hơn. Cudjox sẽ thắng ngựa vào xe lúc nửa đêm, anh sẽ đích thân đưa mẹ con cô ta đi. Muốn tránh nghi ngờ, lão sẽ cùng với anh ra đến quán rượu, làm như thể chở xe đi Colombus vào lúc ba hay bốn giờ. Người ta sẽ ngỡ là anh đến đấy vì công việc. Mà anh cũng có nhiều việc ở đấy vào sáng mai. Anh cũng không hiểu rõ thái độ anh ra sao vào sáng mai, trước vấn đề nô lệ. Thôi, mặc kệ!

- Anh John! Anh đã hành động đúng. Mình phải tỏ ra có lương tri - Bà vợ nói và đặt bàn tay nhỏ bé lên bàn tay chồng mình - Nếu em không hiểu anh, hiểu rõ tư cách anh thì làm sao em có thể yêu anh được, hở John?

Đôi mắt long lanh ngấn lệ vì sung sướng, thiếu phụ nhìn chồng âu yếm và ông nghĩ rằng mình quả hạnh phúc hơn người vì được có người vợ như bà.

Rồi ông xuống nhà để coi xe ngựa sẵn sàng chưa, nhưng đi đến cửa, ông dừng lại và sau một giây lưỡng lự, ông bảo vợ:

- Mary ơi! Em nghĩ sao về cái ngăn kéo đựng đầy di vật của.. của thằng Henri yêu quý.. Em nghĩ có nên..

Ông bỏ dở câu nói, quả quyết bước ra khỏi phòng.

° ° °

Bà Bird mở cửa bước vào gian phòng ngủ nhỏ cạnh phòng bà, đặt đèn lên kệ và thò tay vào cái hộp, lấy chìa khóa ra, cho vào ổ khóa ở ngăn kéo quay một vòng, vẻ mặt đăm chiêu.

Bà chậm rãi mở ngăn tủ ra. Bên trong đầy những áo quần trẻ con đủ màu, đủ kiểu, một chồng khăn và vớ xinh xắn.

Tất cả đều không hẳn mới tinh khôi. Tất cả đều được dùng qua vài bận rồi. Có cả những đôi giày be bé được mang nhiều lần, có đôi hơi mòn ở gót, mũi nhọn, những chiếc giày ấy đâm thủng giấy gói bày ra ngoài. Có cả những món đồ chơi quen thuộc của trẻ con: Con ngựa, chiếc xe, quả bóng tròn, con quay, cái vụ..

Ôi! Những kỷ niệm yêu dấu, chất chứa biết bao nước mắt và bao nhiêu tiếng thổn thức xuất phát tự con tìm người mẹ! Đứa con đã nằm trong lòng đất nhưng hơi hướm nó như còn lẩn quẩn đâu đây.. Người mẹ đã cầm lòng, cố gắng nhiều bận, ngăn mình mở cái ngăn tủ này ra, nhưng hôm nay..

Bà Bird ngồi xuống bên ngăn tủ, gục đầu trong đôi cánh tay, rưng rức khóc. Những giòng nước mắt nóng trào ra, lăn dài xuống đôi cánh tay, có giọt rơi vào ngăn tủ. Rồi bà chợt ngẩng lên, vội vàng, nóng nảy chọn trong số những kỷ vật của con những món tốt và chắc, gói lại trong một gói.

Đoạn bà mở tủ áo lấy ra vài cái áo của mình, thứ vải giản dị, còn dùng được lâu rồi đem hết lại bàn may của mình. Bà soạn kim, kéo, chỉ, mang cái đề vào tay và bắt đầu chăm chỉ xuống lai áo cho dài như lời chồng đề nghị.

Bà Bird hăng hái làm việc này cho đến khi cái đồng hồ cũ kỹ treo trong góc phòng đổ mười hai tiếng đều đặn, tiếp đó bà nghe tiếng bánh xe ngựa lăn trước sân và đừng lại ở cửa ra vào. Bà cũng đã xong việc.

Ông bước vào, áo choàng vắt ngang cánh tay, giục vợ:

- Mary! Mình đánh thức cô ấy dậy, ta phải đi ngay, em à!

Bà Bird vội vã sắp xếp tất cả các thứ trên vào một cái hộp, đậy nắp lại và đưa cho ông nhờ ông mang ra bỏ vào xe. Phần bà, bà đi đánh thức Elisa.

Vài phút sau, người ta thấy Elisa xuất hiện ở cửa, con trai trong tay. Cổ quàng khăn ấm, mình khoác áo choàng, đầu đội mũ, mẹ con Elisa chững chạc trong những thứ do bà Bird tặng. Ông Bird giục nàng lên xe, bà giúp nàng leo lên ngồi vào trong. Elisa thò đầu ra cửa và giơ tay ra. Một bàn tay trắng trẻo thật đẹp giơ lên vẫy lại. Elisa dán chặt đôi mắt đen, to, chan chứa sự biết ơn và xúc cảm nhìn bà chủ. Nàng định thốt lên một câu ngỏ ý cảm ơn nhưng cố gắng một cách vô ích, môi nàng mấp máy không thành lời. Rồi nàng ngẩng cao mặt nhìn lên trời với cái nhìn mà người ta không sao quên được và tựa người ra thành ghế, hai tay bưng lấy mặt.

Chiếc xe lăn bánh..

Thật oái oăm: Ông nghị Bird, một công dân yêu nước, người suốt tuần qua đã đem hết hăng say tin tưởng của một vị dân cử trong việc thông qua đạo luật trừng trị thẳng tay những ai chứa chấp và giúp đỡ bọn nô lệ đào tẩu, giờ đây đang có một hành động trái lại hoàn toàn!

Ông Bird đã tỏ ra hùng biện không thua bất cứ một bạn đồng viện nào trong việc cổ võ để cho ra đời đạo luật này. Trên diễn đàn, ông cực lực đả kích những kẻ chỉ vì chút tình cảm yếu đuối, thứ tình cảm rất đàn bà mà đặt quyền lợi của bọn nô lệ đào tẩu trên quyền lợi chính đáng của quốc gia! Đối với vấn đề này, ông quả đã tỏ ra hùng hồn như một luật sư, đã toàn thắng và sự tự tin của ông ảnh hưởng khá mạnh vào đám đông cử tọa.

Sự thật, cho tận đến lúc đó ông nghị của chúng ta chỉ mới biết kẻ đào tẩu qua tên tuổi trên giấy tờ truy nã, hay hơn thế, trên tranh vẽ khôi hài của một tờ nhật báo: Một gã da đen gân guốc đang lầm lũi bước mau, gậy trên vai, lủng lẳng một gói hành trang!

Còn giờ đây, hình ảnh sống động của kẻ đào tẩu là hiện thân rõ ràng của thống khổ cùng tột: Ánh mắt van vỉ, bàn tay run rẩy, xanh xao, tiếng khóc não lòng và tuyệt vọng của kẻ không nơi trú ẩn, bị săn đuổi như loài thú.. Tất cả những thứ này, đối với ông thật xa lạ, làm sao ông có thể tin rằng kẻ nô lệ lại là một phụ nữ, một người mẹ và một đứa trẻ yếu đuối đáng thương, không thể tự vệ trước nanh vuốt bọn săn người?

Ông chợt nhìn thằng bé trong xe, và nhận ra là nó đang đội cái mụ bé nhỏ của con ông, đứa con cưng quý nhất đã xa lìa ông vĩnh viễn.

Phải! Mẹ con đứa trẻ hiện đang ở trong tay ông, giao phó sinh mạng cho ông, còn hơn thế nữa, trao trọn cả sự tự do mà người đàn bà còn coi trọng hơn sinh mạng.

Nếu ông đã lầm lẫn ở nghị trường thì giờ đây ông đang chuộc lỗi bằng hành động, ông thân hành đưa mẹ con cô ta đến nơi an toàn giữa đêm khuya thay vì quấn mình trong chăn ấm.

Mùa mưa đã đến từ lâu và đất đai của miền Ohio màu mỡ này giờ đây thành bùn dẻo quánh, lầy lội dưới cơn mưa. Đây là một con đường xưa lắm, cũ lắm, quanh co, khúc khuỷu. Ở những vùng đất rộng bao la của miền Tây, nơi mà bùn sình lầy lội có chiều sâu khó dò được, những con đường ở đó làm bằng những thân cây to lớn nằm sát nhau: Người ta đổ đất, cỏ, lá cây và tất cả những gì có thể được lên sàn gỗ đó. Thổ dân trong xứ cho đó là một con đường tốt nhất, và họ rất sung sướng mà được đi lại trên con đường như thế.

Thời gian qua, nước mưa cuốn trôi lớp cỏ và đất bên trên, cuốn luôn những khúc gỗ, vứt chúng rải rác khắp nơi, phân tán chúng một cách vô trật tự, trông khá lạ mắt và để lại đây kia những khoảng lồi lõm, gồ ghe.

Chính trên một con đường như thế, ông nghị Bird đang đánh xe vượt qua, đầu óc căng thẳng vì nghĩ đến tai nạn sắp xảy ra, đang chờ đón mình ở dọc đường, tuy ông rất cẩn trọng.

Trời gần sáng khi chiếc xe vượt qua rạch lần thứ hai, dừng lại trước cánh cổng của một trang trại lớn. Phải rất kiên tâm mới đánh thức nổi những người ở trong đó. Và sau cùng, chính chủ nhân thò mặt ra mở cổng. Đó là một người đàn ông to lớn, vạm vỡ, mặc cái áo đi săn viền đỏ thẫm, mái tóc vàng hoe, biếng chải, nom ông có vẻ là một người không chú ý đến bề ngoài. Bộ râu, cũng như mái tóc không được cạo song toàn thể biểu lộ một người có tư cách, đáng tin.

Chủ nhân đứng yên mấy phút, cây đuốc cầm nơi tay, quan sát khách với vẻ lúng túng trông khá buồn cười. Làm sao ông không ngạc nhiên cho được? Và ông Bird phải dài lời thuật lại cho bạn nghe câu chuyện về mẹ con người phụ nữ mà ông phải cất công đưa lên xe giữa đêm khuya.

Van Tromp - chính đó lả ông Van Trorap - trước kia là một trại chủ giàu có nhất nhì tại xứ Kentucky, có rất nhiều nô lệ cũng như đất đai thuộc quyền sở hữu.

Tuy nhiên, ông vốn có một trái tim dễ xúc động, ông rộng lượng và vị tha. Nhiều năm qua, ông chứng kiến hậu quả đáng buồn trong cách cư xử của chủ nhân da trắng đối với dân da đen nô lệ. Sau rốt, không chịu nổi nữa, ông bán trại, vượt qua sông Ohio, mua một trang trại khác và giải phóng hết đám nô lệ dưới quyền mình. Ông chất họ lên một cái xe đầy nhóc: Đàn ông, đàn bà, con trẻ, cho họ đi khẩn đất. Phần ông thì lui về phía vịnh và sống ẩn dật trong khu trại vắng vẻ này với lương tâm yên ổn của mình.

- Này anh Van, anh có thể cho mẹ con người này trứ tạm được không? Hiện cô ta bị săn đuổi..

- Tại sao không? Anh biết tối mà!

Giọng tự tin, ông chủ trại nói. Rồi ưỡn ngực phô cái thân hình lực sĩ của mình ra, ông thêm:

- Có tôi đây! Tôi và sáu thằng con trai tôi nữa, chúng đều cao lớn như cha và cha con tôi đón chờ bọn săn người đây! Anh nói với bọn săn người là tôi thách chúng đó, nghe? Rằng chúng muốn đến lúc nào tùy ý, tôi sẵn sàng nghênh tiếp!

Nói xong ông vò vò mái tóc rối của mình, cất tiếng cười to, sảng khoái.

Tinh thần cũng như thể xác đều kiệt quệ sau những lo lắng của cuộc hành trình, Elisa như người chết dở, bế con lê vào cửa, thằng bé thì ngủ say trong vòng tay mẹ.

Ông Van, đưa ngọn đuốc soi tận mặt nàng - dáng bộ cứng cỏi nhưng thật ra ông rất thương xót. Trông thấy nàng tiều tụy, khiếp hãi, ông không kìm giữ được một tiếng kêu tỏ sự trắc ẩn và ông mau mắn mở cửa một căn phòng ngủ nhỏ ngay bên gian bếp rộng lớn mà mọi người đang có mặt. Ông đưa nàng vào trong, đốt ngọn đèn, đặt lên bàn, cố dùng giọng từ tốn trấn an nàng:

- Giờ đây, cô không có gì phải sợ nữa, nhé! Có chuyện gì thì đã có tôi đây!

Vừa nói bằng giọng quả quyết, ông vừa chỉ mấy khẩu cạc-bin treo lủng lẳng trên thành lò sưởi:

- Ai biết tôi rồi thì cũng công nhận là bọn buôn người cũng như bọn săn người đều mất mạng nếu muốn vào nhà tôi bắt một kẻ nô lệ. Cô ngủ đi, cứ coi như có mẹ cô ngồi bên cạnh vậy đó, nghe rõ chưa?

Rồi bóng dáng to lớn của ông Van rời khỏi phòng. Đôi bạn trở lại câu chuyện về người đàn bà với đứa con đang trốn tránh:

- Tội nghiệp thật! Tôi không ngờ đấy nhé! Bị săn đuổi y như loài thú chỉ vì tuân theo tiếng gọi của lương tri, của tình mẫu tử. Mà cô ta can đảm đấy chứ! Tôi phục cô ta thật đấy..

Van dùng lưng bàn tay thô tháp và sạm nắng dụi mắt:

- Quên, tôi có điều này muốn kể cho anh biết luôn: Tôi đã bỏ đạo từ lâu rồi. Anh biết tại sao không? Các giáo sĩ giảng trong nhà thờ là Hội Thánh cho phép duy trì chế độ nô lệ. Mà tôi, làm sao tôi nghe lời khuyên vô lý đó được? Cho nên tôi từ bỏ hết, Hội Thánh và giáo sĩ, nhà thờ. Tôi sẽ trở lại nhà thờ khi nào có một giáo sĩ chống lại việc duy trì nô lệ.

Ông ngừng lại, mỗ một chai rượu chát, mời bạn nâng ly:

- Uống đi và ở lại với tôi cho đến sáng mai - Giọng ông thân mật - Tôi sẽ gọi nhà tôi dậy, lo sắp chỗ nghỉ cho anh, không có gì phiền phức đâu.

- Cảm ơn anh, anh bạn thân nhất của tôi ơi! Nhưng rất tiếc là tôi phải đi ngay trong đêm nay, có việc cần đang đợi tôi ở Colombus, anh ạ!

- Thế thì thôi vậy. Nhưng hãy gượm, tôi sẽ chỉ cho anh một lối đi tắt, tốt hơn con đường lúc nãy. Con đường anh vừa vượt qua thật tồi tệ.

Ông Van lấy ngựa và cầm đèn lồng đưa bạn ra, theo con đường dọc theo trại.

Trước khi chia tay, ông Bird đặt vào tay bạn tấm chi phiếu 10 đô la:

- Anh cho tôi gửi cho cô ta.

Rồi họ chia tay.

 

Chương 9

Bấm để xem

Một buổi sáng tháng hai, bầu trời mịt mù ảm đạm, qua cánh cửa sổ của căn lều bác Tom, mọi người trong lều đều lặng lẽ trong dáng bộ u sầu buồn bã. Làm sao họ vui nổi khi trong tim họ trĩu nặng lo âu?

Cái bàn nhỏ kê bên lò sưởi, ở trên trải một tấm vải dùng để ủi áo quần. Vài cái sơ-mi vải thô sạch sẽ được mắc trên lưng ghế. Một cái sơ-mi khác trải lên bàn ủi, trước mặt bác gái.

Bác đang ủi áo, cẩn thận tỉ mỉ, bác di động chậm chạp cái bàn ủi trên áo, trên những nếp gấp. Chốc chốc, bác dừng lại để lau những giọt nước mắt chảy dài trên mặt.

Bên cạnh vợ, bác Tom gục đầu trong lòng hai bàn tay, cuốn Thánh kinh để mở đặt ngay ngắn trên đầu gối. Không ai buồn thốt lên một tiếng nào.

Còn sớm lắm, lũ trẻ vẫn yên giấc trên chiếc giường thô.

Vốn là một người đàn ông giàu tình cảm, huống chi đối với người thân, nên trước cảnh chia ly sắp đến, bác khổ sở không biết ngần nào mà kể. Bác đứng lên, chậm chạp bước đến giường ngủ của ba đứa con lặng lẽ nhìn chúng đang ngon giấc một cách vô tư, hồn nhiên. Bác đau xót tột cùng, kêu lên thành tiếng: "Tội nghiệp các con tôi!".

Bác gái không nói một lời nào cả. Cái bàn ủi vẫn lướt ngang, dọc, tới, lui dù là cái áo đã được ủi thẳng từ lâu, thẳng quá rồi. Đột nhiên, bác ta buông bàn ủi xuống và với cử chỉ tuyệt vọng, bác gục đầu xuống bàn, khóc lên nức nở.

- Tôi biết, tôi biết là tôi phải chịu đựng, nhưng không biết tôi có chịu đựng nổi hay không? Tôi đâu có biết họ đưa ông tới đâu? Họ sẽ đối xử với ông như thế nào? Bà chủ đã nói rằng bà sẽ cố gắng chuộc ông về trong vòng một vài năm, khi bà có tiền. Nhưng từ đây đến đó còn lâu lắm mà ít có ai bị đưa xuống miền Nam mà được sống sót trở về: Họ bị giết sạch. Tôi biết rõ lối cư xử độc ác của bọn người này.

- Chúa cũng có mặt tại đó mà, bà! Đừng quá lo sợ, vô ích.

- Phải, Chúa có mặt những nơi đó chớ sao, nhưng đôi lúc Chúa mặc nhiên quay lơ đi để cho những tội ác khủng khiếp xảy ra. Này ông Tom ơi! Tôi, tôi sợ lắm, hình như Chúa không thương xót những kẻ ở vùng đó đâu!

- Mạng sống của tôi, tôi phó thác trong tay Chúa. Không ai có thể cướp sống mạng người nếu ngài không cho phép. Mà dù ngài bằng lòng thế đi nữa, ta cũng phải cúi đầu tạ ơn ngài: Vì chính tôi, lão Tom già này bị bán đi chớ không phải là bà với lũ con. Ở đây mẹ con bà sẽ được yên thân. Điều gì phải xảy đến chỉ đến với tôi thôi. Tôi tin rằng có Chúa che chở tôi. Bà phải có lòng tín như tôi vậy. Bà phải biết rằng, mọi sinh vật dù nhỏ nhoi đi nữa cũng được Chúa đoái thương. Chúa không bỏ sót một ai. Ngài cao cả, vĩ đại, nhân từ..

- Thôi đi mình! Đừng cố an ủi tôi làm chi, mình cứ nói đi, tôi không tin gì hết, không vững lòng gì hết. Ông ơi! Bàn cãi làm gì.. có đi đến đâu không? Tôi biết mà, tôi biết mà.. Thôi, thà tôi lo dọn cho ông một bữa điểm tâm thật ngon, một bữa chót, còn hơn. Chắc gì từ nay ông còn được ăn một bữa như bữa sáng nay?

Muốn biết rõ nỗi khiếp sợ, lo lắng của dân nô lệ da đen khi sắp bị bán cho bọn buôn người miền Nam, ta phải tim hiểu bản tính họ. Họ vốn là giống người hiền lành, an phận, muốn được ở yên thân một chỗ, quây quần, sum họp với gia đình, bè bạn xung quanh, họ không bao giờ có can đảm lìa bỏ nơi chôn nhau, cắt rốn, không có tinh thần mạo hiểm, phiêu lưu đến vùng đất lạ, dù cho đầy hứa hẹn đến bao nhiêu, vì vậy, bị bán xuống miền Nam là một viễn tượng kinh hoàng, một hình phạt ghê gớm nhất đối với họ. Sự tra tấn và hành hạ thể xác họ bằng roi vọt còn ít làm cho họ thất đảm hơn là câu đe dọa: Sẽ bán xuống miền Nam.

Bữa điểm tâm thịnh soạn được dọn lên, bốc khói nóng hổi, ngon lành. Bà Shelby đã vui lòng cho bác gái nghỉ việc ngày hôm nay để thu xếp hành trang cho chồng. Bác gái thu hết can đảm để có thể làm bữa ăn trước khi vợ chồng chịu cảnh sinh ly.

Bác đã chọn làm thịt con gà mái béo nhất, nướng cái bánh đúng theo ý thích của chồng, dọn thêm chai rượu và vài thức ăn đóng hộp. Đúng là những món sang trọng chỉ xuất hiện trên bàn ăn nhà bác vào những dịp trọng đại nhất. Thừa dịp cha mẹ bận khóc lóc âu sầu, lũ nhóc con thưởng thức tận tình tất cả các món ăn trên bàn mà không bị mẹ chúng la rầy chi cả. Sau đó, chúng mới để ý đến thái độ cha mẹ, thấy mẹ khóc, cha ủ rũ chúng cũng khóc theo và dụi mắt liên hồi.

Bác trai đặt con gái út ngồi trên đầu gối, con bé mải mê đùa nghịch như thói quen, đưa tay cào vào mặt cha, nắm tóc cha và thỉnh thoảng bật lên cười một cách ngây thơ thích thú. Bác gái chua chát nói:

- Cười nữa đi con! Cười đi! Rồi đây sẽ đến phiên con lớn lên, con sẽ có dịp thấy chồng con bị bán và có khi chính con cũng có ngày à! Cả mấy thằng anh mày nữa, nếu được giá.. chắc chắn! Phải chăng đây là số phận trời dành riêng cho dân da đen chúng ta, hở ông Tom?

Lũ trẻ chợt la lên:

- Bà chủ! Bà chủ đến!

- Bà chủ? Bà đến đây làm chi chớ? Ích lợi gì?

Bác Chloé có vẻ bất mãn, nói nhỏ.

Bà Shelby vào lều trong lúc bác Chloé vùng vằng, nhăn nhó đẩy cái ghế đến bên bà, song bà không để ý đến thái độ ấy. Bà xanh xao, buồn rầu trông thấy. Giọng bà nghẹn ngào khổ sở:

- Chú Tom ơi! Tôi đến đây để..

Đột nhiên bà ngưng bặt, đưa mắt nhìn quanh một loạt, từ bác Tom, vợ bác và lũ trẻ lóc nhóc đứng trước mặt mình rồi lấy khăn tay che kín mặt, khóc ròng. Bác Chloé hoảng hốt, mềm lòng, thôi hậm hực, bác lắp bắp:

- Ấy, thưa bà, bà đừng khóc nữa, đừng..

Nhưng rồi bác cũng khóc, không nói trọn câu. Căn lều vang lên tiếng nức nở. Bà Shelby lau nước mắt:

- Tội nghiệp chú Tom. Lúc này tôi không thể giúp chú gì được hết. Nếu tôi cho chú tiền chúng cũng sẽ cướp đi. Nhưng tôi thề danh dự là tôi sẽ không bao giờ quên chú, và hễ lúc nào có tiền thì việc đầu tiên là tôi chuộc ngay chú về đây. Xin Chúa công bình chứng cho lời tôi. Tôi xin hứa như vậy.

Lũ trẻ lại la lên:

- Ông Haley! Ông Haley!

Phải! Hung thần đã xuất hiện. Lão lấy chân đá tung cánh cửa đoạn đứng yên. Dễ chừng lão còn bực tức vì chuyên săn đuổi vô vọng đêm qua. Lão mỏi mệt nhiều có lẽ vì thất bại hơn là vì khó nhọc. Giọng lão hách dịch, khinh bỉ:

- Đến đây! Thằng da đen kia! Mày sẵn sàng rồi chứ, hở?

Bất chợt, lão buôn người trông thấy bà Shelby có mặt tại căn lều, lão vội vàng giở mũ, lễ phép:

- Kính chào bà!

Bác Tom gái đang gói hành lý cho chồng, vừa buộc chặt gói đồ, bác vừa đưa mắt quan sát lão ta, mắt bác ánh lên tia lửa hận và những giòng lệ lại lặng lẽ tuôn trào.

Riêng Tom, bác bình thản đứng lên theo chủ mới, vai mang cái gói vợ vừa trao cho. Bác gái tiễn chồng tận ngoài xe, tay bế đứa con gái út, bọn con trai lếch thếch theo sau.

Bà Shelby đến bên gã buôn người, giữ gã lại giây lát. Bà nói chuyện với gã, vẻ mặt có hơi phấn khởi -chắc gã đã hứa với bà là không hành hạ Tom, là sẽ biệt đãi Tom?

Còn những nô lệ khác của bà, trẻ già, trai gái xúm lại để từ giã người bạn già của họ, và cũng là người chỉ huy họ, giảng đạo lý cho họ nữa. Sự ra đi của Tom làm họ buồn rầu, tiếc thương không ít.

- Dang ra!

Haley quát dám nô lệ và ra lệnh cho bác Tom - mà kể từ đây thuộc quyền sinh sát của lão:

- Lên xe, mau!

Tom tuân lời trong lúc lão luồn tay dưới ghế ngồi lôi ra hai sợi xích sắt nặng nề buộc quanh hai mắt cá chân Tom. Một tiếng kêu phẫn nộ vang lên từ đám nô lệ da đen. Bà Shelby từ thềm nhà thấy thế, kêu lên:

- Ông Haley! Ông không nên làm vậy vô ích! Hãy tin tôi đi..

- Thưa bà, tôi không thể tin ai: Chính tại đây tôi vừa mất một tên nô lệ đáng giá rồi. Tôi không muốn bị lừa lần nữa. Bà tha lỗi.

Hai đứa con trai, tận lúc này mới hiểu rõ số phận bi đát dành cho cha mình. Chúng lăn xả vào mẹ, níu cứng áo mẹ, khóc la, lăn lộn, rên rỉ không ngừng.

Bác Tom chậm rãi nói:

- Tôi tiếc không có mặt cậu Georges ở đây. Tôi muốn gặp cậu trước khi ra đi.

(Georges lúc đó đang ở chơi bên trại một người bạn, không hay biết điều bất hạnh của Tom, người nô lệ mà câu rất mực thương yêu). Bác Tom bảo vợ:

- Mình nhớ nói với cậu ấy khi cậu về là tôi nhớ cậu lắm, tôi biết ơn cậu lắm, nghe mình?

Haley ra roi. Tom đưa mắt nhìn thật lâu một lần cuối cùng căn lều yêu dấu, như ngại rằng không còn dịp được thấy nữa, không bao giờ được trở về.

Tom ra đi trong khi ông Shelby vắng mặt tại trang trại, ông đã bán Tom vì áp lực của gã buôn người, để thoát nợ, để khỏi phải chịu đựng Haley, con người mà ông ghê tởm, khinh bỉ.

Cảm tưởng đầu tiên của ông khi vừa đặt bút ký giấy là sự nhẹ nhõm, thoải mái như vừa được phóng thích sau nhiều ngày bị giam cầm.

Song than ơi! Những lời trách móc của bà làm ông hối hận tận trong giấc ngủ. Vẻ cam chịu của Tom càng khiến ông buồn rầu thêm. Ánh mắt, vẻ mặt Tom cứ chập chờn ẩn hiện trước mặt ông, lời nói chí tình của Tom như văng vẳng ở tai ông.

Cho dù ông tự nhủ là ông có quyền làm vậy, dù trong trường hợp không cần thiết đi nữa, người chủ da trắng có quyền bán nô lệ của mình; luật pháp công nhận - Tất cả chủ nhân da trắng đều hành động như thế, rất thường mà! Nhưng ông vẫn áy náy làm sao, ông vẫn không sao bình thản đứng nhìn Tom ra đi. Vì vậy ông đã tránh mặt từ sáng sớm, hy vọng mọi việc êm xuôi lúc trở về.

Còn vợ ông, người đàn bà thuần hậu ấy, bà nhất định không đi. Bà cho là mình có bổn phận phải ở lại để nhìn cảnh chia ly não lòng, để chia sớt niềm đau đớn.

° ° °

Haley cho xe chạy vùn vụt giữa đám bụi mù mịt. Quang cảnh quen thuộc ven đường lướt qua trước mắt Tom như những bóng ma, bác ngồi lặng thinh, như không nghe, không thấy gì hết.

Lát sau, xe vượt ranh giới trại ông Shelby và đến con đường chính.

Được một dặm nữa, Haley dừng chân trước cửa một lò rèn. Gã vào đó để chọn mua cho Tom một cái còng vừa tay bác. Chỉ vào cái còng gã cầm trên tay, chỉ vào bác Tom đang ngồi ủ rũ trên xe, gã nói:

- Cái còng này quá nhỏ đối với tên nô lệ to con này.

Nhận ra Tom, người thợ rèn giật mình, kinh ngạc:

- Sao? Tom của trang trại ông Shelby mà bị chủ bán đi ư? Tôi không tin điều này, ông ấy không bao giờ bán nô lệ đâu, nhất là nô lệ cỡ Tom.

- Phải! - Giọng Haley ngạo nghễ - Ông chủ quý thằng ấy lắm, nhưng.. chính ông ta đã bán nó cho tôi.

- Lạ thật! Chuyện khó tin quá. Shelby bán Tom! Tôi biết chú Tom này, một tên gia nhân đắc lực, trung thành của ông Shelby. Mà thưa ông, ông khỏi phải còng tay chú ấy làm gì, tôi cam đoan..

- Thôi đi bạn, cẩn tắc vô ưu. Chính những thằng nô lệ khôn ngoan trung thành mới là đáng sợ, chúng sẵn sàng bỏ trốn bất cứ lúc nào. Còn bọn ngu si thì kể gì, chỉ cần ăn no là được, chúng có biết chi đâu? Hạng như lão Tom này thì không ưa đổi chủ, nguy hiểm ở chỗ đó. Tôi có cách trị: Xích kỹ chúng lại là vững tâm nhất, khỏi thắc thỏm gì ráo trọi. Trả tiền rồi đó, lại đắt giá nữa chứ. Thôi, đừng làm cố vấn cho tôi, bà Shelby ban nãy cũng nói như bác đấy, mà tôi đâu có nghe..

- Hình như bọn nô lệ da đen ở Kentucky này rất sợ và ghét vùng đất phía Nam: Họ bị chết dễ dàng..

- Phải, khí hậu ở đó hơi độc, và còn nhiều thứ nữa kia.

- Chính thế, thật là một bất hạnh lớh cho Tom, một người tốt như thế mà phải đày xuống miền Nam. Ngay tôi đây, không liên hệ gì, trông thấy thế tôi cũng không vui được. Tội nghiệp chú ấy.

- Tuy vậy, hắn vẫn còn may mắn chán, tôi đã hứa sẽ đối xử tử tế với hắn, tôi sẽ bán hắn cho gia đình nào có tiếng và hiền lành, không đối xử khắc nghiệt với nô lệ da màu và tôi tin là hắn sẽ không đòi hỏi chi hơn.

- Nhưng ông quên rằng chú ấy phải xa lìa con và vợ chú..

- Ôi! Kể gì! Hắn sẽ có vợ khác, có con khác. Thiếu gì mọi cái ở đó.

Suốt cuộc đối thoại Tom ngồi yên trên xe, trước cửa lò rèn.

Thình lình bác nghe có tiếng vó ngựa nện lên đường lớn, khô khan và gấp rút. Rồi thì tiếng động nhanh hơn, rõ hơn và nhanh như cắt, cậu chủ nhỏ lao tới, leo lên xe vòng tay ôm chặt quanh cổ bác Tom, miệng kêu lên mừng rỡ trong khi Tom cũng mừng không kém nhưng chưa hết sững sờ vì sự có mặt bất ngờ này. Cậu nói bằng giọng hậm hực:

- Thật là nhục nhã! Thật là xấu hổ! Không ai cho tôi biết việc này cả. Nếu tôi là người lớn thì việc này không bao giờ xảy ra, không bao giờ!

- Cậu Georges ơi! Tôi mừng quá khi thấy cậu đến đây - Tom tươi ngay nét mặt lên - Tôi sẽ khổ sở ngần nào nếu ra đi mà không gặp cậu. Cậu đã tốt với tôi biết bao nhiêu, tôi xin thề như vậy!

Bác Tom dịch chân, cậu tiểu chủ nhìn thấy cái xiềng sắt, cậu lại kêu lên:

- Khốn nạn chưa! - Georges giơ cả hai tay lên trời - Tôi phải đập thằng quỷ sứ này một trận, tôi phải đập nó..

- Không! Cậu Georges? Cậu đừng gây với ông ta, ông ta giận lên thì chỉ khổ cho tôi thêm mà thôi, cậu à!

Bác Tom nói với cậu chủ, giọng khẩn thiết làm cho cậu hiểu rằng, sự nóng nảy của mình có hại cho Tom: Cậu đâu có thể theo cạnh Tom để bảo vệ che chở như ý muốn? Tom hiện giờ thuộc quyền lão buôn người rồi. Georges dằn lòng xuống:

- Thôi, tôi nghe lời bác vi tôi tôn trọng bác, tôi thương bác lắm.. Nhưng bố Tom ơi! Hễ nghĩ tới điều này thì tôi không chịu nổi, xấu hổ quá đi thôi! Bác có biết không: Cả nhà đều giấu tôi chuyện này, có ai cho tôi hay biết gì đâu, may nhờ có anh Thomas báo tin cho tôi đó nghe.. Hừ! Vậy mà tôi luôn luôn kính trọng họ đấy chứ.. Khốn nạn quá đi!

- Georges ơi! Đừng nói như vậy, cậu lầm đấy..

- Hừ! Lầm à; không đâu! - Chợt cậu con trái đổi giọng thấp xuống và có vẻ bí mật - Này bố Tom, tôi có đem cho bố cái này này, đồng đô la vàng của tôi.

- Ồ, không đâu, cậu ơi, tôi không nhậh đâu, dù tôi rất quý cậu, quý hơn..

- Bác phải cầm lấy - Georges cương quyết nói - Tôi đã bàn với bác gái rồi, bác bày tôi đục một cái lỗ nho nhỏ giữa đồng vàng, xâu một sợi dây xuyên qua đó để bác mang vào cổ. Bác phải giấu nó trong áo, đặng thằng khốn đó không thấy, nó mà thấy thì, ờ, nó dám cướp đó nghe, bác Tom. Đừng để tôi buồn, bác phải nhận tôi mới bằng lòng.

- Coi, đừng, cậu Georges! Tôi không dám nhận đâu.

- Sao lại không? Bác cứ ngồi yên!

Cậu bé nói và nhanh nhẹn luồn sợi dây có buộc đồng vàng quanh cổ bác Tom, vẻ hăng hái:

- Đó, có gì đâu? Hễ khi nào bác nhìn thấy nó thì bác nhớ đến tôi và hãy tin là một ngày kia tôi sẽ sang tận đó tìm chuộc bác trở về. Tôi đã hứa với bác Chlóe và chắc chắn sẽ thực hiện lời hứa. Tôi sẽ tự lo và còn ba tôi nữa, tôi sẽ nhắc ông hoài, không để ông quên đâu.

- Đừng cậu! Đừng giục giã ông.

- Kìa bác Tom. Bác sợ gì? Với lại tôi sẽ biết cách, tôi sẽ lựa lời chứ.

- Georges ơi! Kể từ đây tôi xa cậu. Tôi mong cậu sẽ tỏ ra là một người đàng hoàng. Đừng quên là ông bà đặt nhiều tin tưởng ở cậu. Đừng để bị lôi cuốn vào những hành động xấu, để cho tuổi trẻ ngông cuồng làm hỏng đời mình. Đừng tưởng là cậu lớn rồi. Cậu nên nhớ là có rất nhiều thứ hạnh phúc mà Chúa ban cho ta hưởng đến hai lần, nhưng ngài chỉ ban cho ta độc nhất một cha, một mẹ thôi. Hơn nữa, tôi dám nói là cậu sẽ không tìm ra một phụ nữ nào từ tâm đại lượng, có lòng hơn bà, dù cho cậu có sống hơn trăm tuổi đi nữa. Hãy sống cạnh bà, lúc trưởng thành cậu sẽ là nơi cho bà nương tựa lúc tuổi già. Cậu Georges ơi, cậu nghe lời tôi nói chứ?

Georges nghiêm giọng trả lời:

- Vâng! Tôi xin hứa với bác đó, bác Tom! Tôi sẽ làm y như lời bác dặn dò. Tôi sẽ cố để nên người tốt sau này. Mà bác nữa, bác đừng nản chí nghe? Tôi sẽ cố gắng để có thể cất lại căn lều cho bác, từ nóc tận nền. Bác sẽ có một phòng khách thật ngon lành, một tấm thảm thật lớn, thật đẹp, khi tôi lớn lên. Tôi hứa phải làm cho bác sung sướng tuổi già để bù lại những khổ nhục do cha mẹ tôi gây ra, bác nhớ chưa?

Haley từ trong lò rèn trở mặt tới, tay lủng lẳng cái còng sắt. Georges hết sức bất bình nên dù đã hứa với Tom, cậu không thể làm ngơ, cậụ bảo gã ta:

- Ông Haley, sao ông lại tính còng bác Tom? Tôi sẽ bảo cho ba mẹ tôi biết cách cư xử tồi tệ này, ông phải nhớ..

Giọng thách thức, gã buôn người cười khẩy:

- À, cái đó là quyền của cậu, còn còng tên này hay không là quyền của tôi. Cậu chủ nhỏ ơi! Cậu đã quên là tôi trả tiền cho cha cậu mới bắt được tên mọi này đi hay sao?

Georges giận sôi lên:

- Ông không biết xấu hổ ư? Đáng lẽ ông phải biết chứ: Cái nghề buôn người của ông.. xiềng xích người ta như đối với súc vật. Thứ nghề hạ tiện..

- Cứ mắng đi cho sướng miệng! Nhưng mà này, thưa công tử! Công tử nghĩ kỹ chưa mà dám mạt sát kẻ khác chứ? Nếu không có hạng người làm cái nghề hạ tiện như kẻ hèn này thì ông già khả kính của cậu sẽ lúng túng lắm đấy nhé! Kẻ dư nô lệ và cần tiền thì bán, người thiếu nô lệ thì mua. Tôi theo đúng luật cung cầu mà, sao cậu lại bảo tôi phải xấu hổ, xấu hổ chỗ nào? Chả lẽ người sang trọng quý phái như cha cậu mà lại đánh xe đưa nô lệ đi rao bán, coi sao được? Đáng lẽ cậu cảm ơn tôi thì đúng hơn.

Georges tức lộn gan lên, nhưng không thể nào trả đũa lão ta, lão nói cũng đúng đấy chứ? Georges nói to:

- Sau này lớn lên, tôi sẽ không bao giờ làm người mua nô lệ mà cũng không bao giờ bán. Tôi ghét việc mua bán này, nhục nhã lắm. Trước nay tôi rất hãnh diện là một công dân ở đất Kentucky này, nhưng bây giờ tôi xấu hổ quá, quá lắm!

Cậu quay sang Tom:

- Thôi, tạm biệt bác Tom! Can đảm lên bác nhé!

- Vĩnh biệt cậu, cậu Georges! Xin Chúa từ tâm ban ơn cho cậu! Chúc cậu được nhiều phúc lành ở xứ Kentucky này.

Tom nhìn đăm đăm vào cậu chủ nhỏ bằng đôi mắt nồng nàn trìu mến, giọng nghẹn ngào thổn thức.

Georges lên ngựa, ra roi. Tom dõi mắt theo cho đến kỳ khuất bóng cậu, cho đến khi vó ngựa nhỏ dần, nhỏ dần và tắt hẳn.

Mắt Tom mờ đi, tai Tom ù đặc, miệng Tom câm lặng. Bác không nói, không thấy, không nghe gì nữa. Trong mơ hồ, ngôi trại của chủ nhân như hiện ra.. cùng với cái bóng dáng nhỏ nhắn của cậu con trai. Bác nấc lên khóc, rồi đồng tiền cậu trai mang vào cổ bác chạm vào da lành lạnh khiến bác như được an ủi phần nào, Tom ép sát nó vào ngực mình, âu yếm.