Trình bày các phương pháp sản xuất giá trị thặng dư. Sản xuất giá trị thặng dư bao gồm 3 phương pháp: 1. Sản xuất giá trị thặng dư tuyệt đối - Giá trị thặng dư tuyệt đối là giá trị thặng dư thu được do kéo dài ngày lao động vượt quá thời gian lao động tất yếu, trong khi năng suất lao động, giá trị sức lao động và thời gian lao động tất yếu không thay đổi. - Để có nhiều giá trị thặng dư, người mua hàng hóa sức lao động phải tìm mọi cách để kéo dài ngày lao động và tăng cường độ lao động. Tuy nhiên, ngày lao động chịu giới hạn về mặt sinh lý. Vì công nhân phải có thời gian ăn, ngủ, nghỉ ngơi, giải trí để phục hồi sức khỏe. Do vậy, không thể kéo dài bằng ngày tự nhiên, còn cường độ lao động cũng không thể tăng vô hạn quá sức chịu đựng của con người. - Hơn nữa, công nhân kiên quyết đấu tranh đòi rút ngắn ngày động nên quyền lợi 2 bên mâu thuẫn. Tuy vậy, ngày lao động phải dài hơn thời gian lao động tất yếu và cũng không thể vượt giới hạn thể chất và tinh thần của người lao động. - Phương pháp này chủ yếu áp dụng trong thời kỳ đầu nền sản xuất tư bản, với việc phổ biến sử dụng lao động thủ công và năng suất lao động thấp. 2. Sản xuất giá trị thặng dư tương đối - Giá trị thặng dư tương đối là giá trị thặng dư thu được nhờ rút ngắn thời gian lao động tất yếu; do đó kéo dài thời gian lao động thặng dư trong khi độ dài ngày lao động không thay đổi, thậm chí rút ngắn. - Điểm mấu chốt của phương pháp này là phải hạ thấp giá trị sức lao động. Điều đó đồng nghĩa với giảm giá trị các tư liệu sinh hoạt và dịch vụ cần thiết cho công nhân. Muốn vậy phải tăng năng suất lao động xã hội trong các ngành sản xuất tư liệu tiêu dùng và các ngành sản xuất tư liệu sản xuất để trang bị cho ngành sản xuất ra các tư liệu tiêu dùng. - Phương pháp này được sử dụng rộng rãi trong giai đoạn chủ nghĩa tư bản phát triển. 3. Sản xuất giá trị thặng dư siêu ngạch - Giá trị thặng dư siêu ngạch là phần giá trị thặng dư thu được do tăng năng suất lao động cá biệt, làm cho giá trị cá biệt của hàng hóa thấp hơn giá trị thị trường của nó. - Một vài tư bản có điều kiện cải tiến kỹ thuật, tăng năng năng suất lao động làm cho hàng hóa sản xuất ra có giá trị cá biệt thấp hơn giá trị xã hội và sau thu được giá trị thặng dư trội hơn.
