Dưa mèo là loại dưa có bề ngoài và cấu tạo quả giống hệt dưa chuột, nhưng so với quả dưa chuột, dưa mèo có kích thước lớn hơn gấp nhiều lần, thường được bán rất nhiều ở vùng núi phía Tây Bắc. Có những quả dưa mèo có thể dài tới hai gang tay và nặng tới 2 kg. Dưa mèo ăn mát, cùi dày, ruột đặc chứ không xốp như dưa chuột, chế biến thành nhiều món ngon và được các bà nội trợ yêu thích. Gần đây loại dưa này được chở về xuôi giới thiệu với bà con vùng xuôi khá nhiều, dần dần được người miền xuôi đón nhận như một thứ đặc sản ngon, sạch đặc trưng của Tây Bắc. Một số người cho rằng gọi là "dưa mèo" vì kích thước của nó lớn hơn so với quả dưa chuột, một quả dưa nặng tương đương với con mèo, tuy nhiên đó chỉ là cách gọi hài hước chứ chưa phải là cách hiểu đúng. Sở dĩ Dưa Mèo được gọi là Dưa Mèo vì đó là loại dưa do người Mèo trồng trọt và gây giống. Người dân tộc Mông (H'Mong) là một trong các dân tộc thiểu số sinh sống ở các quốc gia gồm Trung Quốc, Việt Nam, Lào, Myanmar và một số quốc gia khác. Ở Việt Nam người Mông phân bố chủ yếu ở các tỉnh miền núi trong đó tập trung nhiều ở miền núi Tây Bắc và một phần Đông Bắc (Điện Biên, Lai Châu, Sơn La, Hà Giang) Tên của dân tộc Mông có phiên âm Hán Việt là "Miêu", vì vậy họ có tên gọi khác là người Mèo, đây là cách gọi từ xưa và vẫn phổ biến trong cộng đồng đến tận bây giờ. Người Mông sinh sống chủ yếu trên các vùng núi cao từ 800-1500m so với mực nước biển và sản xuất sinh hoạt trên các sườn dốc. Dưa mèo là một trong những loại cây được người Mông canh tác rất phổ biến. Dưa được người Mông gieo hạt, trồng xen canh cùng lúa nương. Dưa mèo là loại cây thân leo, người Mông cho cây bò tự do trên mặt đất, trên các mỏm đá chứ không làm giàn cho leo như dưa chuột. Do đặc tính trồng trên nương, loại dưa này ít bị sâu bệnh và hầu như không phải sử dụng thuốc bảo vệ như dưa chuột. Do canh tác kiểu truyền thống, việc gieo trồng dưa mèo phụ thuộc vào thời tiết. Dưa cho sản lượng theo vụ nhất định (một vụ/năm) chứ chưa có kỹ thuật canh tác thu hoạch quanh năm như dưa chuột do đó sản lượng dưa tương đối thấp. Hạt dưa thường được đồng bào gieo vào mùa xuân (tháng 3, 4 hàng năm) ; cây mất khoảng 3 tháng để sinh trưởng và cho thu hoạch, đến tháng 6, 7 bắt đầu cho thu quả, đầu tháng 8 hết mùa. Ngày nay do kỹ thuật trồng trọt được cải thiện, khoảng thời gian trồng trọt và thu hoạch dưa đã được mở rộng hơn nên thời gian có quả cũng rộng hơn. Dưa mèo chính gốc trước đây được trồng trên nương mỗi cây chỉ cho từ 2- 3 quả, tuy nhiên kích thước rất lớn, có thể lên tới 1-2kg/quả. Quả dưa mèo kích thước lớn như vậy nhưng bên trong ruột rất non và mềm, không hề bị già quả hoặc chua. Trước đây dưa mèo được người Mông trồng và sử dụng là chính, sau đó người Kinh đem dưa về các tỉnh miền xuôi và nhu cầu lớn lên, người dân bắt đầu mở rộng việc canh tác dưa. Ngày nay dưa có thể được trồng ngay trong vườn nhà và việc thu hoạch, chăm sóc cũng sẽ dễ dàng hơn trước và giá cả cũng rẻ hơn. Tuy nhiên dưa mèo ngon nhất và kích thước lớn nhất vẫn phải là loại do đồng bào dân tộc trồng trên núi, tuy nhiên sản lượng không cao bằng. Một số tỉnh miền xuôi cũng bắt đầu canh tác loại dưa này bằng công nghệ canh tác hiện đại và cho ra sản lượng lớn để cung cấp ra thị trường, tuy nhiên do điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu phù hợp, dưa trồng ở miền núi vẫn có chất lượng cao hơn hẳn. Dưa Mèo có thể sử dụng trực tiếp giống như dưa chuột. Dưa mèo gọt vỏ, ăn sống cùng với muối gia vị có vị ngọt, mát hơn dưa chuột. Ngoài ra dưa có thể sử dụng để làm salad và chế biến món ăn. Do dưa mèo phần cùi nhiều hơn và đặc hơn dưa chuột nên việc chế biến cũng dễ dàng hơn. Cũng như dưa chuột, khi chọn dưa mèo cần lưu ý chọn quả non, vỏ mềm, mỏng, cuống còn tươi thì quả sẽ non. Một số quả bị gãy cuống trong quá trình trồng cũng có thể xảy ra tình trạng bị đắng đầu, cần xát nhựa trước khi chế biến. Dưa mèo có thể bảo quản 10 ngày trong điều kiện nhiệt độ thường, phòng khô ráo mát mẻ và 20 ngày trong điều kiện bảo quản lạnh nên rất thuận tiện để lưu trữ sử dụng trong gia đình. Dưa mèo có nhiều vào mùa hè, thích hợp với thời tiết nóng nực này, vì vậy nếu có dịp đi qua các vùng Tây Bắc, các bạn hãy mạnh dạn dừng xe và mua thật nhiều để ủng hộ sinh kế cho bà con miền núi nhé. Chúc các bạn có thời gian vui vẻ và thu được thông tin bổ ích cho mình. Thương yêu.
