Đầu tiên cần tìm hiểu kháng sinh là gì? Phân loại kháng sinh Kháng sinh là tất cả những chất hóa học tác động chuyên biệt trên một giai đoạn chuyển hóa thiết yếu của vi sinh vật. Để có thể sử dụng trị liệu, các thuốc kháng sinh cần gây độc cho vi khuẩn nhưng không gây độc cho người, tức là có tính chọn lọc. Phân loại kháng sinh Kháng sinh được chia ra thành hai nhóm lớn là kháng sinh kiềm khuẩn và kháng sinh diệt khuẩn. Kháng sinh kiềm khuẩn là kháng sinh làm kiềm hãm sự phát triển của vi sinh vật và để cho hệ miễn dịch của cơ thể hoạt động để diệt trừ vi sinh vật. Kháng sinh diệt khuẩn là kháng sinh tác động trực tiếp lên thành tế bào của vi khuẩn hoặc ức chế quá trình sinh tổng hợp làm phiên mã sai dẫn đến diệt trừ vi sinh vật. Làm sao để đánh giá được mức độ diệt khuẩn của kháng sinh? Dựa trên nồng độ diệt khuẩn tối thiểu MBC (minimal bacteriocidal concentration) là nồng độ thấp nhất làm giảm 99, 9% số lượng vi khuẩn. Vậy có nghĩa là rất khó để một kháng sinh diệt khuẩn tiêu diệt hoàn toàn 100% số lượng vi khuẩn. Và khái niệm đề kháng kháng sinh bắt đầu từ đây. Đề kháng kháng sinh là tình trạng vi khuẩn xuất hiện khả năng chống chịu lại các tác động của kháng sinh. Số lượng vi khuẩn nhân lên rất nhanh và cũng dễ xuất hiện đột biến. Nếu 0, 1% vi khuẩn còn sống sót khi điều trị bằng kháng sinh đợt đầu sau đó tiếp tục nhân lên thì bạn nghĩ điều gì sẽ xảy ra? Sẽ xuất hiện các chủng kháng với kháng sinh đó. Các cách đề kháng của vi khuẩn * Tạo enzym phân hủy thuốc: Vi khuẩn tiết ra enzym làm phân hủy hoặc bất hoạt kháng sinh. * Thay đổi tính thấm của màng: Vi khuẩn thay đổi tính thấm của màng làm giảm lượng kháng sinh đi vào bên trong vị trí tác động. Vi khuẩn cũng có thể thay đổi các lỗ khuyến tán trên bề mặt để giảm lượng thuốc đi vào bên trong nội bào. * Thay đổi cấu trúc receptor của kháng sinh: Vi khuẩn thay đổi receptor gắn kháng sinh, làm biến đổi receptor gắn kháng sinh làm cho thuốc không gắn vào receptor được. * Thay đổi đường chuyển hóa: Bằng cách vượt qua các giai đoạn chuyển hóa bị kháng sinh ức chế. Ví dụ vi khuẩn đề kháng sulfonamid không cần PABA cũng tạo được acid folic. * Biến đổi enzym có chức năng chuyển hóa trở thành ít nhạy cảm với kháng sinh: Ở các chủng đề kháng, các enzym có chức năng chuyển hóa ít nhạy cảm với kháng sinh mà nhạy cảm với các thành phần khác. * Có hệ thống đẩy kháng sinh khỏi tế bào vi khuẩn: Ở một số vi khuẩn có hệ thống đẩy kháng sinh ra khỏi tế bào vi khuẩn như E. Coli, N. Gonorrhoeae. Làm sao để hạn chế đề kháng kháng sinh? Thực trạng hiện nay cho thấy việc sử dụng bừa bãi. Nguyên nhân là do ý thức của bệnh nhân, cứ thấy ho, sốt là đề nghị dược sĩ cung cấp kháng sinh. Dược sĩ cũng vì lợi ích mà kê đơn kháng sinh mạnh từ đầu. Nồng độ MBC cao tuy nhiên không diệt hoàn toàn vi khuẩn mà còn sản sinh một vài chủng đột biến và rồi khi bệnh nặng hơn không có kháng sinh chữa trị. Theo nghiên cứu, Việt Nam là một trong những quốc gia sử dụng kháng sinh nhiều nhất thế giới. Nhiễm khuẩn nặng ở nước ngoài chỉ cần những kháng sinh thông thường của nước ta như betalactam hay sulfonamid còn ở Việt Nam nhiễm khuẩn nặng phải dùng đến phác đồ kháng sinh 3 thuốc. Trong lịch sử cũng từng chứng kiến những chủng vi khuẩn kháng toàn bộ kháng sinh. Kết luận: Để tránh đề kháng kháng sinh nói riêng và tình trạng dùng kháng sinh bừa bãi thì mỗi người nên có ý thức về bệnh của mình. Nên hỏi kĩ dược sĩ khi mua thuốc là có cần uống kháng sinh không để dược sĩ tư vấn. Có thể đề nghị dược sĩ nếu không nặng không cần kê kháng sinh. Tự mỗi người phải có ý thức về việc dùng thuốc của bản thân. Không phải dược sĩ cho thuốc gì thì đều uống hết. Thuốc là con dao hai lưỡi nên thận trọng khi dùng thuốc. Chú ý những kháng sinh dược sĩ thường cho như ampicillin, amoxicillin hoặc amoxicillin + acid clavulanat. Nếu bạn ho không đàm, không có đàm vàng hoặc xanh thì không nên dùng kháng sinh. Tốt nhất nên trao đổi với dược sỹ loại thuốc tốt nhất. Tránh dùng kháng sinh ngắn ngày. Để một kháng sinh có tác dụng cần ít nhất từ 3-5 ngày trong khi dược sĩ thường cho có 2 ngày nên hãy nêu ý kiến của bản thân với dược sĩ. Hãy có ý thức về việc dùng thuốc của bản thân, đó cũng là cách tốt nhất để bảo vệ bản thân cũng như mọi người.
