Phân tích vẻ đẹp sông Đà qua đoạn: Hùng vĩ của sông Đà không chỉ có thác đá

Phân tích vẻ đẹp sông Đà trong đoạn văn:

"Hùng vĩ của Sông Đà không phải chỉ có thác đá . Mà nó còn là những cảnh đá bờ sông, dựng vách thành, mặt sông chỗ ấy chỉ đúng lúc ngọ mới có mặt trời. Có vách đá thành chẹt lòng Sông Đà như một cái yết hầu. Đứng bên này bờ nhẹ tay ném hòn đá qua bên kia vách. Có quãng con nai con hổ đã có lần vọt từ bờ này sang bờ kia. Ngồi trong khoang đò qua quãng ấy, đang mùa hè mà cũng thấy lạnh, cảm thấy mình như đứng ở hè một cái ngõ mà ngóng vọng lên một khung cửa sổ nào trên cái tầng nhà thứ mấy nào vừa tắt phụt đèn điện.

Lại như quãng mặt ghềnh Hát Loóng, dài hàng cây số nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió, cuồn cuộn luồng gió gùn ghè suốt năm như lúc nào cũng đòi nợ xuýt bất cứ người lái đò Sông Đà nào tóm được qua đấy. Quãng này mà khinh suất tay lái thì cũng dễ lật ngửa bụng thuyền ra.

Lại như quãng Tà Mường Vát phía dưới Sơn La. Trên sông bỗng có những cái hút nước giống như cái giếng bê tông thả xuống sông để chuẩn bị làm móng cầu. Nước ở đây thở và kêu như cửa cống cái bị sặc. Trên mặt cái hút xoáy tít đáy, cũng đang quay lừ lừ những cánh quạ đàn. Không thuyền nào dám men gần những cái hút nước ấy, thuyền nào qua cũng chèo nhanh để lướt quãng sông, y như là ô tô sang số nhấn ga cho nhanh để vút qua một quãng đường mượn cạp ra ngoài bờ vực. Chèo nhanh và tay lái cho vững mà phóng qua cái giếng sâu, những cái giếng sâu nước ặc ặc lên như vừa rót dầu sôi vào. Nhiều bè gỗ rừng đi nghênh ngang vô ý là những cái giếng hút ấy nó lôi tuột xuống. Có những thuyền đã bị cái hút nó hút xuống, thuyền trồng ngay cây chuối ngược rồi vụt biến đi, bị dìm và đi ngầm dưới lòng sông đến mươi phút sau mới thấy tan xác ở khuỷnh sông dưới. Tôi sợ hãi mà nghĩ đến một anh bạn quay phim táo tợn nao muốn truyền cảm giác lạ cho khán giả, đã dũng cảm dám ngồi vào một cái thuyền thúng tròn vành rồi cho cả thuyền cả mình cả máy quay xuống đáy cái hút sông.. - từ đáy cái hút nhìn ngược lên vách thành hút mặt sông chênh nhau tới một côt nước cao đến vài sải. Thế rồi thu ảnh. Cái thuyền xoay tít, những thước phim màu cũng quay tít, cái máy lia ngược contre-plongée lên một cái mặt giếng mà thành giếng xây toàn bằng nước sông xanh ve một áng thủy tinh khối đúc dày, khối pha lê xanh như sắp vỡ tan ụp vào cả máy cả người quay phim cả người đang xem. Cái phim ảnh thu được trong lòng giếng xoáy tít đáy, truyền lại cho người xem phim kí sự thấy mình đang lấy gân ngồi giữ chặt ghế như ghì lấy mép một chiếc lá rừng bị vứt vào một cái cốc pha lê nước khổng lồ vừa rút lên cái gậy đánh phèn."

(Trích "Người lái đò sông Đà" - Nguyễn Tuân, SGK Ngữ văn 12, NXB Giáo dục)​

Từ đó, anh (chị) hãy đánh giá nét độc đáo trong quan niệm về cái đẹp của Nguyễn Tuân.

​

Nhắc đến Nguyễn Tuân, ta nhớ ngay đến một nghệ sĩ tài hoa uyên bác, người luôn luôn kiếm tìm, khám phá và thể hiện cái đẹp với một niềm say mê kì lạ. Niềm say mê cái đẹp ấy đã khiến nhà văn tạo ra cho mình một cái nhìn nghệ thuật riêng: Khám phá và thể hiện thiên nhiên, con người từ góc độ văn hóa, thẩm mĩ. Đặc sắc phong cách đó của Nguyễn Tuân thể hiện rõ nét qua tác phẩm "Người lái đò sông Đà" (in trong tập tùy bút "Sông Đà" – kết quả của chuyến đi thực tế lên Tây Bắc của Nguyễn Tuân năm 1958). Với kiệt tác này, Nguyễn Tuân đã đặc biệt thành công trong việc biến vùng sông nước ấy thành nghệ thuật, thành một niềm gợi cảm mênh mông. Sông Đà qua ngòi bút tài hoa độc đáo của Nguyễn Tuân, không còn là thực thể vô tri vô giác mà như một cá thể có tính cách riêng, vừa hung bạo, dữ dằn, vừa trữ tình, đằm thắm. Đoạn văn: "Hùng vĩ của sông Đà không chỉ có thác.. cốc pha lê nước khổng lồ vừa rút lên cái gậy đánh phèn" vừa dựng lên bức tranh hùng vĩ, tráng lệ về Đà giang khúc thượng nguồn vừa thể hiện những nét độc đáo trong quan niệm về cái đẹp của Nguyễn Tuân.

Là người nghệ sĩ thích chơi "ngông", thích tranh tinh xảo với tạo hóa, Nguyễn Tuân không chấp nhận những cách diễn đạt bình thường, dễ dãi, không hạ mình nói lại những gì người ta đã nói, ông đã ghi dấu ấn riêng, màu sắc riêng của mình trên từng trang viết bằng một phong cách nghệ thuật độc đáo, tài hoa. Ông được coi là một định nghĩa sống về "người nghệ sĩ" từ "cái râu cái tóc ông chẳng giống ai" đến ý thức trách nhiệm với nghề, ý thức sáng tạo. Và sự độc đáo đã tạo ra cái độc đáo. Sông Đà dù không phải lần đầu tiên đi vào thơ văn, nhưng khó nhà văn nào có thể "vượt mặt" được ông trong việc xây dựng hình tượng này.

Nguyễn Tuân đến với sông Đà như đến với "cố nhân", đến với người bạn tương phùng tương đắc. Vẻ đẹp vừa dữ dội, mãnh liệt vừa thơ mộng tuyệt vời của sông Đà có sức hút với ông hết sức mạnh mẽ. Ngòi bút của ông vì thế có cơ hội thăng hoa. Ông đã được thỏa chí tung hoành trong trí tưởng tượng phong phú của chính mình và để lại trên trên trang viết những dòng văn đậm chất Nguyễn Tuân:

"Hùng vĩ của sông Đà không chỉ có thác đá. Mà nó còn là những cảnh đá bờ sông, dựng vách thành, mặt sông chỗ ấy chỉ lúc đúng ngọ mới có mặt trời"

Qua ngòi bút Nguyễn Tuân, cảnh vách đá sông Đà thật hùng vĩ, tráng lệ . Nguyễn Tuân dùng từ "vách thành" chứ không phải là "thành vách" như thói quen dùng từ thường lệ. Thế mới "lạ", mới chẳng giống ai. Phải chăng, "vách thành" mới diễn tả trọn vẹn sự sừng sững, uy nghiêm, chứa đầy hiểm nguy của vách đá đôi bờ sông Đà? Vách đá ấy dựng đứng, cao vòi vọi, khiến ánh nắng mặt trời chỉ lúc đúng ngọ mới có thể chạm tới mặt sông. Cái tài của Nguyễn Tuân là ông không dùng một chữ "cao", mà ta vẫn cảm nhận được độ cao hun hút của vách đá.

Tác giả còn phát huy cao độ trí tưởng tượng để gợi tả độ hẹp của dòng sông:

"Có vách đá chẹt lòng sông Đà như một cái yết hầu. Đứng bên này bờ nhẹ tay ném hòn đá qua bên kia vách. Có quãng con nai, con hổ đã có lần vọt từ bờ này qua bờ kia. Ngồi trong khoang đò qua quãng ấy, đang mùa hè cũng thấy lạnh, cảm thấy mình như đứng ở hè một cái ngõ mà ngóng vọng lên một cái khung cửa sổ nào trên cái tầng nhà thứ mấy nào vừa tắt phụt đèn điện".

Nghệ thuật so sánh được Nguyễn Tuân sử dụng vừa chính xác, tinh tế, vừa bất ngờ và lạ lùng: "vách đá thành chẹt lòng sông Đà như một cái yết hầu". Động từ "chẹt" và hình ảnh so sánh với cái "yết hầu" đã đem đến ấn tượng mãnh liệt cho người đọc về độ hẹp của lòng sông khi trôi giữa hai vách đá sừng sững.

Đặc biệt, Nguyễn Tuân còn tạo ra ấn tượng về sự tương phản của xúc giác với chi tiết "ngồi trong khoang đò qua quãng ấy, đang mùa hè mà cũng thấy lạnh" – như cực tả sự âm u đến gai lạnh của quãng sông chật hẹp ít ánh sáng mặt trời này. Trong câu văn tiếp theo nhà văn còn tạo ra ấn tượng của thị giác khi lấy hè phố để miêu tả mặt sông, lấy nhà cao gợi tả vách đá, và tiếp tục truyền đến người đọc những hình dung về cái tăm tối lạnh lẽo đột ngột khi con thuyền đi từ ngoài vào khúc sông có đá hun hút dựng vách thành qua hình ảnh so sánh về "một khung cửa sổ nào trên cái tầng thứ mấy nào vừa tắt phụt đèn điện".

Dòng sông Đà lắm thác nhiều ghềnh vốn đã từng được nhắc đến trong ca dao:

Đường lên Mường Lễ bao xa

Trăm bảy cái thác, trăm ba cái ghềnh

Nguyễn Tuân trong tác phẩm có thể kể vanh vách hơn bảy mươi ghềnh thác trên sông Đà. Trong những câu văn tiếp theo, ông đã dừng lại ở mặt ghềnh Hát Loóng để miêu tả cận cảnh sự dữ dội của nó: " dài hàng cây số nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió, cuồn cuộn luồng gió gùn ghè suốt năm như lúc nào cũng đòi nợ xuýt bất cứ người lái đò Sông Đà nào tóm được qua đấy". Câu văn có nhịp ngắn, nhanh, dồn dập kết hợp với các thanh sắc, những từ ngữ trùng điệp nối tiếp thế chỗ nhau trong các cụm từ ngữ đã tái hiện một cách sinh động sự dữ dội đến hung bạo của con sông qua hình ảnh nước, sóng, gió, và đá sông Đà. Mặt nước sông Đà quãng này cuồn cuộn những con sóng dữ vút lên, chồm lên nhau tạo cảm giác ghê rợn, hãi hùng.

Từ láy "gùn ghè" kết hợp hình ảnh so sánh mang đậm sắc thái nhân hóa về việc sóng gió trên mặt ghềnh Hát Loóng "lúc nào cũng đòi nợ xuýt" bất cứ người lái đò sông Đà nào qua đấy đã khiến người đọc hình dung rõ nét sự hung hãn, lì lợm, cuồng bạo của dòng sông Tây Bắc.

Đem lại những ấn tượng mạnh mẽ hơn nữa là hình ảnh những cái hút nước ở quãng Tà Mường Vát:

".. Những cái hút nước giống như cái giếng bê tông thả xuống sông để chuẩn bị làm móng cầu. Nước ở đây thở và kêu như cửa cống cái bị sặc. Trên mặt cái hút xoáy tít đáy, cũng đang quay lừ lừ những cánh quạ đàn". Hàng loạt những so sánh sống động, đặc sắc khiến hút nước thiện ra khi mang hình hài của một "cái giếng bê tông" xoáy tít, khi trong âm thanh của một "cửa cống cái bị sặc", khi là hình ảnh và âm thanh khi mặt nước bị "rót dầu sôi".

Ngoài ra, các từ láy tượng hình "lừ lừ", tượng thanh tăng nghĩa "ặc ặc" cùng những chi tiết so sánh kết hợp nhân hóa "thở và kêu như cửa cống cái bị sặc".. tất cả góp phần làm hiện ra cả hình ảnh và âm thanh của hút nước như một quái vật đang trong cơn giận dữ cuồng loạn sẵn sàng gieo chết chóc cho con người. Nên không phải ngẫu nhiên mà Nguyễn Tuân lại điểm vào chi tiết những cánh quạ đàn quay lừ lừ.. Chẳng phải đó là hình ảnh gợi lên sự chết chóc hay sao?

Sự nguy hiểm của hút nước sông Đà khiến "không thuyền nào dám men gần những cái hút nước ấy, thuyền nào qua cũng chèo nhanh để lướt quãng sông, y như là ô tô sang số nhấn ga cho nhanh để vút qua một quãng đường mượn cạp ra người bờ vực". Giữa chốn núi rừng hoang sơ, Nguyễn Tuân đã thổi vào không khí của phố thị khi so sánh chiếc thuyền với ô tô, đoạn sông có những cái hút nước với quãng đường mượn cạp ra ngoài bờ vực. Từ đó khẳng định những cái hút nước này chính là mối đe dọa mà bất cứ ai cũng phải sợ, phải thật điêu luyện, thật bình tĩnh nhưng nhanh chóng mới có thể "thoát chết" khi đi ngang qua đây.

Nhà văn còn phát huy trí tưởng tượng phong phú khi hình dung ra những bè gỗ to lớn nghênh ngang bị "lôi tuột xuống" đáy hút nước, hay "những chiếc thuyền đã bị cái hút nó hút xuống, thuyền trồng ngay cây chuối ngược rồi vụt biến đi, bị dìm và đi ngầm dưới lòng sông đến mươi phút sau mới thấy tan xác ở khuỷnh sông dưới".

Bằng những quan sát tỉ mỉ, tinh tường, kết hợp cách dùng hàng loạt động từ "lôi", "hút", "trồng", "dìm", "đi ngầm", "tan xác".. Nguyễn Tuân đã diễn tả hình ảnh chiếc thuyền bị hút nước nuốt chửng một cách đáng sợ. Con sông mang trên mình những cái hút nước khổng lồ ấy khiến ta hình dung nó chẳng khác nào một loài thủy quái hung bạo, dữ dằn. Nó sẵn sàng nuốt tất cả mọi thứ vào lòng sâu của cái chết. Con thủy quái ấy cứ như chỉ chờ có thuyền nào qua là lôi tuột, nuốt chửng con thuyền tội nghiệp cho hả cơn giận dữ.

Sự miêu tả như thế kể cũng đã kì thú lắm, nhưng vẫn còn chưa khiến ta phải thán phục, phải ghê gớm cho tài nghệ của Nguyễn Tuân như trong những câu cuối đoạn này:

"Tôi sợ hãi mà nghĩ đến một anh bạn quay phim táo tợn [..] chiếc lá rừng bị bứt vào một cái cốc pha lê nước khổng lồ vừa rút lên cái gậy đánh phèn".

Như vậy, không dừng lại trong những liên tưởng, tưởng tượng về cái bè gỗ hay một con thuyền bất hạnh nào đó phải làm mồi cho hút nước, Nguyễn Tuân còn tạo ra một giả tưởng ly kỳ đưa người đọc vào trò chơi cảm giác, kéo họ xuống tận đáy hút nước xoáy tít, sâu hoắm cùng một anh bạn quay phim táo tợn. Hút nước vì thế đã được miêu tả bằng thủ pháp điện ảnh, khi nhà văn hình dung đến cảnh quay của người nghệ sĩ quay phim ấy khi anh dũng cảm ngồi trên chiếc thuyền thả mình vào hút nước rồi hất ngược ống quay lên ghi lại những thước phim sống động mà rùng rợn. Thước phim chân thật từng chi tiết, từ hình khối của "một thành giếng xây toàn bằng nước" cho đến màu sắc của dòng sông "nước xanh ve", và thậm chí cho đến cả cảm giác sợ hãi của con người khi phải đứng trong lòng một "khối pha lê xanh như sắp vỡ tan", bất cứ lúc nào cũng như sắp đổ ụp vào người.

Một sức bút bình thường làm sao có nổi một cái so sánh vừa chính xác, tinh tế, lại vừa bất ngờ và lạ lùng đến thế. Dõi theo từng câu chữ Nguyễn Tuân, chắc hẳn nhiều người trong số chúng ta sẽ nhận ra mình nghèo nàn biết bao nhiêu cả về từ ngữ và ý tưởng.

Phải chăng khi viết những câu văn này, Nguyễn Tuân đã phải luôn lục lọi đến tận cùng kho cảm giác và liên tưởng phong phú, bộn bề, nhằm tìm ra những chữ nghĩa chính xác nhất, có khả năng động người đọc nhiều nhất.

Nguyễn Tuân từng viết: "Giàu ngôn ngữ thì văn sẽ hay.. Cũng cùng một vốn ngôn ngữ ấy nhưng sử dụng có sáng tạo thì văn sẽ có bề thế và kích thước. Có vốn mà không biết sử dụng chỉ như nhà giàu giữ của. Dùng chữ như đánh cờ tướng, chữ nào để chỗ nào phải đúng vị trí của nó. Văn phải linh hoạt. Văn không linh hoạt gọi là văn cứng đơ thấp khớp". Với một quan niệm nghệ thuật như thế, Nguyễn Tuân đã mang đến một áng văn bề thế và độc đáo, sắc sảo và uyên bác. Một áng văn chỉn chu, trau chuốt đến từng câu chữ. Đoạn văn trên chính là minh chứng cho quan niệm "khắt khe" của Nguyễn Tuân về nghệ thuật, cũng là thành quả ngọt ngào của cả quá trình "rèn chữ" khổ luyện công phu.

Bằng các thủ pháp đối lập, nhân hóa, so sánh, những liên tưởng, tưởng tượng táo bạo, bất ngờ, cùng hệ thống ngôn từ giàu có, phong phú, và sự uyên bác trong kiến thức lịch sử, thơ ca, hội họa, quân sự, thể thao.. đoạn trích trên đã giúp người đọc hình dung ra vẻ đẹp hùng vĩ, dữ dội của sông Đà vùng thượng nguồn . Đằng sau hình tượng dòng sông mà ông dụng công tạo tạc ấy là tình yêu tha thiết mà Nguyễn Tuân dành cho thiên nhiên và con người Tây Bắc. Bởi tác phẩm nghệ thuật chân chính bao giờ cũng là là kết quả của tình yêu lớn lao.

Nếu chưa có tài khoản, hãy đăng kí miễn phí tại đây để đọc tiếp nội dung ẩn nha: LINK

Nội dung HOT bị ẩn:

Bạn cần đăng nhập & nhấn Thích để xem

Xem thêm:

Phân tích hình tượng sông đà qua đoạn văn: Còn xa lắm mới đến cái thác dưới

Vẻ đẹp trữ tình của sông đà qua đoạn văn: Tôi có bay tạt ngang qua sông đà mấy lần

Mở Rộng: Người Lái Đò Sông Đà - Nguyễn Tuân Và Những Ngữ Liệu Dùng Để Liên Hệ, So Sánh

 

Phân tích tưởng tượng của Nguyễn Tuân về cảnh anh thợ quay phim:

(Trích bài làm HS)

"Tôi sợ hãi mà nghĩ đến một anh bạn quay phim táo tợn nao muốn truyền cảm giác lạ cho khán giả, đã dũng cảm dám ngồi vào một cái thuyền thúng tròn vành rồi cho cả thuyền cả mình cả máy quay xuống đáy cái hút sông.. - từ đáy cái hút nhìn ngược lên vách thành hút mặt sông chênh nhau tới một côt nước cao đến vài sải. Thế rồi thu ảnh. Cái thuyền xoay tít, những thước phim màu cũng quay tít, cái máy lia ngược contre-plongée lên một cái mặt giếng mà thành giếng xây toàn bằng nước sông xanh ve một áng thủy tinh khối đúc dày, khối pha lê xanh như sắp vỡ tan ụp vào cả máy cả người quay phim cả người đang xem. Cái phim ảnh thu được trong lòng giếng xoáy tít đáy, truyền lại cho người xem phim kí sự thấy mình đang lấy gân ngồi giữ chặt ghế như ghì lấy mép một chiếc lá rừng bị vứt vào một cái cốc pha lê nước khổng lồ vừa rút lên cái gậy đánh phèn."

Đoạn văn tham khảo:

Độc đáo và lạ lẫm nhất là khi Nguyễn Tuân phát huy trí tưởng tượng của mình để đặt ra một giả tưởng li kì dẫn người đọc vào cảm giác đi xuống tận đáy hút nước. Rằng có một anh quay phim táo bạo, dũng cảm ngồi vào một thuyền thúng rồi cả thuyền và máy quay đi xuống tận đáy sông Đà. Từ dưới đáy nhìn ngước lên thì thấy một vách thành - cột nước cao đến vài sải. Cái thuyền xoay tít, những thước phim cũng xoay tít và thu được hình ảnh bề mặt của hút nước và bức tường thành bằng nước xanh ve như một khối pha lê xanh sắp vỡ tan ụp cả vào người quay phim.

Nhà văn đã áp dụng những thuật ngữ về điện ảnh cùng sự tưởng tượng phong phú trong nhiều không gian khác nhau tạo nên một thước phim thật đẹp với những góc quay đa chiều (từ trên xuống, từ dưới lên), đặc biệt có tông màu chủ đạo là xanh pha lê của nước sông Đà và đất trời càng gợi sự trong trẻo cho bộ phim tài liệu về thiên nhiên Tây Bắc của Nguyễn Tuân. Màu sắc tươi sáng là thế mà diễn biến, chuyển động trong cảnh quay lại không hề bình yên chút nào. Cơn lốc xoáy của dòng sông như muốn đổ ụp vào người quay phim, có vẻ đang định nuốt chửng luôn anh vào bụng. Đến người xem cũng cảm thấy lo sợ thay cho người quay, họ bị đặt vào trong cuộc, khó bứt thoát khỏi những ám ảnh đầy ma lực mà ngôn từ Nguyễn Tuân truyền tới. Sự căng thẳng ấy được đặc tả rõ nét qua chi tiết "thấy mình đang lấy gân ngồi giữ chặt ghế như ghì lấy mép một chiếc lá rừng bị vứt vào một cái cốc pha lê nước khổng lồ vừa rút lên cái gậy đành phèn".

Nếu câu văn trước là kí sự về thiên nhiên hoang dã thì ở câu văn này, người đọc lại được trải nghiệm bộ phim điện ảnh của chính họ, một bộ phim hành động gay cấn, nơi nhân vật chính bị đặt trong tình cảnh nguy hiểm, sự sống bị đe dọa: Họ phải nắm chặt lấy chiếc lá mỏng manh yếu ớt để không bị rơi xuống cốc nước khổng lồ tưởng chừng là vô hại nhưng thực chất chính là một cái hố tử thần chỉ có vào mà không có ra. Qua đây, ta thấy được ngời bút uyên bác, chứa đựng nhiều thông tin của Nguyễn Tuân khiến độc giả luôn phải phát huy cao độ khả năng tưởng tượng của mình và sự hiểu biết về các lĩnh vực trong đời sống để tiếp cận và cảm nhận cảnh vật.