Phân tích bài thơ "Tây Tiến" 1. Đoạn 1 (14 câu đầu) : Nhớ những kỉ niệm dọc đường hành quân qua miền núi rừng Tây Bắc hiểm trở, mênh mông của đoàn quân Tây Tiến * Những kỉ niệm về cuộc hành quân gian khổ của đoàn quân Tây Tiến qua miền núi rừng Tây Bắc hiểm trở, mênh mông: - Bài thơ mở đầu với những dòng thơ chan chứa nỗi nhớ, gợi nhớ gợi thương nhưng cũng đầy tiếc nuối: "Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi" - Từ láy "chơi vơi", hiệp vần "ơi" mở ra một không gian vời vợi của nỗi nhớ, đồng thời diễn tả tinh tế một cảm xúc mơ hồ, khó định hình nhưng rất thực. "Nhớ chơi vơi" là nỗi nhớ chập chờn, đứt nối nhưng day dứt khôn nguôi. Cách diễn đạt về các đối tượng "xa" và "nhớ" ở đây có phần hơi lạ nhưng hoàn toàn hợp lý, tự nhiên, bởi vì "Tây Tiến" với "sông Mã" và "rừng núi" tuy là ba đối tượng khác hẳn nhau, nhưng trong thực tế lại có liên quan mật thiết với nhau. - Điệp từ "nhớ" tô đậm cảm xúc toàn bài, không phải ngẫu nhiên mà nhan đề ban đầu của bài thơ tác giả đặt là "Nhớ Tây Tiến". Nỗi nhớ trở đi trở lại trong toàn bài thơ tạo nên giọng thơ hoài niệm sâu lắng, bồi hồi. Nỗi nhớ tha thiết, niềm thương da diết mà nhà thơ dành cho miền Tây, cho đồng đội cũ của mình khi xa cách chan chứa biết bao. * Nỗi nhớ về thiên nhiên Tây Băc hùng vĩ, dữ dội nhưng cũng thật êm đềm, thơ mộng: - Nhớ những địa danh mà đoàn quân Tây Tiến đã đi qua: "Sài Khao", "Mường Lát", "Pha Luông", "Mường Hịch", "Mai Châu", những đại danh khi đi vào thơ Quang Dũng không còn mang màu sắc trung tính, vô hồn trên bản đồ nữa mà gợi lên không khí núi rừng xa xôi, lạ lẫm, hoang sơ và bí ẩn. - Nhớ con đường hành quân gập ghềnh, hiểm trở, đầy những hiểm nguy giữa một bên là núi cao với một bên là vực sâu thăm thẳm: "Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm", "heo hút", "sương lấp". Không gian được mở ra ở nhiều chiều: Từ chiều cao đến chiều sâu hun hút của những dốc núi, chiều sâu của vực thẳm, bề rộng của những thung lũng trải ra sau màn sương. Các từ láy giàu sức tạo hình khiến người đọc hình dung ra những con đường quanh co, dốc rồi lại dốc, những đỉnh đèo hoang vắng khuất vào mây trời. Cách ngắt nhịp 4/3 của câu thơ thứ ba tạo thành một đường gấp khúc của dáng núi; ba dòng thơ liên tiếp sử dụng nhiều thanh trắc gợi sự vất vả, nhọc nhắn. - Nhớ những ngôi nhà nơi xóm núi như cánh buồm thấp thoáng trên mặt biển, trong không gian yên bình và êm ả của mưa giăng đầy, biến thung lũng thành "xa khơi". - Nhớ âm thanh "gầm thét" của thác dữ, tiếng gầm gào của loài hổ rình rập vồ người mỗi khi chiều đến, đêm về. Thời gian buổi chiều, về đêm lại càng nhấn mạnh thêm cảm giác hoang sơ của chốn "sơn lâm bóng cả cây già". Những từ ngữ và hình ảnh nhân hóa được nhà thơ sử dụng để tô đậm ấn tượng về một vùng rừng núi hoang vu và dữ dội. Bức tranh của núi rừng miền Tây Bắc giàu đẹp được vẽ bằng bút pháp vừa hiện thực, vừa lãng mạn, vừa giàu chất họa lại giàu chất nhạc. Nét vẽ vừa gân guốc, mạnh mẽ, dữ dội nhưng cũng rất mềm mại tạo nên vẻ đẹp hài hòa cho bức tranh thiên nhiên. Có thể hình dung cảnh những người lính Tây Tiến hành quân nơi lưng chừng núi, tạm dừng chân và phóng tầm mắt ra xa, chợt nhận thấy những ngôi nhà ai đó thấp thoáng, chơi vơi, bồng bềnh ẩn hiện trong một không gian mênh mang, mịt mù sương rừng, mưa núi. Qua nét vẽ tài hoa của Quang Dũng, ta thấy thiên nhiên núi rừng miền Tây Tiến trong kí ức của người chiến sĩ không chỉ có sự dữ dội, hiểm trở, hoang vu mà còn có cả những nét duyên dáng, mộng mơ, đằm thắm. Đây chính là những nét đặc sắc của "Tây Tiến". Bởi lẽ, chính từ những xúc cảm lãng mạn của Quang Dũng, người lính Tây Tiến hào hoa trong bài thơ đã không đưa trí tưởng tượng của người đọc về một vùng đất "rừng thiêng nước độc" mà chỉ gợi ra những cảm hứng lãng mạn, hùng tráng về bước trường chinh đầy thử thách của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. * Nỗi nhớ về đồng đội và những kỉ niệm trên đường hành quân: - Nhớ cái tếu táo, lạc quan trong gian khổ với vẻ đẹp hồn nhiên qua cách nói hóm hỉnh "súng ngửi trời". Nếu viết "súng chạm trời", nhà thơ sẽ chỉ tả được độ cao của đỉnh dốc mà khi đứng trên đó, mũi súng của người lính Tây Tiến như chạm cả vào nền trời. Còn ở đây, Quang Dũng đã gợi được "chất lính" trẻ trung, tươi mới, sức sống dào dạt trong tâm hồn người lính Tây Tiến vốn xuất thân từ những thanh niên trí thức trẻ Hà Nội. - Nhớ những người đồng đội đã ngã xuống nhưng không bi lụy. Nỗi mất mát, niềm thương cảm được nói bằng giọng thơ ngang tàng, kiêu hãnh: "Gục bên súng mũ bỏ quên đời". - Đoạn thơ kết thúc đột ngột bằng một kỉ niệm ấm tình quân dân: "Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói Mai Châu mùa em thơm nếp xôi." Nhớ tình cảm quân dân giữa những người lính Tây Tiến và đồng bào Tây Bắc. HỌc dừng chân nơi xóm núi sau chặng đường hành quân vất vả, họ quây quần trong niềm vui ấm áp, niềm hạnh phúc bên những nồi cơm còn thơm mùi gạo mới. "Nhớ ôi" là nỗi nhớ da diết, đằm thắm, sự gắn kết tình nghĩa thủy chung giữa những con người Tây Bắc của Tổ quốc với bộ đội kháng chiến. Sự lắng đọng sâu đậm nhất vẫn là những kỉ niệm tình người ấm áp, tình quân dân đằm thắm qua những bản làng dọc đường hành quân. Câu thơ tạo cảm giác dịu ngọt, ngây ngất, lâng lâng lan tỏa, khép lại một đoạn thơ nhưng cũng vì thế mà càng khắc khoải thêm nỗi nhớ. Đoạn thơ chỉ là khúc dạo đầu của một bản nhạc về nỗi nhớ, song cũng đã kịp ghi lại những vẻ đẹp rất riêng của thiên nhiên núi rừng Tây Bắc. Trên nền của bức tranh thiên nhiên dữ dội ấy, những người lính Tây Tiến hiện lên thật đẹp. Sự gắn bó của nhà thơ với thiên nhiên và con người nơi ấy là biểu hiện của tấm lòng gắn bó với quê hương, đất nước; đồng thời là tấm lòng trĩu nặng tên thương với những người đồng đội, đồng chí của mình. 2. Đoạn 2 (8 câu tiếp theo) : Nhớ những kỉ niệm lãng mạn nhất trong cuộc đời hành quân chiến đấu của người chiến sĩ Tây Tiến * Những kỉ niệm lãng mạn nhất trong những cuộc hành quân chiến đấu của người chiến sĩ Tây Tiến: - Đêm liên hoan được miêu tả bằng những chi tiết lãng mạn: + Đêm liên hoan như đêm hội giao duyên, đêm tân hôn của những cặp tình nhân (hội đuốc hoa). + Nhân vật trung tâm của đêm hội là những thiếu nư Tây Bắc trong những bộ trang phục và vũ điệu vừa lộng lẫy, vừa e thẹn, tình tứ. + Cái nhìn trẻ trung, ngỡ ngàng, ngạc nhiên, say mê sung sướng của những người lính Tây Tiến trước vẻ đẹp phương xa. Bằng bút pháp tài hoa, lãng mạn, thi trung hữu nhạc, tác giả đã làm nổi bật vẻ đẹp giàu bản sắc văn hóa, phong tục của đồng bào vùng biên giới cùng tình cảm quân dân thắm thiết và tâm hồn lạc quan, yêu đời, yêu cuộc sống của người lính Tây Tiến. * Vẻ đẹp của con người và cảnh vật miền Tây Bắc trong chiều sương trên sông nước Mộc Châu - Không gian trên dòng sông, cảnh vật Mộc Châu hiện lên thật mờ ảo, thơ mộng, nhuốm màu sắc cổ tích, huyền thoại. - Nổi bật lên trên bức tranh sông nước là cái dáng mềm mại, uyển chuyển của các cô gái Thái trên con thuyền độc mộc. - Những bông hoa rừng cũng như đang đong đưa làm duyên trên dòng nước lũ. - Những bông lau ven rừng như có hồn và gợi nhớ da diết. 3. Đoạn 3 (8 câu tiếp theo) : Bức chân dung lãng mạn, bi tráng về người chiến sĩ Tây Tiến * Bức chân dung lãng mạn, bi tráng về người lính Tây Tiến: Đoạn thơ tập trung vào khắc họa hình ảnh người lình Tây Tiến bằng bút pháp lãng mạn nhưng không thoát li hiện thực với cảm xúc bi tráng. Bốn câu đầu là một bức chân dung khái quát, vừa hiện thực lại vừa có phần kì lạ vè đoàn quân Tây Tiến: "Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc Quân xanh màu lá dữ oai hùm Mắt trừng gửi mộng qua biên giới Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm." Đó là những con người ngang tàng, khí phách, và có cái gì đó rất dữ dội: "Không mọc tóc", "xanh màu lá", "dữ oai hùm", "mắt trừng".. nhưng bên trong tâm hồn, họ vẫn là những con người rất lãng mạn, giàu tình cảm. Hiện thực đời sống kháng chiến gian khổ, thiếu thốn trên địa bàn rừng núi Tây Bắc khắc nghiệt, hiểm trở khiến cho các chiến sĩ trẻ của trung đoàn Tây Tiến mắc phải căn bệnh sốt rét rừng quái ác, đến nỗi rụng cả tóc, da xanh bủng như tàu lá.. + Trong gian khổ, hình tượng người lính Tây Tiến vẫn hiện ra với dáng vẻ oai phong, lẫm liệt, vẫn toát lên khí phách hào hùng, mạnh mẽ. + Mặc dù luôn phải đối mặt với cái chết, nhưng bằng trái tim khao khát yêu đương và tâm hồn lãng mạn, hằng đêm họ vẫn "gửi mộng qua biên giới", để mơ về dáng hình kiều diễm của người thiếu nữ đất Hà Thành thanh lịch: "Mắt trừng gửi mộng qua biên giới Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm." Bốn câu thơ tiếp theo tập trung thể hiện tinh thần, thái độ của các chiến sĩ Tây Tiến trước cái chết, sự hi sinh: "Rải rác biên cương mồ viễn xứ Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh Áo bào thay chiếu anh về dất Sông Mã gầm lên khúc độc hành." Những hình ảnh thơ thể hiện tâm hồn mộng mơ, lãng mạn của người lính - những chàng trai ra đi từ đất Hà Nội thanh lịch. Những giấc "mộng" và "mơ" ấy như tiếp thêm sức mạnh để các anh vượt qua gian khổ lập nên nhiều chiến công. - Vẻ đẹp bi tráng: + Những người lính trẻ trung, hào hoa đó gửi thân mình nơi biên cương xa xôi, sẵn sàng tự nguyện hiến dâng "đời xanh" cho Tổ quốc mà không hề tiếc nuối. + Hình ảnh "áo bào thay chiếu anh về đất" là cách nói sang trọng hóa sự hi sinh của người lính Tây Tiến. Họ coi cái chết tựa lông hồng. Sự hi sinh ấy nhẹ nhàng, thanh thản như trở về với đất mẹ: "Anh về đất". + "Sông Mã gầm lên khúc độc hành" : Linh hồn người tử sĩ hòa cùng sông núi. Con sông Mã đã tấu lên khúc nhạc đau thương, hùng tráng để tiễn người lính vào cõi bất tử: Âm hưởng dữ dội tô đậm cái chết bi hùng của người lính Tây Tiến. + Hàng loạt từ Hán Việt: "Biên cương", "viễn xứ", "chiến trường", "độc hành".. gợi lên không khí tôn nghiêm, trang trọng về sự hi sinh của người lính Tây Tiến. Một đặc điểm của cảm hứng lãng mạn cách mạng là không lẩn tránh cái bi, mà ngược lại, luôc coi cái chết, sự hi sinh nơi sa trường của người chiến sẽ như là một biểu hiện cao nhất của cái đẹp. Đó là tinh thần bi tráng trong văn học truyền thống. Cái bi như vậy được coi là một đối tượng thẩm mĩ của cảm hứng lãng mạn. Trong những ngày tháng hành quân chiến đấu gian khổ của trung đoàn Tây Tiến, đã có bao người đồng đội ngã xuống trong lúc họ còn rất trẻ, đang lúc "đời xanh" với bao mộng đẹp. Nhưng bằng cảm hứng lãng mạn, những câu thơ xúc động viết về sự hi sinh mất mát ấy vẫn thể hiện được tinh thần bi tráng rất đỗi hào hùng. 4. Đoạn 4 (4 câu cuối) : Khẳng định lại nỗi nhớ Tây Tiến - Khẳng định vẻ đẹp tinh thần của người lính Tây Tiến đối vưới thời đại và đối với lịch sử: + Vẻ đẹp tinh thần của người vệ quốc quân thời kì đầu kháng chiến: Một đi không trở lại, ra đi không hẹn ngày về. + Vẻ đẹp của người lính Tây Tiến sẽ còn mãi với thời gian, với lịch sử dân tộc, là chứng nhân đẹp đẽ của thời đại chống thực dân Pháp. - Cụm từ "người đi không hẹn ước" thể hiện tinh thần quyết ra đi không hẹn ngày về. Hình ảnh "đường lên thăm thẳm" gợi lên cả một chặng đường gian lao của đoàn quân Tây Tiến. - Vẻ đẹp bất tử của người lính Tây Tiến được thể hiện ở âm hưởng, giọng điệu của cả bốn dòng thơ. Chất giọng thoáng buồn pha lẫn chút bâng khuâng, song chủ đạo vẫn là chất giọng hào hùng đầy khí phách.
