Truyền thuyết về bà nói rằng bà đã yêu vị hôn phu thứ nhất này, viên tuần phủ của vùng Vĩnh Tường. 100 năm là câu nói ước định cho đời người; 27 tháng là tất cả những gì họ có với nhau. Nhưng Hoàng Xuân Hãn biện minh rằng ông phủ này không thể nào là chồng của bà được. Nợ ba sinh là "món nợ tình phải trả trong ba kiếp (ba hoá thân liên tiếp)." Bài thơ này lấy dạng lời than khóc đám tang. Khấp Vĩnh Tường quan Trăm năm ông Phủ Vĩnh Tường ôi!(1) Cái nợ ba sinh đã trả rồi(2) Chôn chặt văn chương ba tấc đất(3) Tung hê hồ thỉ bốn phương trời.(4) Cán cân tạo hoá rơi đâu mất?(5) Miệng túi tàn khôn khép lại rồi.(6) Hăm bảy tháng trời đà mấy chốc.(7) Trăm năm ông Phủ Vĩnh Tường ôi! Bản khắc năm 1914 Trăm năm quan phủ Vĩnh Tường ôi, Cái nợ phù sinh có thế thôi. Chôn chặt văn chương ba thước đất, Ném tung hồ thỉ bốn phương trời. Nắm xương dưới đất chau mày khóc, Hòn máu trên tay mỉm miệng cười. Đã thế thời thôi cho mát mẻ, Trăm năm quan phủ Vĩnh Tường ôi Khảo dị: Bản khắc 1922 Khấp quan phủ Trăm năm ‡ ông phủ Vĩnh Tường ôi, Cái nợ ‡ ba sinh ‡ đã trả rồi. Chôn chặt văn chương ba thước đất, Tung hê hồ thỉ bốn phương trời. Cán cân tạo hoá rơi đâu mất, Miệng túi càn khôn thắt lại rồi. Hăm bảy tháng trời là mấy chốc, Trăm năm quan phủ Vĩnh Tường ‡ ôi. Bản Quốc văn tùng ký Khóc ông phủ Vĩnh Tường Trăm năm ‡ ông phủ Vĩnh Tường ôi, Cái nợ ‡ ba sinh ‡ đã trả rồi. Chôn chặt văn chương ba thước đất, Tung hê hồ thỉ bốn phương trời. Hạt sương dưới ‡ chiếu cau mày khóc, Giọt máu trên tay mỉm miệng cười. Năm bảy tháng trời là mấy chốc, Trăm năm ‡ ông phủ Vĩnh Tường ‡ ôi. Bản Xuân Hương thi sao Khấp phu quân Vĩnh Tường phủ quan Trăm năm quan phủ Vĩnh Tường ôi, Thân thể coi xem đã khác rồi. Chôn chặt văn chương ba thước đất, Ném tung hồ thỉ bốn phương trời. Nắm xương dưới đất chau mày khóc, Miệng túi càn khôn thắt lại thôi. Một tháng mấy ngày nên nỗi thế, Trăm năm quan phủ Vĩnh Tường ‡ ôi. Bản Tạp thảo tập Hồ Xuân Hương khấp Vĩnh Tường phủ tri phủ Trăm năm quan phủ Vĩnh Tường ôi, Thân thể coi xem đã khác rồi. Chôn chặt văn chương ba thước đất, Ném tung hồ thỉ bốn phương trời. Nắm xương dưới đất chau mày khóc, Miệng túi càn khôn thắt lại thôi. Một tháng mấy ngày nên nỗi thế, Trăm năm quan phủ Vĩnh Tường ‡ ôi. Bản Quế Sơn thi tập Vô đề 10 Trăm năm quan phủ Vĩnh Tường ôi, Ngoài ba mươi tuổi cũng một đời. Chôn chặt văn chương ba thước đất, Phá tan hồ thỉ bốn phương trời. Nắm xương dưới đất chau mày khóc, Hòn máu trên tay mỉm miệng cười. Vì chữ tình chung nên phải viếng, Trăm năm quan phủ Vĩnh Tường ‡ ôi. Bản Xuân Hương thi vịnh Khấp phu vi Vĩnh Tường tri phủ Ngàn năm ‡ ông phủ Vĩnh Tường ôi, Trống giục chiêng đưa biết mấy hồi. Chôn chặt văn chương ba thước đất, Ném tung hồ thỉ bốn phương trời. Cán cân tạo hoá rơi đâu mất, Miệng túi càn khôn thắt lại rồi. Liệu nẻo mà đi cho mát mẻ, Ngàn năm ‡ ông phủ Vĩnh Tường ‡ ôi. Bản Đăng khoa lục sưu giảng Điếu quan phủ Vĩnh Tường Trăm năm quan phủ Vĩnh Tường ôi, Võng giá nghênh ngang xếp cả rồi. Chôn chặt văn chương ba thước đất, Ném tung hồ thỉ bốn phương trời. Vướng chân trong ngục ôm lòng khóc, Chảy máu trên tay mỉm miệng cười. Phúc quả công danh phó trả trời, Trăm năm quan phủ Vĩnh Tường ‡ ôi. Nguồn: Kiều Thu Hoạch, Thơ nôm Hồ Xuân Hương, NXB Văn học, 2008 Chú thích: (1) Vĩnh Tường: Phủ Vĩnh Tường, thuộc tỉnh Vĩnh Yên xưa, nay thuộc tỉnh Vĩnh Phú. Nhiều giai thoại đều thống nhất về việc Hồ Xuân Hương có lấy lẽ ông phủ Vĩnh Tường. (2) Nợ ba sinh: Nhân duyên vợ chồng trải qua ba kiếp; sống là một sự trả nợ lẫn nhau (theo Phật giáo). Nợ ba sinh đã trả tức là chỉ người chồng đã chết. (3)-(4) Ông phủ Vĩnh Tường là một người có học vấn (văn chương) nay mất đi, Hồ Xuân Hương mất một người chồng và cũng mất luôn cả một người bạn văn chương. Hồ thỉ: cung và tên, tượng trưng cho chí nam nhi hoặc chí làm trai vốn ở bốn phương trời, không chỉ thu hẹp trong phạm vi gia đình vợ con. (5)-(6) Ông trời là người cầm cân nảy mực đã ở chẳng công bằng, cán cân của ông đã đánh rơi. Càn khôn tức trời đất ví như một cái túi lớn đã khép hẳn lại. Ông Phủ đã đi sang một thế giới khác. (7) Hồ Xuân Hương sống với chồng trong một thời gian quá ngắn: 27 tháng.
