Nguyên Hồng – nhà văn của những người cùng khổ Tác giả: Nguyễn Đăng Mạnh Thể loại: Nghiên cứu, phê bình văn học Nguyên Hồng – nhà văn của những người cùng khổ là văn bản được đưa vào giảng dạy trong chương trình Ngữ văn 6 - Sách Cánh diều. Đây là bài viết thể hiện cái nhìn sâu sắc, toàn diện của nhà nghiên cứu, phê bình văn học Nguyễn Đăng Mạnh về nhà văn Nguyên Hồng. Bài viết đã đánh giá mối liên hệ giữa cuộc đời, con người của Nguyên Hồng với những gì Nguyên Hồng thể hiện trên trang sách của mình. Nguyên Hồng - một nhà văn dễ xúc động, dễ khóc, một nhà văn từng có tuổi thơ bất hạnh, một nhà văn phải lăn lộn sống giữa cơ cực cuộc đời... tất cả những trải nghiệm không mấy vui vẻ ấy đã góp phần định hình thế giới nghệ thuật của Nguyên Hồng. Và ông đã viết về những cuộc đời, những con người bất hạnh với niềm cảm thông sâu sắc, với sự thấu hiểu của một người "đồng bệnh tương liên". Văn bản: Ai từng tiếp xúc với Nguyên Hồng đều thấy rõ điều này: Ông rất dễ xúc động, rất dễ khóc. Khóc khi nhớ đến bạn bè, đồng chí từng chia bùi sẻ ngọt; khóc khi nghĩ đến đời sống khổ cực của nhân dân mình ngày trước; khóc khi nói đến công ơn của Tổ quốc, quê hương đã sinh ra mình, đến công ơn của Đảng, của Bác Hồ đã đem đến cho mình lí tưởng cao đẹp của thời đại. Khóc cả khi kể lại những khổ đau, oan trái của những nhân vật là những đứa con tinh thần do chính mình "hư cấu" nên. [...] Ai biết được trong cuộc đời mình, Nguyên Hồng đã khóc bao nhiêu lần! Có thể nói mỗi dòng chữ ông viết ra là một dòng nước mắt nóng bỏng tình xót thương ép thẳng ra từ trái tim vô cùng nhạy cảm của mình. Có thể xem đây là một trong nhiều lí do đã bồi đắp nên tính nhạy cảm nói trên của Nguyên Hồng: Con người ấy thiếu tình thương từ nhỏ nên luôn luôn khao khát tình thương và dễ thông cảm với những người bất hạnh. Ông mồ côi cha từ năm 12 tuổi. Mẹ lại đi bước nữa và thường phải đi làm ăn xa. Đó là một người đàn bà dịu hiền và có nhan sắc nhưng phải gắn bó với một người chồng già nghiện ngập bằng một cuộc hôn nhân ép uổng. Bà thương con vô cùng, nhưng do cảnh ngộ éo le nói trên, nên một thời gian dài sau khi chồng mất, bà không được gần con. Sau này, Nguyên Hồng viết truyện Mợ Du là để nói lên được phần nào tâm trạng đau đớn của người mẹ trẻ bị gia đình nhà chồng khinh ghét, xua đuổi, không cho phép tự do gần gũi con mình. Còn thân phận chú bé mồ côi phải sống nhờ vào một bà cô cay nghiệt nào đó thì nhà văn đã thuật lại trong tập hồi kí Những ngày thơ ấu: "Ngày 20-11-1931. Giá ai cho tôi một xu nhỉ? Chỉ một xu thôi! Để tôi mua xôi hay bánh khúc. Giời rét thế này, đi học một mình, vừa đi vừa cắn ngon xiết bao! Không! Không có ai cho tôi cả. Vì người ta có phải mẹ tôi đâu!" [...] Cảnh ngộ ấy đã ném Nguyên Hồng vào môi trường những người cùng khổ nhất trong xã hội cũ. Ngay từ tuổi cắp sách đến trường, ông đã phải lăn lộn với đời sống dân nghèo để tự kiếm sống bằng những "nghề nhỏ mọn" nơi vườn hoa, cổng chợ, bến tàu, bến ô tô, bãi đá bóng.. chung đụng với mọi hạng trẻ "hư hỏng" của các lớp "cặn bã", tụi trẻ [...]bán báo, bán xôi chè, bánh kẹo, hoa quả, bán các đồ chơi lặt vặt, đi ở bế con hay nhặt bóng quần, hoặc ăn mày, ăn cắp từ con cá, lá rau. Năm 16 tuổi, khi phải rời bỏ quê hương đến thành phố Hải Phòng thì ông càng nhập hẳn vào cuộc sống của hạng người dưới đáy của xã hội thành thị. Hoàn cảnh ấy đã tạo nên ở Nguyên Hồng một cái gì đó có thể gọi là "chất dân nghèo, chất lao động". Điều này không thể có ở những cây bút khác. Nó thể hiện ngay ở cái vẻ ngoài của nhà văn khiến người ta thoạt tiếp xúc, không thể phân biệt ông với những người dân phu lam lũ hay những bác thợ cày nước da sạm màu nắng gió. Chất dân nghèo, chất lao động thể hiện rất rõ trong cung cách sinh hoạt vô cùng giản dị của ông: Từ thói quen ăn mặc, đi đứng, nói năng, thái độ giao tiếp, ứng xử với mọi người đến cả những thích thú riêng trong ăn uống.. Bà Nguyên Hồng nói rằng, nhìn "ông ấy" cầm chén rượu khề khà nhấm nháp một mình, thấy không khác gì những bác phu xe ngày xưa ngồi uống rượu nơi hè phố sau những giờ lao động nặng nhọc. Chất dân nghèo, chất lao động đã thấm sâu vào văn chương, vào thế giới nghệ thuật của Nguyên Hồng. Ông thật sự là nhà văn của nhân dân lao động. [...] (Nguyên Hồng – nhà văn của những người cùng khổ, Nguyễn Đăng Mạnh)
Viết về phụ nữ, nhi đồng, viết về những kỷ niệm tuổi thơ - viết về những con người cùng khổ không khó nhưng viết cho hay thì không dễ chút nào. Văn của Nguyên Hồng có nguồn mạch tự nhiên về những con người cùng khổ, đặc biệt, ông hướng ngòi bút của mình về những người phụ nữ bất hạnh, những đứa trẻ mồ côi. Cái nguồn mạch ấy chính là sự chắt lọc từ lòng yêu thương của Nguyên Hồng, từ những kỷ niệm tuổi thơ đẹp đẽ và sâu sắc về người mẹ kính yêu. Nguyên Hồng với tâm hồn nhạy cảm cùng tình yêu thương dạt dào, sự đồng cảm sâu sắc với những số phận đau thương đã đem những tác phẩm của mình khắc sâu vào trái tim của người đọc.
Một người giàu tình cảm, một trái tim chan chứa yêu thương - đó là con người Nguyên Hồng. Tuổi thơ mất mát, thiếu thốn sự ấp iu của cha, mẹ đã khiến nhà văn khao khát yêu thương và hiểu được khao khát của bao người. Các tác phẩm của ông hướng về con người với tấm lòng yêu thương vô hạn. Nguyên Hồng được rất nhiều bạn bè quý mến bởi tấm lòng đôn hậu ấy, trong đó có cả nhà văn Nguyễn Tuân - một người khá khó tính và đề cao cái "tôi" khác người.
