- Giấc ngủ là một trạng thái sinh lý bình thưởng của cơ thể có tính chất chu kỳ ngày đêm; trong đó toàn bộ cơ thể được nghỉ ngơi, tạm dừng hoạt động tri giác và ý thức, các cơ bắp giãn mềm, các hoạt động hô hấp, tuần hoàn chậm lại. - Một giấc ngủ tốt là giấc ngủ đảm bảo đầy đủ về số lượng, chất lượng và thời gian ngủ; và khi ngủ dậy, người ta cảm thấy khoan khoái dễ chịu về thể chất và tâm thần, làm hồi phục lại chức năng của các cơ quan trong cơ thể. - Giấc ngủ bao gồm 2 trạng thái riêng biệt, thể hiện rõ trên điện não đồ: · Giấc ngủ REM, trạng thái ngủ có cử động nhãn cầu nhanh, còn gọi là giấc ngủ mơ, chủ yếu trong giai đoạn này là tăng hoạt động thần kinh tự trị giao cảm ngoại vi, và có các giấc mơ. Giấc ngủ REM hồi phục lại chức năng cho não. · Giấc ngủ N-REM (non-REM) ; trạng thái ngủ không có cử động nhãn cầu nhanh, còn gọi là giấc ngủ giai đoạn (4 giai đoạn), chủ yếu trong giai đoạn này là giảm hoạt động hệ thần kinh tự trị, và thân nhiệt giảm. Giấc ngủ N-REM hồi phục lại mọi chức năng sống cho cơ thể. - Giấc ngủ diễn ra có tính chất chu kỳ, mỗi đêm có khoảng 4-5 chu kỳ luân phiên kế tiếp nhau, mỗi chu kỳ kéo dài 80- 120 phút. Bắt đầu bằng trạng thái N-REM và kết thúc bằng trạng thái REM. Giấc ngủ REM thường xuất hiện ở những giờ cuối trước khi thức dậy, nên chúng ta thường mơ lúc chuẩn bị thức giấc, đây là hiện tượng sinh lý bình thường. V Giấc ngủ mê là một hình thái của rối loạn giấc ngủ. Trong đó, giấc ngủ REM kéo dài hơn bình thường, giấc ngủ N-REM chỉ chiếm tỷ lệ rất ít trong giấc ngủ. Chính vì vậy, biểu hiện của giấc ngủ mê là rất hay mơ, ngủ không sâu giấc, dễ bị thức giấc nhiều lần, có thể có những ảo giác trong giấc ngủ- tạo nên những ác mộng, hoặc có thể gặp hội chứng ngưng thở khi ngủ. - Sau khi thức giấc, do thời lượng của giai đoạn N-REM ngắn nên các chức năng sống của cơ thể không được hồi phục, dẫn đến mệt mỏi các cơ bắp, tinh thần, làm suy giảm hiệu quả công việc và chất lượng cuộc sống. V Về điều trị cho giấc ngủ mê, có những nguyên tắc như sau: - Trước hết, cần phải xác định các nguyên nhân gây ra: · Nhóm nguyên nhân do căng thẳng, stress. Nhóm này thường gặp nhất. · Nhóm nguyên nhân do lạm dụng các chất tác động tâm thần như rượu, thuốc lá, cà phê, chè, thuốc phiện, thuốc lắc, ma túy đá.. · Nhóm nguyên nhân do các bệnh lý ở não bộ cấp tính và mạn tính. Các thuốc điều trị gây rối loạn chức năng sinh lý của não bộ. · Nhóm nguyên nhân do các bệnh lý tâm thần như rối loạn lưỡng cực, các rối loạn cảm xúc, rối loạn loạn thần.. Với 3 nhóm nguyên nhân sau, cần được tới khám và điều trị tại bệnh viện nội khoa hoặc chuyên khoa tâm thần - Phương pháp điều trị sau khi xác định được nguyên nhân là do căng thẳng, stress, đó là sử dụng thuốc (hóa dược) và các liệu pháp tâm lý. Có thể sử dụng đơn độc hoặc phối hợp cả 2 liệu pháp này. - Về tâm lý: Chủ yếu là giáo dục người bệnh chú ý vệ sinh giấc ngủ tốt · Tập thức ngủ đúng giờ. · Nên tắt hết đèn trong khi ngủ, phòng ngủ nên thoáng mát, tránh gió lùa. · Tập thói quen dậy vào một giờ cố định vào buổi sáng, không phụ thuộc vào thời gian ngủ hôm trước (không ngủ bù). Sau khi thức giấc, nên tập vài động tác thể dục đơn giản thư giãn và làm nóng cơ bắp. · Không dùng các chất kích thích vào buổi tối, hạn chế uống nhiều nước ngay trước khi ngủ. · Không uống rượu, vì rượu phá vỡ nhịp thức ngủ và tác động xấu đến não bộ. · Kiểm soát cân nặng, uống đủ nước và thiết lập chế độ nghỉ ngơi, tập luyện thể thao hợp lý hàng ngày. · Tập thư giãn, thiền, yoga - Về thuốc: sử dụng thuốc để điều trị rối loạn giấc ngủ, đặc biệt là giấc ngủ mê, cần được khám và kê đơn của bác sỹ chuyên khoa Tâm thần. · Các thuốc có thể dùng là thuốc gây ngủ, thuốc giải lo âu, thuốc chống trầm cảm do rối loạn giấc ngủ thường có liên quan với lo âu và trầm cảm. Không khuyến cáo sử dụng các thuốc an thần kinh để điều trị rối loạn giấc ngủ đơn thuần. · Một số thuốc có thể được sử dụng như sau: · Giải lo âu Benzodiazepins: Diazepam 5mg, Bromazepam 6mg, Lorazepam 1mg, zolpidem 10mg, loprazepam 1 mg, flurazepam.. + Nhóm thuốc này thường bị lạm dụng và cũng thường được dùng để tự tử. Tuy nhiên, tỷ lệ tử vong thực sự do Benzodiazepine thường rất hiếm do thuốc tương đối an toàn ngay cả khi dùng quá liều. + Đối với những bệnh nhân có các vấn đề về đường hô hấp, cần phải thận trọng khi dùng + Các bệnh nhân người già, khi sử dụng nhóm này làm tăng nguy cơ lú lẫn và rối loạn định hướng. Ở người già, chuyển hóa thuốc kém nên dễ có tình trạng tích lũy thuôc. Vì vậy nên tránh dùng cho người già, dễ gây biến chứng ngã. + Ở phụ nữ có thai, nên hạn chế sử dụng nhóm thuốc này điều trị rối loạn giấc ngủ. + Với giấc ngủ mê, nên sử dụng các Benzodizepin có thời gian bán hủy ngắn, và thời gian điều trị không kéo dài quá 10 ngày. + Việc lạm dụng Benzodiazepin có thể gây hội chứng cai. Bệnh nhân rối loạn giấc ngủ trầm trọng hơn khi cai Benzodizepin. · Thuốc chống trầm cảm: Imipramil 25mg, Amitriptylin 25mg, Mirtazapine, sertraline, venlafaxine.. + Nhóm thuốc này sử dụng kết hợp với các liệu pháp tâm lý và vệ sinh giấc ngủ cho một kết quả điều trị tích cực. Phù hợp với điều trị giấc ngủ mê. + Thuốc có khá nhiều tác dụng không mong muốn khá khó chịu. Đặc biệt trên hệ thần kinh trung ương như kích thích, bồn chồn, đau đầu. Các tác dụng trên hệ tiêu hóa như buồn nôn, chán ăn, gầy sút cân. Các biểu hiện khác như khô miệng, táo bón cũng thường gặp. + Một số thuốc nhóm CTC 3 vòng gây tác động đến hệ tim mạch như làm tăng nhịp tim, kéo dài khoảng QRS và PR, nên cần thận trọng khi dùng với bệnh nhân có tiền sử bệnh lý tim mạch. + Các tác dụng không mong muốn nhìn chung thường nhẹ với liều điều trị, có thể tự hết sau 3-5 ngày hoặc khi giảm liều. + Biểu hiện hội chứng cai các thuốc CTC thường xuất hiện sau điều trị liên tục vài tháng, tuy nhiên, hội chứng này không nguy hiểm và có thể tự hết trong vòng 2 tuần. Biểu hiện: Đau bụng, nôn, buồn nôn, đi ngoài lỏng, mất ngủ, chảy nước mũi, hội chứng giả cúm. + Việc ngộ độc và quá liều các thuốc CTC rất nguy hiểm và có tỷ lệ tử vong cao do gây loạn nhịp tim. · Một số thuốc khác: Quietiapine, olanzapin, etifoxin, grandaxin.. + Nhóm thuốc này không khuyến cáo sử dụng cho rối loạn giấc ngủ đơn thuần mà thường rối loạn giấc ngủ kết hợp với một bệnh lý trước đó. + Liều dùng thường bắt đầu từ liều thấp. Phần lớn bệnh nhân sau khi sử dụng nhóm thuốc này thường có cảm giác ngầy ngật và khó tỉnh táo cả ngày, một số trường hợp có thể xuất hiện loạn trương lực cơ cấp tính. Khi sử dụng kéo dài, hầu hết đều gây rối loạn chuyển hóa, đặc biệt là rối loạn chuyển hóa lipid và glucid · Các thuốc có nguồn gốc thảo dược như củ bình vôi (rotunda), tâm sen, hạt sen, lá vông, hoa thiên lý, lạc tiên, long nhãn, đam sâm, nữ lang cần được sử dụng theo tư vấn và chỉ định của các bác sỹ đông y. · Ngoải ra, một vài phương pháp điều trị không dùng thuốc cũng cho thấy hiệu quả trên một số trường hợp như: Massage, châm cứu, bấm huyệt, từ trường trị liệu, uống một lượng vừa phải sữa ấm trước khi đi ngủ.. Về dự phòng bệnh, cần tránh các căng thẳng tâm lý trong cuộc sống. Chủ động giải quyết các sang chấn tâm lý cá nhân có khả năng gây ra rối loạn giấc ngủ. Cần thiết lập chế độ làm việc, nghỉ ngơi, luyện tập, hợp lý khoa học. Tránh làm việc quá mức, không tự ý sử dụng thuốc. Kiêng các chất kích thích thần kinh trung ương như rượu, thuốc lá, ma túy.
