Có lẽ trong tất cả các bạn, ai cũng ít nhất một vài lần xem phim Hàn Quốc. Chúng ta sẽ thấy một số diễn viên người Hàn hoặc nhân vật Hàn Quốc có họ Lee (không chỉ ở Hàn Quốc mà ở Triều Tiên cũng có họ này). Vậy các bạn biết họ Lee bên Hàn Quốc và Triều Tiên có nguồn gốc từ đâu không? Khoảng 800 năm trước, sau một biến cố lịch sử, nhiều người trong dòng họ nhà Lý của đất Việt đã lên thuyền vượt biển đến xứ Cao Ly (tức bán đảo Triều Tiên). Qua bao vật đổi sao dời, dòng họ Lý ly hương đã xây dựng cơ nghiệp trên đất khách đến tận ngày hôm nay với những hậu duệ thành đạt. Triều đại nhà Lý trị vì trong 216 năm (1010 -1225) với chín đời nối tiếp nhau: Lý Thái Tổ - Thái Tông - Thánh Tông - Nhân Tông - Thần Tông - Anh Tông - Cao Tông - Huệ Tông - Chiêu Hoàng. Vua Lý Thái Tổ có công dời kinh đô về Thăng Long (Hà Nội ngày nay). Thời vua Lý Nhân Tông đạt đỉnh cao sự thịnh trị, có danh tướng Lý Thường Kiệt phạt Tống bình Chiêm, mở rộng cương thổ. Đến đời Cao Tông triều Lý bắt đầu suy yếu. Lý Huệ Tông đã chấm dứt triều Lý bằng việc truyền ngôi cho con gái (Chiêu Hoàng) và tin dùng họ Trần nên mất ngôi vào năm 1225. Vậy hoàng thân Lý Long Tường sang Cao Ly chính là vị hoàng tử chạy trốn? Theo tài liệu lịch sử, vua Lý Anh Tông có bảy người con là Long Xưởng, Long Minh, Long Đức, Long Hòa, Long Ích, Long Trát và Long Tường. Hoàng tử Long Trát được đưa lên ngôi lúc 26 tháng tuổi, hiệu là Cao Tông, sau truyền ngôi cho con là Long Sảm, hiệu là Huệ Tông. Như vậy Lý Long Tường là con thứ của vua Lý Anh Tông, em của vua Lý Cao Tông và là chú của vua Lý Huệ Tông. Một tài liệu khác còn xác định Lý Long Tường do hiền phi Lê Mỹ Nga hạ sinh vào năm Giáp Ngọ 1174. Trở lại bối cảnh lịch sử lúc giao thời nhà Lý - Trần, vào năm 1225 Trần Thủ Độ tổ chức một cuộc đảo chính khôn khéo đưa cháu là Trần Cảnh, tức Trần Thái Tông lên ngôi, lật đổ nhà Lý lập ra nhà Trần (chính thức vào ngày 12 tháng chạp năm Ất Dậu, tức ngày 11-1-1226). Năm 1226, Trần Thủ Độ thanh trừng 300 người trong hoàng tộc họ Lý vào ngày giỗ tổ Lý Công Uẩn ở Đông Ngàn. Chính sự kiện đẫm máu này đã khiến nỗi lo sợ của Lý Long Tường (lúc bấy giờ là thân vương duy nhất nắm nhiều quyền hành, tước Kiến Bình vương) lên đến đỉnh điểm, sớm muộn gì ông cũng sẽ bị diệt trừ nên đã mang gia quyến và đội thủy quân thực hiện cuộc di cư bằng đường biển. Hành trình sóng gió Cuộc di cư vượt biển của Lý Long Tường và gia quyến có nhiều sóng gió. Lý Long Tường đã mang đồ thờ cúng, vương miện, long bào và thanh thượng phương bảo kiếm truyền từ đời vua Lý Thái Tổ cùng sáu ngàn gia thuộc qua cửa Thần Phù, Thanh Hóa chạy ra biển Đông trên ba hạm đội. Đoàn thuyền bị bão dạt vào Trấn Sơn, huyện Bồn Tân, tỉnh Hoàng Hải, trên bờ biển phía tây Cao Ly (gần Busan ngày nay). Tích xưa kể rằng nhà vua Cao Ly Kojong nằm mộng thấy một con chim lớn bay từ phương Nam đậu lại bên bờ Tây Hải, như báo điềm gặp được dũng tướng phương xa. Sau đêm mộng báo điềm, nhà vua Kojong sai người đến Tây Hải tìm kiếm và gặp được hạm đội của Kiến Bình vương Lý Long Tường vừa trôi dạt vào bờ. Vị hoàng thân nước Nam được diện kiến nhà vua và các đại thần triều Goryeo. Tướng quân tha hương Nhà vua Kojong đối đãi rất tốt với hoàng thân Lý Long Tường, đồng ý cho trú ngụ tại một khu đất rộng ở Hae-ju, tỉnh Hwang-hae (Hoàng Hải). Từ đó, hoàng thân Lý Long Tường cùng tướng sĩ, thân bằng quyến thuộc bắt tay xây dựng cuộc sống lưu vong trên đất khách bằng các nghề trồng trọt, chăn nuôi, đánh cá và cả mở trường dạy thi phú, lễ nhạc, võ thuật.. Những hậu duệ Lý Long Tường đang sinh sống tại Seoul khi kể lại dòng dõi của mình đã không giấu niềm hãnh diện về sự kiện vẫn còn lưu trong nhiều sách sử cổ hay truyện dã sử Hàn Quốc về "Hoa Sơn tướng quân" : "Năm Quí Sửu 1253, quân Mông Cổ cậy binh hùng tướng mạnh xâm lăng Cao Ly. Lý Long Tường năm ấy đã vào tuổi thất thập cổ lai hi, nhưng vẫn cưỡi ngựa trắng đôn đốc binh sĩ, dân chúng trong vùng xây thành An Nam chống trả quân Mông Cổ suốt năm tháng ròng. Ông còn mang binh pháp Đại Việt ra để tham mưu cho các tướng lĩnh Cao Ly và kết quả cùng lập chiến công lớn khi đánh bại giặc Nguyên Mông". Vua Kojong đã phong Lý Long Tường làm tướng quân, cho lập bia ghi ơn công trạng Lý Long Tường tại nơi quân Nguyên Mông đầu hàng (gọi là "Thụ hàng môn" ), đổi tên nơi họ Lý trú ngụ là Hoa Sơn. Nên từ đó dân chúng trong vùng suy tôn Lý Long Tường là Hoa Sơn tướng quân hay Bạch mã tướng quân (dũng tướng cưỡi ngựa trắng). Một điều khiến hậu duệ họ Lý ngày nay không khỏi xúc động là chi tiết gia phả kể lại năm xưa, dù được vua sở tại trọng thị, lập chiến công hiển hách nhưng Hoa Sơn tướng quân vẫn không nguôi nỗi nhớ về quê cha đất tổ. Ông cho xây dựng một ngôi đình kiểu Đại Việt để thờ các vị vua Lý và muốn mọi người có một nơi chốn cụ thể để hoài niệm cố hương. Vào cuối đời, ông hay lên đỉnh núi Quảng Đại, ngồi nhìn về phương Nam xa xăm mà lệ tuôn trào vì nỗi nhớ quê. Vì thế ngày nay nơi này được gọi là Vọng quốc đàn. Theo văn bia nơi "Thụ hàng môn" ở Ongjin, con cháu Hoa Sơn tướng quân có rất nhiều người đỗ đạt làm quan, giữ học vị cao hoặc có chức tước trọng thị trong triều đình Cao Ly. Một chi tiết nữa ghi nhận được tại Hàn Quốc là đến hậu duệ đời thứ 6 của Lý Long Tường, danh sĩ Lee Maeng Woo trung thành với triều đình Goryeo đến nỗi khi triều đại vua Chosun bắt đầu thì ông quyết từ quan trở về quê ở ẩn để thể hiện lòng trung nghĩa "một tôi trung không thể thờ hai vua". Các hậu duệ họ Lý cho rằng cha ông họ "đã thể hiện truyền thống về sự trung thành và chính trực rất đáng tự hào trên đất khách!". Gia phả Lý Hoa sơn cho biết trên đất Cao Ly, dòng dõi họ Lý lại chia làm hai nhánh rẽ. Một số hậu duệ của Lý Long Tường từ Hoa Sơn đã di cư xuống miền Nam (tức Hàn Quốc ngày nay), lập nghiệp tại vùng An-dong và Bong-hwa (gần thành phố lớn Daegu). Qua nhiều đời, đến khi xảy ra cuộc chiến Triều Tiên thập niên 1950, cũng như nhiều người Triều Tiên, con cháu dòng họ Lý lại thêm một lần chia ly sống ở hai miền Triều Tiên. Hiện nay dòng họ Lý Long Tường ở Hoa Sơn ngày xưa còn khoảng 1.500 hộ ở CHDCND Triều Tiên, còn ở Hàn Quốc thì trên 600 người. Hằng năm vào dịp Tết Nguyên đán, các hậu duệ họ Lý lại về Hoa Sơn dự lễ tế tổ, gióng lên chín tiếng trống tượng trưng cho chín đời vua triều Lý để mọi người tưởng nhớ quê hương. "Tuy sống xa vạn dặm.." Trải qua mấy trăm năm, các hậu duệ họ Lý ly hương đã có nhiều người tìm đường quay trở về cố hương. Báo chí Sài Gòn trước năm 1975 đã đưa tin tổng thống Đại Hàn dân quốc lúc bấy giờ là Lý Thừa Vãn (Syngman Rhee) khi sang Nam VN (ngày 6-11-1958) đã tuyên bố rằng tổ tiên ông là người Việt. Dòng họ Lý gốc Việt tại Hàn Quốc thừa nhận cựu tổng thống Lý Thừa Vãn là hậu duệ đời thứ 25 của hoàng thân Lý Long Tường. Nhiều người thuộc dòng họ Lý tại Hàn Quốc còn cho biết trước năm 1975, ông Lý Khánh Huân - hậu duệ đời thứ 30 của Lý Long Tường - đã cất công sang Sài Gòn tìm kiếm cội nguồn nhưng ông chưa thể toại nguyện trong lúc đất nước VN còn chiến tranh. Ông Lý Xương Căn (từng làm chủ tịch ủy ban tổ chức những người họ Lý gốc Việt ở Hàn Quốc) đã ghi vào sổ lưu niệm tại đền Lý Bát Đế rằng: "Cháu chắt xin thề nguyện không làm điều gì tổn thương đến vong linh tổ tiên bằng cả tinh thần và sứ mệnh đặc biệt". Các hậu duệ họ Lý cho rằng có thể hiểu "sứ mệnh đặc biệt" ở đây chính là việc tìm lại được quê cha đất tổ như nỗi mong đợi hàng trăm năm qua của dòng dõi. Năm 1995, người con hậu duệ đời thứ 31 ấy lại trở về VN nhiều lần. Ông dự lễ kỷ niệm Quốc khánh 2-9 tại quảng trường Ba Đình, được gặp Tổng bí thư Đỗ Mười và đã tặng nhà lãnh đạo VN tấm liễn có dòng chữ đầy ý nghĩa: "Tuy sống nơi xa vạn dặm. Nhưng lòng vẫn luôn hướng về Việt Nam". Năm 2001, ông Lý Xương Căn thành lập Công ty cổ phần Việt Lý hoạt động trong ngành xử lý nhựa ở Hà Nội. Năm 2005, ông bắt đầu xúc tiến việc xây nhà thờ tổ tại huyện Từ Sơn. Sau bộ phim tư liệu của Đài KBS, đến lượt Đài truyền hình tư nhân SBS cũng sang VN thực hiện phóng sự tài liệu về chuyến đi tìm về cội nguồn của những hậu duệ Lý Long Tường mang tên "Trở về quê hương sau 800 năm". Phóng sự này phát sóng tại Hàn Quốc năm 2002 tiếp tục tạo nên sự xúc động đối với nhiều người mang dòng họ Lý sống trên đất khách. Có hai họ Lý Trước khi Lý Long Tường sang Cao Ly năm 1226, đã có một người thuộc vương triều Lý là Kiến Hải vương Lý Dương Côn, chức tước đô đốc thủy quân, cũng mang gia quyến lên thuyền lưu vong đến Cao Ly vào năm 1150 (tức trước Lý Long Tường 76 năm). Lý Dương Côn là hoàng tử con nuôi của vua Lý Nhân Tông, khi vua Lý Thần Tông băng hà, triều thần muốn đưa Lý Dương Côn lên làm vua nhưng không được, rốt cuộc ông phải ra đi để tránh bị diệt trừ hậu họa trong cuộc tranh giành ngôi báu lúc bấy giờ. Tại Hàn Quốc, giáo sư sử học Pyun Hong Kee đã công bố công trình nghiên cứu của mình về dòng họ Lý gốc Việt thứ hai tại Hàn Quốc, được gọi là dòng họ Lý Tinh thiện - hậu duệ của Lý Dương Côn. Theo gia phả "Tinh thiện Lý thị tộc phả" lưu tại Thư viện quốc gia Hàn Quốc, hậu duệ đời thứ 6 của Lý Dương Côn là một nhân vật kiệt xuất trong lịch sử Cao Ly: Tướng quân Lý Nghĩa Mẫn nổi lên dưới triều vua Uijiong, kế đó theo * tướng Jeong Jung-bu, sau này giữ chức tể tướng suốt 14 năm. Tiếc là một cuộc binh biến trong triều đã hạ sát Lý Nghĩa Mẫn cùng các con trai, chỉ còn một người anh bà con trốn thoát. Từ đó dòng họ Lý Tinh thiện phát triển không mạnh mẽ dù hậu duệ vẫn còn đến hôm nay (như giáo sư Lý Gia Trung ở Đại học Seoul). Công lao của tể tướng Lý Nghĩa Mẫn từng được phản ánh trong một bộ phim truyền hình nhiều tập thể loại dã sử do Đài truyền hình KBS phát sóng cuối năm 2002, trong đó đề cập cụ thể Lý Nghĩa Mẫn có dòng dõi từ vua nhà Lý ở An Nam.
